Carbonari Cemiyeti

Karbonari cemiyeti geçen yüzyıl kendisinden çok bahsettir mistir. Muhtelif romanlar konularında onu sahneye koymuşlardır. Tertip ve komploları iyi bilinmekle beraber menşeleri hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Karbonarizm'in atalarının oduncu, kömürcü gibi tamamiyle zararsız bir cemiyet olduğu zannedilmektedir. Bu bir nevi kumpanya. olup, adından da anlaşılacağı gibi oduncu ve diğer orman işçilerinin topluluğu idi. Fakat içinde cemiyetin bütün sınıflarından insanlar mevcuttu. Bu orman masonlarının toplantı yeri tercihan açık hava olup, giriş merasimleri yapılır, işaret ve tanışma parolaları kullanılırdı, içtimai karşılıklı yardım ve iyilik yapmayı bu cemiyet geliştiriyor, eylenıp mes'ut olmayı eğitiyordu. Bu masum topluluktan polisin ağzına düşen Itlyan ve Fransız karbonari cemiyetlerine nasıl geçilmiştir?

Napolyona karşı kurulan, Filadelfiyalılar veya Olempliler gizli cemiyetinin kurucusu meşhur general Mallet'in arkadaşı olan albay Oudet'in bu cemiyette bir rclü olduğu tesbit edilmekle beraber cemiyetin teşkilâtı bir esrar perdesine bürünmektedir. Oudet doktrinlerini yaymak için italyan karbonari cemiyetinin menşei olduğu tahmin edilen Jura kömürcülerine dayanmakta idi. Frankmasonlukla karbonari arasındaki münasebetler de esrarengizdir.

İtalyan Karbonarî'leri

Karbonari cemiyeti güney italya'ya Murat'ın Napoli krallığı zamanında Fransızlar tarafından sokulmuştur. Jura kömürcüleri cemiyeti örnek alınarak bu cemiyet düzenlenmişti, italyan karbonarilerinin gelişmesi Murat'ın polis nazırı yaptığı Maghella zamanında olmuştur. Maghella Napolyonun muhasımı olup 1814 de müttefiklere katılmaya Murat'ı ikna, etmişti. Maghellaf-nm ideali anayasası olan meşrutî Italyamn bağımsızlığı idi. Bu gaye ile Napolyon ve Burbonların mutlak bir iktidarına karşı karbonari cemiyetinden faydalanılmış ti, Cemiyet olağanüstü bir çabuklukla gelişerek kuvvetlendi. J. Her on Lepper'in belirttiği gibi Kalabr ve Abruz şehirlerinde ikamet eden bütün erkekler cemiyete girmişlerdi. Karbonarfler bütün sosyete sınıflarından mensuplarını toplayarak devlet içinde devlet haline gelmişlerdi. Mensuplarına askerî emirler vererek, onların suçlarını bile gizli mahkemelerinde yargılıyorlardı, Umumî mahkemeye kendi gizli mahkemelerinin müsaadesiyle müracaat edilebiliyordu. Napoli kralı Fer-dinand'ın polis nazırı Kanoza rakip olarak kurduğu Kal-derari cemiye tiyle KarbonariLere karşı mücadeleye girişti. Fakat üyelerin aşırı derecede irtikaplarından bu cemiyet krallığın emriyle 1816 da kapatıldı. Bu arada Karbonari'ler gittikçe kuvvetlenirken Kalabr ve Abrüz şehirlerinde teşkilâtlanan bazı cemiyetlerin üyeleri siyasi cürümler işliyorlardı. İmparator onlarla savaşmak için bir İngiliz generaline başvurmuştu. Diğer mutedil cemiyetler ise orta kuzey îtalyanın muhtelif devletlerini mühimseyerek kuzey îtalyadaki Avusturyalıları kovmak gayesiyle çalışıyorlardı, italyan Karbonarilerinin tarihçesi çok karışık olduğundan fazla tafsilâtına girişecek değiliz.

