ensiferum13 Oluşturma zamanı: Eylül 25, 2008 Paylaş Oluşturma zamanı: Eylül 25, 2008 http://i36.tinypic.com/4syys0.jpg Dijital üretim çağının” çizgi romanları etkilememesi elbette mümkün değil. Gönenç, internet ortamındaki çizgi roman üretimini irdeliyor. İnsanlar birbirleriyle iletişim kurmayı başardıkları günden beri hikâye anlatır. Hikâye; uyarmak, öğretmek, paylaşmak veya sadece eğlendirmek için anlatılabilir. Hangi amaca hizmet ederse etsin, insanlar için hikâye anlatmak, toplumsallaşmaya paralel olarak gelişen önemli bir ihtiyaçtır. Hikâye anlatma ihtiyacı yüzyıllar boyu toplumsal hayatın tanımlayıcı unsurları arasında yer aldığı halde, hikâyelerin muhataplarına ulaştırılmasında kullanılan araçlar sürekli değişmiştir. Bugün geldiğimiz noktada, teknolojinin gelişmesine paralel olarak, çok farklı hikâye anlatma biçimlerinin ortaya çıktığı görülmektedir. Özellikle bilgisayar ve internet teknolojinin sunduğu olanaklar sayesinde hikâye anlatımının tanımı ve içeriği büyük ölçüde farklılaşmıştır. Kuşkusuz çizgi roman da klasik anlamda bir hikâye anlatma aracıdır. Yazınsal ve görsel akrabalarıyla karşılaştrıldığında, zaten daha geniş olanaklara sahip olan çizgi roman, günümüzde dijital çağın sunduğu yeni araçları kullanarak sınırlarını genişletmeye çalışmaktadır. Biz bu kısa yazıda çizgi romanın kâğıttan bilgisayar ekranına geçiş olanaklarını, bir başka ifadeyle, çizgi romanın dijital potansiyelini tartışmak istiyoruz (1). Çizgi Roman Üretimi ve Dağıtımı Açısından Dijital Olanaklar Bir iletişim faaliyeti olarak hikâye anlatımının (storytelling) üç unsuru olduğu söylenebilir: Anlatan, anlatılan, anlatılanı anlatmak için kullanılan araç. Çizgi romanın üretim ve tüketimini de açıklamak için kullanılabilecek “Anlatan-Araç-Anlatılan” üçlüsü dijital çağda farklı bir görünüm kazanmış bulunmaktadır. Çizgi roman açısından düşünüldüğünde, dijital olanaklar, özellikle internet teknolojisi, öncelikle hikâye anlatma faaliyetinin iki unsurunu, anlatan ve anlatılan unsurunu radikal bir biçimde etkilemiştir. Bilindiği gibi çizgi roman baskı teknolojisine dayanan, bu teknolojinin gelişmesiyle birlikte yayılan bir sanat dalıdır. Bu bağlamda, dijital çağ öncesinde, çizgi romancılar yapıtlarını okurlarıyla paylaşmak için basım araçlarına, dolayısıyla da bu araçları ellerinde bulunduran sermayedarlara muhtaç konumdaydı. Hatta bu ortamda bir çizgi romanın okuruyla buluşabilmesi için basılması da yeterli olmamakta, etkili ve yaygın bir biçimde dağıtılması da gerekmekteydi. Dijital-öncesi çağda ortaya çıkan basım ve yayım tekelleri çizgi romancıları yönlendirebilmekte hatta kontrol edebilmekteydi. Bir başka ifadeyle, çizgi roman sermayedarlarının belirlediği temel çizginin dışına çıkan çizgi romancılar eserlerini yayımlama şansı bulamamakta, bu da büyük ölçüde çizgi roman sanatında yaratıcılığı öldürmekte, çeşitliliği engellemekteydi. Buna paralel olarak, çizgi romanda farklı renkler arayan veya çizgi romanda farklı renklerle karşılaşsa çizgi roman okuru olabilecek bir potansiyel kitle de çizgi roman pazarında göz ardı edilmekteydi. Özellikle Internet teknolojisinin yayılmasıyla birlikte bu tablo bir ölçüde değişti. Matbaanın hâkimiyetinde işlerini geniş kitlelerle paylaşma imkânı bulamayan “bağımsız” çizgi romancılar internet sayesinde okurlarına ulaşmanın yollarını buldu. Dijital