Ella Jane Fitzgerald

Ella Jane Fitzgerald (25 Nisan 1917 - 15 Haziran 1996) yirminci yüzyılın en önemli caz vokalistlerinden biridir.

Entonasyonunun ve yorumunun kusursuzluğu, doğaçlamalarda bir trompet gibi kullanabildiği üç oktav aralığını aşan sesiyle anılır. Elli yedi seneyi aşan kariyerinde 13 Grammy Ödülü ile A.B.D başkanları Ronald Reagan (Ulusal Sanat Madalyası) ve George H. W. Bush (Özgürlük Madalyası) tarafından verilmiş iki ayrı ödüle sahip oldu.

Trompetçi ve caz vokalisti Louis Armstrong, gitarist Joe Pass ve orkestra şefleri Count Basie ve Duke Ellington ile yaptığı çalışmalarla da tanınır.

Yaşamı

A.B.D'nin Virginia eyaletinde doğdu. Kısa süre sonra boşanan annesiyle New York'a taşındı. Geçirdiği tatsız olaylar yüzünden öğrencilik yıllarını güçlükle geçirmiş, ardından bir süre evsiz olarak yaşamıştır. İlk kez 17 yaşında Apollo Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Chick Webb'le tanıştı ve haftalık 12.50 dolar karşılığında grupla beraber turneye çıktı. "Love and Kisses" ilk kaydı yapılan, "A-Tisket, A-Tasket" ise tanınmasını sağlayan parçalardır. Webb'in ölümünden sonra orkestranın ismi değişti ve liderliği Fitzgerald devraldı.

1941'de solo kariyerine başladı ve Norman Granz'la çalıştığı caz konserlerine devam etti. Swing döneminin sona ermesi ve turnelere çıkan büyük orkestraların kapanışıyla birlikte Fiztgerald, ortaya çıkan Be-Bop akımından etkilenerek vokal tarzını değiştirdi. Dizzy Gillespie Orkestrası ile çalışmaları da onu yönlendirmiştir. Aynı dönemde Scat (kelimelerin olmadığı, anlamsız hecelerle emprovizasyon) tekniğini geliştirmiş ve ününü artırmıştır. Piyanist Ellis Larkins ile birlikte Gershwin bestelerini seslendirdi.

Çeşitli bestecilerin eserlerini seslendirdiği 8 şarkı kitabının ( Great American Songbook ) kayıtları devam ederken uluslararası turnelere de çıktı. Ölümünden sonra The New York Times köşe yazarı Frank Rich, bu eserleri seslendirerek beyaz ve Afrika kökenli Amerikalılar arasındaki kültürel bağların güçlenmesinde önemli rolü olan Fitzgerald'ın bunda en az Elvis Presley kadar başarılı olduğunu söylemiştir. Afrika kökenli bir sanatçının, göçmen yahudiler tarafından bestelenmiş yoksul kesimi anlatan şarkılarını hıristiyan beyazlara sevdirebilmiş olması, bu başarısını doğrular.

Şarkıların kraliçesi Ella Fitzgerald'ın tüm zamanların en iyi kadın caz şarkıcısı olduğunu hemen herkes kabul etti. Geniş ve güzel bir sese sahipti, telaffuzu mükemmele yakındı, ağzından çıkan her kelime herkesçe rahatlıkla anlaşılırdı. Caz şarkıcıları arasında yaygın olan, ses oyunlarıyla müzikal aletleri taklit etme konusunda parlak bir yeteneği vardı. Eğer bir kusuru varsa o da sesindeki o mutluluğun, sevincin her şarkıya gitmemesiydi. "Satılık Aşk" ("Love for Sale") gibi hüzünlü bir parça bile ondan dinleyince istemeden neşeli olabiliyordu. Kategorisinde Sarah Vaughan ve Billie Holiday gibi güçlü isimler de vardı. Ancak şu bir gerçek ki, o, sınıfında hep tek başınaydı.

"Şarkı söylemekten daha iyi olan tek şey

daha fazla şarkı söylemektir."