Yalnız, Avusturyalılar tarafından îtalyanın bağımsızlığının bertaraf edildiğini işaret edelim. Bununla beraber bu hareket sönmedi ve XIX cu asırda Karbona-rism gayesine erişmek için çoğalmakta devam etti.

1821'den sonra muhtelif Karbonari mensubu memleket dışına kaçarak teşkilâtlar kurdular. Ancak bütün îtalyada'da muhtelif isimler altında ihtilâlci cemiyetler mevcuttu. 1831 ayaklanmasında Avusturya İtalya üzerindeki hâkimiyetini yeniden kurdu.

Nihayet ihtilâl hareketinin idaresi el değiştirerek ilk hasımlara geçti. 1834 Nisanında muhtelif memleketlerden kaçan siyasî şahıslar Bern şehirinde toplanarak beynelmilel ihtilâlci bir cemiyet kurdular: Genç Avrupa. Bu cemiyet daha ziyade İtalyan (Mazzini) nin eseriydi.

îtalyamn kuruluşunda ve Avusturya hakimiyetine karşı savaşmada bu gizli cemiyetlerin faaliyetleri bilinmekte olduğundan Avrupa tarihlerinde yazılı olan bu kışımın tafsilâtına girişmeyeceğiz. Napolyon Bonapart'ın bir Karbonari üyesi bulunduğunu ve yeminine sadık kalarak îtalyamn bağımsızlığına çalıştığını herkes bilmektedir.

Fransız Karbonari'Ieri

Karbonarizm'in meraklı bir gelişme seyiri takip ettiğini görmüştük. Nitekim İtalya da kömürcülerin, yardımlaşma topluluğu şeklinde başlayarak önemli bir si-yasî iktidara sahîp olduğunu inceledik. Bu topluluğu 1820 de kısa bir zaman sadece Avusturyalılar mağlûb edebilmişlerdi. Napoliden gelen iki Fransız genci aralarına beş Fransız arkadaşlarını da alarak yedi kişilik bir Karbonari locası kurmuşlar ve bütün Fransaya yayılmışlardı. Tesir ve adet bakımından çoğalmak için iyi tertiple gizlilik ve emniyete itina ediyorlardı. Yeniden intisab eden üyelerin seçiminde en büyük titizlik gözetiliyordu. Toplantılar ıssız yerlerde gece yapılıyordu. Bütün emirler fnlen yerine getiriliyordu. Cemiyet mensupları umumi yerlerde ihtiyaç hasıl olursa işaretlerle muhabere ediyorlardı. Cemiyete giren aday bütün monarşilere kin güdeceğine yumruğu ile yemin ediyordu.

Yeni bir loca kurulacağı zaman kurucu büyük locanın 2 üyesi yeni locanın ilk üyesini cemiyete kabul ederek o locanın reisi yapıyorlardı. Kendileri de reis yardımcıları olarak sansür yapıyorlardı. Yeni başkan. bile onların hangisinin daha kıdemli olduğunu bilmezdi. ihanet riskini bertarak etmek için bir locanın üyeleri 20 olarak tahdit edilmişti. Localar arasında da her türlü muhaberat ve münasebet yasaktı, 1822 de Fransa'da askerler, işçiler ve Öğrencilerden müteşekkil takriben 60.000 Karbonari üyesi vardı. Teşkilâtın başlıca gayesi monarşiyi kuvvetle yıkmaktı. Cemiyetin her mensubu bir tabanca ve 20 kurşun taşıyabilirdi. Cemiyetin reisi La Fayette idi. Diğer şefleri Manuel d'Ar-genson'da harekâta nezaret ediyorlardı.

