Tohum ve Toprak- Orhan Asena

TOHUM VE TOPRAK

• OYUNUN ADI: TOHUM Ve TOPRAK
  
• YAZAR: Orhan Asena
  
• Yazar Bilgisi: Orhan Asena 1922-2001 yılları arasında yaşadı. Oyun yazarı ve çocuk hastalıkları uzmanıydı. Diyarbakır'da dünyaya geldi. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun oldu. Anadolu'da hekim ve hükümet tabibi olarak görev yaptı. Daha sonra çocuk hastalıkları uzmanı oldu. Sekiz yıl Almanya'da hekim olarak çalıştı.
  

Yazın dünyasına şiir ve öykü yazarak girdi. Daha sonra oyunlar yazmaya başladı. İlk oyunu Tanrılar ve İnsanlar - Gılgamış, 1954 yılında sahnelendi ve 1959'da da kitap olarak yayımlandı. Kırkı aşkın oyun yazdı ve oyunları tüm Türkiye'deki sahnelerde oynandı. Yirmi kadar oyunu da kitap olarak yayımlandı. Atçalı Kel Memet'in hayatını işlediği Atçalı Kel Mehmet adlı oyunuyla TRT'den 1970 yılında başarı ödülünü aldı. Daha sonraları ise, İsmet Küntay Tiyatro Ödülü'nü, Avni Dilligil Tiyatro Ödülü'nü ve İş Bankası Büyük Tiyatro Ödülü'nü kazandı. Genellikle tarih konulu oyunlar yazan Asena, tiyatro eleştirmenlerince Türk tiyatrosunun Shakespeare'i olarak tanımlanmıştır.

• OYUNUN TÜRÜ: Tarihi Dram
  
• SAYFA SAYISI: 136
  
• OYUN ÖZETİ: Yeniçeriler ayaklanmıştır. Üçüncü Selim'i katlederek, kendi istedikleri adamı devletin başına getirmeyi hedeflemektedirler. Rusçuk vilayetinin âyanı Alemdar Mustafa Paşa ise bu isyanı bastırmıştır fakat Selim'in, yeniçeriler tarafından katledilmesini engelleyememiştir. Bu yüzden onun yerine II. Mahmut'u padişahlığa getirmiştir. Yeni padişahın, Alemdar Paşaya hem can borcu hem de vefa borcu vardır. Ve bir yandan padişahlığın kudreti diğer yandan da bu vefa borcu arasında sıkışmıştır. Ayrıca Mahmut, devletin en üstündeki makamda oturmasına rağmen, Alemdar Paşa ondan daha kudretli durumdadır. Bu yüzden devlet yönetiminde üstü kapalı olarak Alemdar'ın sözü geçmektedir. Alemdar, devletini seven, devleti için canını vermekten korkmayan, ve bu devleti pislikten kurtarmaya kararlı olan idealist bir insandır. Bu arada saraydaki bazı kişiler, Alemdar'ı yok etme hülyasındadırlar. Bunun için çeşitli planlar yaparlar. Alemdar ise kaya gibi dik durmaktadır. Onun bu duruşu, kendisini öldürmeye gönderilen genç cariyeyi bile etkilemiştir. Ama bu cariyeyi etkileyen daha önemli şey ise, bu sert ve kudretli Paşa'nın, aslında bir çocuk kadar saf yüreği ve temiz kalbidir. Ve işin ilginç tarafı, bu cariye de Alemdar Paşa'nın gönlünde önemli bir yer edinmiştir. Bir gün yeniçeriler, çok daha güçlü bir şekilde ayaklanacaklar ve başta kendi kudretini düşünen Sultan Mahmut olmak üzere, Alemdar Mustafa Paşa'nın etrafındaki kişiler onu yalnız bırakacaktır. Sadece biri hariç.
  
• PERDE SAYISI: 3 Perde
  
• OYUNCU SAYISI (Kadın, Erkek): 23 Erkek, 8 Kadın
  
• KARAKTER İSİMLERİ: Amber Ağa, Âlemdar Paşa, II. Mahmut, Ramiz Efendi, İsa Ağa, Lala Mehmet Bey, Ayşe Sultan, Kamertap, Gülten Kalfa, Naciye Kalfa, Hünkâr İmami, Küçük Refik Efendi, Bayburtlu Süleyman, Galip Efendi, Tahsin Efendi, İdris Efendi, I. Kadın, II. Kadın, Abit Ağa, I. İç Oğlanı, II. İç Oğlanı, III. İç Oğlanı, I. Cariye, II. Cariye, Tayyar Ağa, Hurşit Ağa, I.Ulak, II. Ulak, III. Ulak, Bölük Ağası, Akağa
  

• ANA TEMA: Devletini seven ve devletin bulaştığı yolsuzlukları, pislikleri kökten temizlemeye çalışan idealist bir devlet adamının, bozuk düzen karşısındaki mücadelesini içeriyor. Ve bu mücadeledeki yalnızlığını.
  
