Quenya Dili

Hepinizin bildiği gibi Quenya gerçek bir dil değildir. Yazılmış bir dildir. Dolayısıyla bu dil konuşmaktan çok yazışmanıza yarayacak. Neden mi? Çünkü çevrenizde bu dili konuşan pek az ve belki de hiç kimse yok, ama internette pek çok sitede özel forumlar var bunun için.

Quenya öğrenmesi kolay bir dil mi?

Hayır kesinlikle değil. Gerek konuşma gerek kelime gerek cümle yapısı gerekse pratik yapma konusundaki olanaksızlıklardan dolayı belki de öğrenmesi en zor dillerden biri. Ama bu sizi yıldırmasın.

Peki Quenya neye benziyor?

Türkçeye Tabii tam olarak değil ama bir takım benzerlikler var. Aslında Finceye daha çok benziyor.

Örneğin Quenyada ekler sözcüğü sonuna ekleniyor.

Ör: Anar caluva tielyanna

Burada Güneş yolunuzun üzerinde parlasın deniyor. Tielyanna yolunuzun üzeri demek. Gördüğünüz gibi lya nuzun nna ise üzeri anlamlarını taşıyor.

Quenya alfabesi şu şekilde yazılabilir:

c (= k), d, f, g (türkçe c), gw, h, hy, hw, l, ly, m, n, nw, ny, p, qu, r, ry, s, t, ty, v, y ve w

Quenyanın sesli harfleri a, e, i, o, u dır.; uzun sesler ise işaretlenir ör:: á, é. Kimi ünlüler kapalı kimileri ise açıktır. Bundan kastım; aaaaa deyin ve oooooooo deyin. Ağzınızın aldığı durumları karşılaştırın. "a" en açık seslidir ve Türkçe'deki gibi okunur. "u" ise en kapalı seslidir ve o da Türkçe'deki gibi okunur.

Harfler genel olarak , İtalyancadaki şekilleri ile okunmalıdır ve sesli harfler çoğunlukla Türkçe'deki okunuşlarına benzerler; uzun sesler á ve é belirgin biçimde normal a, e seslerine, kısalarından daha yakındır. Bazı sesler üzerlerinde çift nokta ile yazılır(ë, ä etc.), ama bu onların okunuşlarını etkilemez. Bu tür harflerin okunuşları tıpkı İngilizcedeki gibidir. ai, au, eu, oi, ui, ve iu gibi iki ünlüler vardır. Ünsüzlerden c mutlaka k; l ise bildiğimiz L olarak okunmalıdır; r titrek okunur; s okunmaz; y sessiz kullanılır(İngilizcedeki you gibi). İdeal olarak, t, p, c sessizleri güçsüz okunur. Süreksiz sessizler -y (ty, ny gibi.) ile biter; sürekli sessizler ise genellikle -w (ör: nw, ama cw yerine qu[Q] okunur). H, [x] (Almancada ki ich-Laut gibi) tden önceki ses gibi okunur, tabii eğer ht kombinasyonunda e ya da i harflerinden biri gelmemişse, h Almancadaki ich-Laut gibi okunur. Öbür türlü, h İngilizcedeki gibi okunur. h; ne kadar hy ve hw ile simgelense de sırasıyla ich-Laut ve sessiz wh (Amerikan İngilizcesindeki gibi bir wh), ile okunurlar. hl ve hr kombinasyonlarında orijinal olarak sessiz olarak tanımlanır l ve r, ama üçüncü çağda bu iki ses normal l ve r olarak okunmaya başlanmıştır. Kimi uzun sözcüklerde, vurgu ikinci heceden sondaki uzun heceye düşer. Eğer sonuncu hece kısaysa, vurgu üçüncü heceye düşer (sözcük iki hecen uzun değilse, ilk hece uzun da olsa kısa da olsa vurguyu alır).

Qu yalnızca Q anlamı taşır, yukarıda da bahsettiğim gibi cw da aynı şekilde q anlamı taşır.

Kimi "a"lar tam okunurken kimi "a"lar yok sayılır. Örneğin Quenya kelimesinde "a" okunurken "anna" kelimesinde (anlamı hediye) tıpkı İngilizce'deki Anna isminin okunması gibi okunur. (ann)

Ünlü harfler:

"i" harfi de tıpkı Türkçe'deki gibi kullanılan bir harfdir. ô harfi TR o, ú harfi TR ü gibi okunur.

"ai" harfi "ey" gibi değilde "ay" gibi kullanılır. (İngilizce kaynaklardan örnek: "fail" gibi değil "aisle" gibi)

"au" harfi bir yerimiz acıdığında verdiğimiz tepki sesi "ov" olarak okunur.