ortamda hazırlanan ve sunulan çizgi romanlar baskı teknolojisine göre çok daha ucuz ve hızlı bir şekilde okuyucuya iletildi. Bu sunum okuyucu cephesinde de karşılığını bulmakta gecikmedi. Belli bir okur kitlesi bu tür “bağımsız” veya “alternatif” (hatta “underground”) çizgi roman sitelerini düzenli olarak izlemeye ve desteklemeye başladı (2). Kuşkusuz, henüz internet çizgi romanlarının basılı çizgi romanların yerini aldığını söylemek mümkün değil. Okuyucu açısından düşünüldüğünde, basılı çizgi romanlar internet çizgi romanlarına göre çeşitli avantajlara sahip: Örneğin basılı çizgi romanlar daha kolay okunabilir ve saklanabilir; internet çizgi romanlarını ise bilgisayar ekranında okumak oldukça güç. Ekran kalitesinden İnternet bağlantısının hızına kadar pek çok faktör Internet çizgi romanlarının “okunabilirliğini” etkilemektedir. Öte yandan, çizgi romancı açısından düşünüldüğünde, Internet çizgi romanlarının yakın gelecekte çizgi romancılar için bir “ekmek kapısı” olma olasılığı düşük. Okuyucu Internet çizgi romanlarına para ödemeye istekli olmadığı sürece dijital ortam çizgi romancılar için bir çekim merkezi olamamakta. Bütün bu olumsuzluklara veya engellere rağmen, çizgi roman çalışmaları açısından dijital çağda çizgi romanın oldukça farklı bir mecrada akmaya başladığının altını çizmek gerekir. Çizgi Romanın İçerik ve Anlatım Teknikleri Açısından Dijital Olanaklar Genel olarak anlatı (narrative) kendi içinde sözsel (yani sözcükler aracılığıyla hikâye anlatma) ve görsel (yani resimler aracılığıyla hikâye anlatma) anlatı olarak ikiye ayrılır. Sözsel anlatı ise; sözel (yani hikâyenin anlatıcı tarafından doğrudan doğruya, yüz yüze dinleyicilere aktarılması) ve yazınsal (yani hikâyenin anlatıcı tarafından önce yazıya aktarılması daha sonra okuyuculara ulaştırılması) olarak iki biçimde karşımıza çıkar. Roman yazınsal anlatının en klasik ve tipik örneklerinden birini oluşturur. Yazınsal anlatı ile görsel anlatının kesişme noktasında ise çizgi roman yer alır. Çizgi romancı hikâyesini anlatmak, mesajını vermek için hem yazıyı, yani sözcükleri; hem çizgiyi, yani resimleri kullandığı için ortaya çıkan eser sözsel ve görsel anlatının ortak alanında ortaya çıkar. Hem yazınsal anlatı, hem görsel anlatı hikâye anlatmak için oldukça güçlü araçlar sunmasına rağmen her ikisinin de yetersiz kaldığı noktalar olduğu bir gerçektir. İşte “dijital anlatı” (ve bunun tipik bir örneği olan “dijital çizgi roman”) teknolojinin sunduğu yeni olanaklar sayesinde hikâye anlatıcılara, yani çizgi romancılara yeni kapılar aralamakta ve roman veya çizgi romanın doldurmakta yetersiz kaldığı teknik boşlukları doldurmaya talip olmaktadır. Kuşkusuz, dijital çizgi roman sınırları kesin olarak çizilmiş, içeriği tam olarak tanımlanmış bir alan değildir; ancak bugün gelinen noktada en azından bağımsız bir anlatı tekniği olarak incelenmeyi hak etmektedir. Bugün için dijital çizgi romanın henüz emekleme aşamasında, yeni doğmakta olan bir sanat formu olduğunu göz önüne aldığımızda genel kabul gören, üzerinde uzlaşılan bir dijital çizgi roman tanımının olmamasını doğal karşılamak gerekir (3). Bugün İnternet ortamında dijital çizgi roman adı altında pek çok farklı çalışmaya yer verilmektedir. Bu çalışmaları interaktivite unsuruna yer verip vermemesine göre iki büyük gruba ayırmak mümkündür: İnteraktif