• ANA FİKİR: Her türlü yeniliğe ve ıslahat hareketine karşı çıkan yeniçerilerin karşısına dikilen devlet adamı Âlemdar Mustafa Paşa, bu uğurda hiçbir korku taşımadan, kendini devletine adamıştır. Gerektiğinde padişahla bile ters düşen ama yine de boyun eğmeyen bir idealisttir. Fakat her idealist gibi o da yalnızdır. İmparatorluğu, içine düştüğü karanlık kuyudan kurtarmak isteyen, bunun için de birilerinin haksız çıkarlarını engellemeye kararlı olan bu büyük insanın kaderi, yalnızlığına yenilmektir.
  
• YAN FİKİRLER:
  
• İmparatorluğu çöküşe götüren ortam
  
• Saray içindeki entrikalar
  
• İdealist insanın yalnızlığı
  
• Vatanını seven kişinin onuru
  
• Dürüstlüğün, onurun sefaleti ve kötünün zaferi
  
• Sert görünen, kudretli bir devlet adamının gizlenmiş duygusallığı
  
• Gururla vicdan arasındaki yolculuk
   
  
• PERDELER İÇİN YORUM (PERDE ÖZETLERİ):
  

I. Perde: Yeniçeriler ayaklanır ve padişah üçüncü selimi katlederler. Alemdar Paşa, isyanı bastırır ve İkinci Mahmut'u payitahta oturtur. Padişahın Alemdar'a vefa borcu vardır. Bu borç onun kudretine gölge düşürmekle birlikte, Alemdar'ın devlet yönetimindeki kudreti Padişah Mahmut'u içten içe rahatsız etmektedir. Bunun yanı sıra Alemdar'ın saray içinde ve devlet yönetiminde yaptığı ıslahatlar, çeşitli çıkar çevrelerince de hoş karşılanmamaktadır. Alemdar Mustafa Paşa'nın saray içindeki gücünden rahatsız olan Ayşe Sultan ise onu öldürmek için genç bir cariyeyi görevlendirmiştir.

II.Perde: Alemdar Paşa, imparatorluğun içindeki bazı gruplarla padişahın ittifak antlaşması yapmasını istemiş ve İttifak Senedi'ni hazırlamıştır. Bu durum padişahı iyice rahatsız eder. Çünkü bu İttifak Senedi, padişahın bazı tavizler vermesini gerektirmektedir. Bunun yanı sıra, Alemdar Paşa'nın hazırladığı bu senedi imzalamak zorunda kalarak, padişah ,bir nevi Alemdar Paşa'ya boyun eğmiş durumdadır. Sarayın içinde Alemdar karşıtı gruplar çoğalmakla birlikte, yeniçeri ocağında da bir hareketlilik vardır. Alemdar ise, bu ocağı ortadan kaldırmayı hedeflemektedir. Bütün bunlar olurken, Alemdar'ın yanındakiler, yavaş yavaş onu terk etmektedir. Ve sonunda, Alemdar Paşa'yı öldürmek için gönderilen cariye, bu planını gerçekleştirmek üzere, paşayı harem odasında beklemektedir. Fakat, Alemdar Paşa'nın yüreğinden o kadar etkilenir ki, onu zehirleyemez.

III. PERDE: Sonunda yeniçeriler ayaklanmıştır. Bu sefer çok daha güçlüdürler. Dört bir yandan saraya akın etmektedirler. Alemdar Paşa, bu isyanı rahatlıkla bastırabileceğini düşünmekte ve başta padişah olmak üzere, kendisini destekleyen kuvvetlere güvenmektedir. Fakat saatler geçtikçe, güvendiği kişilerin kendisini acı bir şekilde yalnız bıraktığını fark edecektir. Padişah, büyük bir kıyıma yol açmamak için pasif davranmaktadır. Ancak asıl sebep, padişahın kıyımdan çekinmesi değil, Alemdar'ın gölgesinden kurtulmak istemesidir. Vicdanıyla gururu arasında ikilemler yaşayan Sultan Mahmut, sonunda gururuna yenik düşerek, Alemdar'ı yeniçerilerin kucağında yalnız bırakır. Ona büyük hayranlık duyduğu halde...

Yeniçeriler, Alemdar'ın konağının kapısına dayanmıştır. Alemdar artık yapayalnızdır olduğunun farkına varmıştır. Güvendiği herkes onu bu ateşin içinde terk etmişken, bir tek kişi ısrarla onun yanından ayrılmamaktadır. Kendisini öldürmek için görevlendirilen fakat Alemdar'a duyduğu sevgi ve hayranlık nedeniyle, bu suikastten vazgeçen cariye Kamertap...

Sonunda yeniçeriler, konağı basarlar ve Alemdar'ı teslim almaya gelirler. Fakat teslim olmayacak derecede onurlu olan Paşa, bu uğurda kendi hayatından bile vazgeçecek bir eylemde bulunur.

Alemdar'ın kanı bile yeniçerileri durduramamıştır. Ve şimdi saraya yürümektedirler. Padişah İkinci Mahmut ise, daha önce Alemdar tehlikedeyken yapmadığı şeyi yapacak ve kanlı bir şekilde bu isyanı bastıracaktır.

Padişahın saltanatı devam edecek, saraydaki köhne düzen devam edecek ama bir idealist Alemdar Mustafa Paşa, tarihin puslu sayfalarında unutulmaya yüz tutacaktır.

Kayıhan RUŞEN