- Ella Fitzgerald

Şarkı söyleyişinden anlamak mümkün değildir Ella Fitzgerald'ın -Billie Holiday gibi- zor bir hayata "merhaba" dediğini. Fakirlik içinde büyüyen Fitzgerald, ilk çıkışını yapmadan önce kelimenin gerçek anlamıyla evsizdi. 1934'te "Judy" parçasını, taptığı şarkıcı Connee Boswell'in tarzıyla söyleyip bir amatör şarkı yarışmasını kazanarak Harlem'de Apollo Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Tiny Bradshaw ile kısa süren bir çalışmadan sonra kendisini Apollo'da dinlemiş olan Benny Carter'ın önermesiyle Fitgerald Chick Webb'in dikkatini çekti. 17 yaşındaki bu genç kızın sahne becerisinden etkilenmemiş olan Webb, Ella'nın orkestrasıyla bir geceliğine birlikte söylemesine güç bela razı edildi. Bu bir gece yeteneğini ortaya koymaya yetti. 1935'ten itibaren orkestrayla beraber kayıtlar yapmaya başladılar. Yıllar geçtikçe Ella ağırlığını hissettirdi. Öyle ki 1937'de seçme eserlerin yarısından fazlasında Ella'nın sesi vardı. 1938'de "A-Tisket, A-Tasket" büyük beğeni topladı, onu "Undecided" takip etti. Bu dönemde Fitzgerald ağıtvari şarkılarda en iyi isim oldu, hafif tempoda okuduğu parçalar ise müzik dünyası için hoş yeniliklerdi. Henüz bu aşamada ses oyunları yapmıyor, doğaçlamaya girişmiyordu, ama sahip olduğu güzel, berrak sesi dinleyenlerine ulaştırabiliyordu.

1936'da Chick Webb'in ölmesiyle bu birliktelik geri dönülmez bir şekilde sona erecekti. Her ne kadar repertuvarla ya da hangi müzisyenlerin çalıp, hangilerinin çalmayacağıyla ilgili kararlarla pek işi olmasa da orkestranın başına Fitzgerald'ın geçmesi uygun bulundu. Ella bu süre zarfında şöhretinden bir şey kaybetmedi, 1941'de yollarını ayırdığında meslek yaşamının "solo" kısmı başlıyordu. Birlikte çalışmalar yaptığı "Ink Spots", "Louis Jordan" ve "Delta Rhythm Boys" çok satan kayıtlara imza attılar. 1946 yılında Norman Granz'ın "Jazz at the Philharmonic" kadrosuna dahil oldu. Granz, menajerliğini yaptığı Fitzgerald'ın ancak on seneyi aşkın bir süre sonunda kendi şirketinin isimleri arasına alabildi. Bu dönemde Fitzgerald'ın şarkı söyleyişinde büyük bir değişiklik meydana geldi. Dizzy Gillespie'nin topluluğuyla çıktığı turnelerde yeni şöyleyiş tarzını dinleyicilerle buluşturdu. 1945-1947 arasında kaydettiği "Lady Be Good", "How High the Moon" ve "Flying Home" ün kazandılar ve artık büyük caz şarkıcıları dendiğinde Ella Fitzgerald'ın adı mutlaka anılır oldu. 10 Aralık 1947'de evlendiği ve 28 Ağustos 1953'e kadar evli kaldığı basçı Ray Brown'ın üçlüsünün önünde bir süre söyledi. 1950'de piyanist Ellis Larkins ile yaptıkları ikili çalışmalar, George Gershwin ile olan ortaklık onun şarkıcılık hayatında önemli bir yere sahip oldu.

1955 yılında Pete Kelly'nin "Blues" isimli filmi için kamera karşısına geçen Fitzgerald Cole Porter, The Gershwins, Rodgers ve Hart, Duke Ellington, Harold Arlen, Jerome Kern ve Johnny Mercer'dan söyleyeceği eserlerin yayınlayacağı Norman Granz'a ait Verve Plak şirketiyle de anlaşmaya vardı. Bu kayıtlar, Ellington'ın parçaları hariç, her ne kadar Ella'nın caz dozu en yüksek parçaları olmasa da -zira Ella eski melodilere takılıp kalmıştı, üstelik kendisine eşlik eden orkestralarda da yaylılar ağırlıktaydı- onun sanat yaşamında önemli bir yere sahip olacaktı. 1960'a gelindiğinde gücünün doruğundaydı, bu yılların en önemli kayıtlarından biri de "Mack the Knife"ı canlı söylediği zaman yapılmış oldu. "Ella in Berlin" albümünde yer alan bu parçayı söylerken sözleri unutmuş, kendi uydurmuştu.