olmayan dijital çizgi romanlar: Bu kategorideki çizgi romanlar okuyucunun veya izleyicinin hikâyeye katılmasına, hikâyeyi şekillendirmesine, kısacası hikâye ile etkileşime girmesine imkân vermez. Çizgi romancılar tarafından hazırlanan çalışmalar Internet ortamında okuyucuya/seyirciye sunulur. Öyleyse bu kategoride yer alan çizgi romanların basılı çizgi romanlardan en büyük farkı çalışmaların sunum biçimi ve ortamıdır. İnteraktif olmayan çizgi romanlar büyük ölçüde basılı çizgi romanlar gibi tasarlanıp hazırlanırlar, ancak okuyucuya/izleyiciye ulaştırma aşamasında baskı yerine dijital kanallar kullanılır. İnteraktif olmayan çizgi romanların hazırlanışında kullanılan teknik ve yazılıma bağlı olarak basılı çizgi romanın yetersiz kaldığı bazı noktalarda yeni açılımlar getirdiği söylenebilir (4). Ancak esas olarak interaktif olmayan çizgi romanın basılı çizgi romandan çok büyük bir farkı yoktur. İnteraktif olmayan dijital çizgi romanlar kategorisinde ilk olarak karşımıza bir slayt gösterisi şeklinde sunulmuş çizgi romanlar çıkmaktadır. Bu tür çalışmalar, esas olarak basılı çizgi romanlardaki panel yapısını muhafaza ederek, resimlere yönlendirme düğmeleri eklemektedir. Bu çizgi romanlarda birim zamanda tek bir panel (kare) okuyucuya sunulabileceği gibi, birden fazla paneli içeren sayfalar da sunulabilir. Burada “javascript” veya “actionscript” gibi bilgisayar proglama dilleriyle hareketli veya içi içe geçen paneller oluşturularak çalışmalara farkı bir boyut kazandırılması da mümkündür. Slayt gösterilerinden bir adım ötede olan çalışmalar çizgi romana dijital ortamda sınırlı animasyon ekleyen çalışmalardır. Bu tür çalışmalarda panel hareketlerinin ötesinde, panel içindeki resimler de hareket kazanabilir. Kuşkusuz, bu tür çizgi romanlardaki hareket, sınırlı, minimal bir harekettir. Panel içindeki resimlerin, sahnelerin tamamen hareketli olması çalışmayı web animasyonu haline getirecektir. Son olarak şunu da eklemek gerekir ki, bugün teknolojinin sunduğu olanaklarla, slayt gösterisi ve sınırlı hareketli-çizgi romanlara konuşma veya ses efekti de eklenebilir. Bu da çizgi roman için oldukça yeni bir açılımdır. İnteraktif dijital çizgi romanlar: Bu kategoride yer alan çalışmalarda, yukarıdaki kategorinin aksine, okuyucunun veya izleyicinin hikâyeye katılması, hikâyeyi şekillendirmesi, kısacası hikâye ile etkileşime girmesi mümkündür. Bu kategoride yer alan çalışmaların tipik örneği, okuyucuya seçenekler sunan dallandırılmış hikâyelerdir. Burada okuyucu, daha önceden hazırlanan seçenekli senaryolar arasında yönlendirme araçlarını kullanarak bir seçim yapar ve bu şekilde farklı bir hikâyeye ulaşır. Bu tür çizgi romanların uç noktasında artık yazarı-çizeri ortadan kaldıran, yerine okuyucuyu/izleyiciyi koyan ortak yaratı denemeleri bulunur. Burada artık okuyucu/izleyici pasif konumdan çıkıp tamamen aktif konuma geçerek hikâyenin yaratıcısı olma sıfatını kazanır.Bu iki uç arasında, yani seçenekli hikâyelerle ortak yaratılar arasında, interaktivite unsurunu çeşitli şekillerde kullanan farklı çalışmalar yapılabilir. Levent Gönenç alıntıdır. Alıntı Yorum bağlantısı Diğer sitelerde paylaş More sharing options...
Önerilen Mesajlar
Sohbete katıl
Şimdi mesaj yollayabilir ve daha sonra kayıt olabilirsiniz. Hesabınız varsa, şimdi giriş yaparak hesabınızla gönderebilirsiniz.