Çok merkezileşmiş teşkilâtına rağmen bu cemiyet iktidarı tahmin ettiği gibi çabuk ele geçirememişti. 29 Aralık 1821 Bedfort'da başlayacak umumi ihtilâl için kararlaştırılmış tarihti. Fakat tesbit edilen randevuya La Fayette'in çok geç gelmesi umumi bir fiyasko oldu. Bu arada kraliyet polisi hazırlanan bu geniş çalışmaları keşfetmiş bulunduğundan Marsilya, Lion, Saumur, La Rochelle'deki teşebbüsler neticesiz kaldı. Sonuç olarak şiddetli bir bastırma hareketinin ölçüleri çabuklaştırıl-di. Akisler yapan gürültülü bir duruşmadan sonra La Rochelle'in 4 şefTnin Pariste kafaları kesildi. Bundan başka cemiyette birlik yoktu. Taşra üyeleri isimlerini bile bilmedikleri şeflere itaat etmekten şikâyet ediyorlardı. Bununla beraber Fransız Karbonariîeri 1830*a kadar (kralın yeniden tahta çıkmasına) restorasyona karşı komplolar yapmağa devam ettiler. Karbonari mensupları Louis Philippe'e düşman ihtilâlci cemiyetler kurarak 1848 Cumhuriyetinin kurucuları olmuşlardır.

Karbonari'nîn teşkilâtı

1814 de kuruluşundanberi italyan Karbonarileri eski kömürcülerin ve masonların teşkilâtlarını kopya etmişlerdi. Mensupları çırak ve usta gruplarına ayrılmıştı, Mezhebin merasim usulüne göre locaları kareli tahta kaplama olurdu. Bir uçta dört köşe olmayan bir kütük bulunur ve orada usta otururdu. Kütüğün üzerinde bez örtü, su, tuz, haç, ağaç yaprakları, sopalar, ateş, toprak, akdikenden bir taç, bir makara iplik ve rumuzları tamamlamak için mavi kırmızı ve siyah üç kurdele bulunurdu. Ustanın arkasındaki duvarda bir üç-gen ustanın isminin baş harflerini taşımaktadır. Soldaki üçgen de locanın armasını taşırdı, Sağdaki iki üçgende ise çırakların gizli isimlerinin baş harfleri bulunurdu. (Alta Vendita) büyük locası Napolide bulunur, teşkilâtın talimat ve nizamlarını yapardı. Altın kitapla cemiyetin statüsünü, siyah kitapta d acemiyete kabul edilmeyen adayların ve herhangi bir sebeple çıkarılanların listesi yazılı bulunrdu. Giriş merasimi tamamen dini mahiyetteydi. Gözleri bağlanan çırak adayı baltanın üzerine cemiyetin sırlarını ifşa etmeyip birbirlerine yardım edeceğine yemin ederdi. Usta rütbesinde merasimi yapan Pilat adını alırdı.Onun Kaif ve Herot adında iki yardımcısı vardı. Gözleri kapanmış aday merasim esnasmda bir haça bağlanırdı. Gizlenmiş üyeler Avusturya askerleri farzedilerek tüfeklerini boşa atarlardı.

Bastırılma hareketinin başarısıyla polis tarafından takib edilen Karbonari tasfiye edildi. Mazzini gençliğinde Doria isimli bir tarafından cemiyete intisabını şöyle anlatır: (O bana, hükümetin zulümlerinin toplantıları mümkün kılmadığını ve gayeye erişmek için ihtiyatlı olmak lâzımgeldiğini öğretti. Bazı deneme ve merasimlerden benim kurtulacağımı belirterek kesin ve kararlı hareketlerim, talimatlara itaatim ve fedakârlığım hususunda beni sorguya çekti. Sonra beni diz çoktur erek kınından bir hançer çekti. Mensupların söylediği yeminformülünü bana tekrarlattı. Arkadaşlarımı tanıyacağım iki üç işareti de bana öğretti).

Fransız Karbonarilerinin merasimleri italyan Kar-bonarilerinin merasimlerinde hâkim olan dinî tesirden sıyrılmıştır.

alinti

paylaşımın için tşklrr..