Fitzgerald'ın Capitol ve Reprise şirketlerinden çıkan, şarkı söyleyişini "güncelleştirme" denemelerine sahne olan "Sunny" ve "I Heard It Through the Grapevine" gibi pop şarkılarına da yer verildiği 1967-1970 kayıtları daha öncekilerle aynı düzeyde değil, kimilerine göre bu kayıtlar yerini bulamamış gibi gözükmekte. Fitzgerald'ın sanat yaşamının sonraki yıllarını rahatatan gelime ise Norman Granz'ın yeni bir plak şirketi kurması oldu: Pablo. 1972'deki "C Jam Blues" isimli kayıt aynı zamanda 5 klasik caz sanatçısına nasıl kafa tuttuğunun da kanıtı olarak müzik tarihinde önemli bir yere sahip olacaktı. Ella Fitzgerald, sanatının bu aşamasında pek çok kıymetli caz müzisyeninin yanı sıra Count Basie, Oscar Peterson ve Joe Pass ile 1970'li yıllar boyunca unutulmayacak gösteriler yaptı. Sesi bu dönemi izleyen yıllarda kaybolmaya başladı, ne yazık ki 1980'lerde yaşı nedeniyle maruz kaldığı düşüş - Ella 1917 doğumluydu - farkedilmeyecek gibi değildi. Gözleri ve kalbinde ortaya çıkan sorunlar nedeniyle bir süre istirahat etmek zorunda kaldı. Yine de gittikçe seyrekleşen dinletilerinde sanatçının hayat dolu neşeli tarzını hâlâ koruduğu görülüyor, bu canlılık izleyenlere de yansıyordu.

1994'te caz müziğin kilometre taşlarından Ella Fitzgerald müzik yaşamını sona erdirmişti, iki sene sonra da hayata gözlerini yumdu. Geriye herkesçe bilinen bir isim ve dinleyenlerine kendisini hatırlatacak hatırı sayılır sayıda değerli caz kaydı bırakarak.

8 Şarkı Kitabı

(Parantez içindeki isimler: aranjörler)

Ella Fitzgerald Sings the Cole Porter Songbook (1956) (Buddy Bregman)

Ella Fitzgerald Sings the Rodgers & Hart Songbook (1956) (Bregman)

Ella Fitzgerald Sings the Duke Ellington Songbook (1957) (Duke Ellington & Billy Strayhorn)

Ella Fitzgerald Sings the Irving Berlin Songbook (1958) (Paul Weston)

Ella Fitzgerald Sings the George and Ira Gershwin Songbook (1959) (Nelson Riddle)

Ella Fitzgerald Sings the Harold Arlen Songbook (1961) (Billy May)

Ella Fitzgerald Sings the Jerome Kern Songbook (1963) (Riddle)

Ella Fitzgerald Sings the Johnny Mercer Songbook (1964) (Riddle)

Kaynak : Wikipedia/Müzikkutusu

Louis Armstrong & Ella Fitzgerald - Summertime

http://www.dailymotion.com/video/x1zq6l_louis-armstrong-ella-fitzgerald-sum_music

Çok sevdiğim bir düettir.

Bayıldığım bir düet; İnsanı resmen koparan bir yorum. İnsana olay budur dedirtiyor. Dikkat ettim de hep babalar bu mükemmel parçayı yorumluyor, ve her kim yorumlarsa, ayrı bir tat veriyor. (en azından bu benim dinlediğim ''Summertime'' yorumlarında böyle) ''Miles Davis'', ''Rhoda Scott'', ''Booker T and the Mg's'', ''Billy Preston'', ''Billie Haley'' Fazıl Say'' ve daha bir yığın üstad bu parçayı birbirinden lezzetli tatlarda yorumlamış; ve de ne de iyi etmişler... Teşekkürler Blue Abyss; mekanın Abyssos olsun!

İlk defa dinledim , ama son olmayacak:thumbsup:

http://www.vidoemo.com/yvideo.php?i=bkIteHFEcWuRpWmJFVlE&ella-fitzgerald-blue-skies

detone olsun diye satalerce beklenilesi.

olmuyor.

biryerlerden tanıdıksa burdandır diye tahmin ediyorum http://fizy.com/#s/102vq6

bu kadar dişi sesli bir kadın daha bilmiyorum. aslında yalnızca şarkı söylüyor..

ve o ses bu abladan çıkıyor..

http://images37.concordmusicgroup.com/artists/fullsize/ellaFitzgerald.jpg

gerçekten bi çekicili var fanı olsanda olmasanda teşekkürler....

İyi dileklerin için teşekkürler Border:) Daha birçok düeti vardır louis armstrong'la... Hush'ın paylaştığı Dream a Little Dream of Me ve Heaven (Cheek To Cheek) gibi .. Ayrıca Misty çok güzel bir eserdir ve Ella çok güzel söyler. http://fizy.com/s/1ahuhr#s/11jpj0

Bing Crosby - Ella Fitzgerald (Istanbul is not Constantinople)