Carlo Goldoni

İtalyan oyun yazarı. Commedia dell'arte oyunlarındaki maskeli, kalıplaşmış tiplerin yerine daha gerçekçi karakterler; gevşek yapılı, çoğu zaman yinelemelerle dolu kurgunu yerine, sıkı dokulu olay örgüleri ve sonu önceden kestirilebilen farsın yerine de neşeli ve kendiliğinden gelişmeye açık bir hava getirmiştir. Bu yenilikler nedeniyle Goldoni, İtalyan gerçekçi komedisinin kurucusu sayılır. Bir hekimin oğlu olan Goldoni, yaşıtlarına göre erken bir gelişme gösterdi. Tiyatroyla ilgilenmeye küçük yaşta babasının kütüphanesindeki komedileri oku¤¤¤¤¤ başladı. 1721'de Rimini'de devam ettiği okulu terk ederek gezginci bir tiyatro kumpanyasına katıldı. Daha sonra Pavia'daki papalığa ait yüksekokulda öğrenimini sürdürdü. Plautus, Terentius ve Aristophanes'in komedilerini orada okudu. Moliere'i okuyabilmek için Fransızca öğrendi. Kentin soylu hanımlarını konu alan bir yergi yazdığı için, Pavia'daki Ghislieri Yüksekokulu'ndan atıldı. Pavia Üniversitesi'nde gönülsüzce hukuk okumaya başladı. Venedik (1731-33) ve Piza'da (1744-48) avukatlık yapmasına ve diplomatik görevlerde bulunmasına karşın, asıl ilgisini Venedik'teki San Samuel Tiyatrosu için yazdığı oyunlara yöneltmişti. 1748'de oyunlarını Venedikli oyuncu ve tiyatro yöneticisi Girolamo Medebac'ın Sant'Angelo Tiyatrosu için oyunlar yazmaya başladı. İlk oyunlarında üslubunun henüz belirginleşmemiş olmasına, eski ve yeni üsluplar arasında gidip gelmesine karşın Samuel Richardson'ın romanından uyarladığı La Pamela (1750) gibi ciddi oyunlarında, maskeli karakterleri tümüyle kaldırdı. 1750-51 sezonunda, çalıştığı tiyatroyu öteki kumpanyaların rekabetinden koruyabilmek için 16 yeni komedi yazacağını açıkladı. Bunlardan Venedik lehçesiyle yazdığı, I pettegolezzi delle donne ( Dedikoducular), commedia dell'arte tarzındaki Il bugiardo (Yalancı, 1942, 1944) ve bir İtalyan töre komedisi olan Il vero amico (Gerçek Arkadaş) Goldoni'nin en başarılı yapıtları arasında yer alır. Goldoni 1753'ten 1762'ye değin San Luka Tiyatrosu için oyunlar yazdı. Commedia dell'arte tarzından hızla koptuğu bu dönemin önemli yapıtları bir İtalyan töre komedisi olan La locandiera (1753; Otelci Kadın) ve Venedik lehçesinde yazdığı I rusteghi (1760, Yabanlar, 1953), ile Le baruffe chiozzote'dir (1762; Chioggia Kavgaları). Goldoni, Il malcontenti (1755, Tatminsiz) oyununda rakibi oyun yazarı Pietro Chiari'yi yerdi. Bir commedia dell'arte hayranı olan Carlo Gozzi de 1757'de yazdığı bir yergi şiiriyle Goldoni'yi aşağıladı. Ayrıca Le amore delle tre melarance (1761; Üç Portakalın Aşkı) adlı commedia dell'arte tarzındaki oyununda Goldoni ve Chiari'yle alay etti. Goldoni, 1762'de Comedie-Italienne'i yönetmek için, Venedik'ten ayrılıp Paris'e gitti. Burada yazdığı Fransızca oyunlarını sonradan Venedik seyircisi için yeniden kaleme aldı. Fransızca L'Eventail (1763) adıyla yazdığı ve Il ventaglio (1764; Yelpaze, 1955) adıyla İtalyanca'ya çevirdiği yapıtı en başarılı oyunları arasında yer alır. Goldoni, Versailles'daki prenslere İtalyanca öğretmek için, 1764'te oyun yazarlığını bıraktı. 1783'te Memoires (1787; Anılar) adlı ünlü yapıtını yazmaya başladı. Fransız Devrimi'nden sonra, emekli aylığı kesildi, birkaç yıl sonra da yoksulluk içinde öldü.

Alıntıdır.