Pan-enteizm

Pan-enteizmcilik

İkbal ve Molla Sadra gibi düşünürlere göre, Allah her türlü değişmenin ötesinde değişmez bir niteliği ve bunun yanında bir de değişen ve oluşan bir niteliği vardır. Bu tanımın Klasik Dönemde hem o hem o değil olarak ifade edilen ehli sünnet anlayışıyla da uygun olduğunu düşünüyorum

Buna göre şu şekil açıklamak mümkündür:

1. Allah değişmeyen yanıyla devinimi başlatmıştır ve Evrenin bilincindedir. Ancak teistlerin ifade ettiği gibi Allah bu bilinç konumunda kalmış olsaydı, ilk devindirici, özgür, öncesiz ve yetkin olarak kalacak ama varoluşa katılmamış olacaktı.

2. Diğer niteliği ile ise Allah, değişme ve oluşma sürecinin içinde ve bilincindedir. Bu nedenle Allahın evrende içkin (evrenin maddesine karışmış-içinde bulunan) olduğunu söylemek de doğrudur. Evrenin Tanrı’da içkin olduğunu söylemek, Tanrı-Evren ilişkisinin karşılıklı olduğunun farkına varışın göstergesidir.

Pan-enteizme göre Tanrı, hem değişmeyen (mutlak), hem de değişen (göreli) dir. Hem zamanın içinde, hem dışında, hem sonlu, hem de sonsuzdur. Aynı zamanda hem tikel hem tümel, hem neden hem sonuçtur.Kurandaki evvelde ahir de odur ifadesine uygunluk ifade eden bir tanımdır.

Bu tanımla Pan-enteizm, hem Deizmden hem de Panteizmden ayrılır.

Özet olarak; Panteizm ile Pan-enteizm arasında önemli bir fark vardır. Panteizmde her şey tanrıdır. Pan-enteizimde ise, her şey Allah’dan sudur etmiştir (oluşmuştur). Ruhun tek amacı, oluştuğu Allah’a dönmektir. Bunun da yolu tek evrensel yasa olan evrimden geçmektir.Büyük patlama ile başlayan ayrılık sebeb ve sonuç ilişkisi içerisinde evrimden geçecek ve bu tarihi yolculuk kıyamette bitecektir.Bu sürece dünya hayatı yani aşağı düşük hayatı verilmesinin bir hikmetidebu olmalıdır.Kıyametin anlamı Allahın kıyamıdır yani sebepleri artık bitirmesidir.biz dirilişi kıyamet sanıyoruz halbuki o ba'stır.

Panteizm: Doğa tanrının kendisidir
Pan-Enteizm: Doğa tanrıdandır. Tanrı varoluşmuşların dışındadır. İçinde kendinden izler barındırır.

Konu 2007den kalmış fakat hortlatacağım, yazmak hoşuma gidiyor. Pan enteizm burda uzun uzun anlatıldığı hem mutlak hem göreli hem sonlu hem sonsuz yerine hem doğa hemde doğaüstüdür. Hem insan aklının alabileceği bir biçimde, hemde asla öğrenemeyeceği bir biçimdedir. Bizim algımızın içinde tanrıyı doğada ve eserlerinde görebiliriz. Ruh, yaratılışına dönecektir. Yaradanın bir parçası olsa da olmasa da. Kısayoldan panteizm gibi düşünebilirsiniz bunu. Pan Enteizm tanrının sıfatlarını hem çok detaylı hemde çok üstünkörü anlatır. Tanrı herşeyi bilen, herşeyin sahibi olduğu için insan ahlakından öndedir. İnsan onun ortaya getirdiği bi gerçekliktir. Bizim suç dediğimiz birşeyi tanrının yapması onun suçlu olmasını veya herhangi bir olumsuz sıfata yakışmasını sağlamaz.

Herkesin bulunduğu coğrafyanın dinine göre yargılandığına, veya inandığı dine göre yargılandığına inanan birsürü pan-enteist var. Ama bu kadar soru işareti bırakan bu konuyu ehli sünnete bağlamanın mantığını çözemedim. Bağdaştıkları tek yön evrenin farkında mutlak bi yaratıcıya inanmak.

Üstüne üstlük, islamda tanrının varlığın yaratıcısı mı yoksa varlığın kendisi mi olduğu yorumdan yoruma değişiklik gösterir. Pan enteizm semavi bir din yapısı olmadığı için bu konuda rahatça konuşabilir /yazının en başı/.

Vahdet-i Vücud tanımına da uyuyor aslında. Kendini islam alimi ilan eden çokça kişi takip etti bu görüşü /mevlana/. Kişinin sözünün yaradan sözü olarak geçmesi, doğa ve tanrı ile bir olma /erme/ gibi sapkın inançlara kadar gidiyor.