"eu" Türkçe'deki e harfi gibi okunur.

"iu" harfi "yu" gibi okunabilir.

Ünsüz harfler:

C her zaman k'dir

hw, hy, hl, hr harflerinde h okunmaz ve ikinci harf İngilizcedeki hali ile okunur. hl ve hr nefes sesi, ıslık gibi çıkarlar.

hw İngilizcedeki wh gibidir.

h bunlarınn dışında kullanıldığı zaman Türkçe'dekinden daha sert bir sestir. "Hey" kelimesindeki gibi. (İngilizce örnek: Breath)

"l" Türkçedeki "gel, al" deki l gibi kullanılır.

"n" Türkçedekinden biraz daha kalın İngilizcedeki n gibi kullanılır.

"r" ise Türkçedeki esrar kelimesine yakın bir okunuştadır.

"s", z gibi okunmaz. Daha çok nefes verme sesi gibi okunmayan bir sestir.

v ve w arasındaki fark şudur: v daha açık ve w daha kapalı bir sestir.

y harfi ise "yavru" kelimesindeki y gibi okunur.(İngilizce örnek: "yes")

Çift nokta kullanımı:

Yukarıda belirrtiğim gibi çift noktanın okunuşa hiçbir etkisi olmaz, lakin yazıda kullanılmaktadır. Tolkien bunu bir çok yerde kullanmıştır. ä, ö, ë. Aslında bunlar tam olarak gerekli değildirler. Yalnızca İngilizce okumadan ayrı oldukları belirtmek için kullanımışlardır.

Ne kadar hızlı konuşmalıyız?

Konuşma hızına gelince, eğer Quenya konuşursanız çok hızlı konuşmalısınız. Daha önce belirttiğim gibi İtalyanca ile benzerlikleri var dilin, ayrıca Tolkien İtalyanca dilini severmiş. Dolayısıyla Quenya hızlı bir dil ve bu dili hızlı ve doğru konuşmak bu dili iyi konuşmak anlamına geliyor.

KELİME BİLGİSİ

Bu kadar kuramsal bilgiden sonra hoşunuza gideceğini düşündüğüm genel kalıplar:

Selam!: Ai!

Benim adım...: .... nîn ess veya essen .....

kim? ne? : man?

senin adın .....: .... cin ess veya esseg ...

sin : bu

tan: şu

ent: oradaki

im veya ni :ben

em: biz

eg: sen

ech: siz (çoğul anlamda)

edh veya el: siz (saygı)

e: o (insanlar için [ve elfler tabii])

San: o ( cansız varlıklar ve hayvanlar)

sain: onlar

nin : bana

men : bize

cen: sana

chen:size (çoğul)

den veya len :size (saygı)

sen : ona

ten: onlara

nin: benim

cin:senin

din:sizin

tin:onun

min: bizim

chin: sizin

lin: sizin

tin: onların

kaynak

tşkler paylaşımın için

ayrıca bi de esperanto dili var, öğrenmek isteyenler googlelasın:D

Quenya’da çoğullar li, i veya r ile yapılır Aynı zamanda gerçek dillerde de olduğu gibi Quenya’da çiftli ifadeler içerir. Bundan kastım birbiri ile ilişkisi olan iki nesneyi isimlendirirken kullanılan kelime grupları. Çiftli kullanımın iki şekli var: -u ve -t. Aslında Tolkien bu iki kullanımı bir şekilde farklı tasarlamıştı. Ama ne yazık ki bugün elimizde bu bilgi yok. Mektuplar(Letters):427’e bununla ilgili birkaç şey bulunuyor. -u ile bitten (İlkel Elfçede -û) doğal çiftler için kullanılırdı, yani iki insan veya nesne arasında mantıksal bir ilişki kurulduğunda. Örnek olarak VT39:9, 11, pé kelimesi (dudak) peu şeklinde kullanılmıştı, bir insanın bir çift dudağı anlamında (ve değil, örnek olarak, bir insanın üst bir diğerinin alt dudağından bahsedilmiş olunsaydı, yalnızca "iki dudak" ve doğal bir çift olmazdı). Veru ismi, "evil çift" ya da "karı-koca", çiftli ifade sayılır; yani “evil çift” kelimesi tekil olarak görülmez (ama verno "koca" ve vessë "hanım" aynı anlamı taşır; Letters:352). alda ismi (ağaç) çiftli anlam içerir, ama herhangi bir ağaç değil, Valinor’un iki ağacı: Aldu.

Gördüğünüz gibi u eki sesliye eklenince sesli düştü. Aldau değil de Aldu daha yaygındır. Ama kadim zamanda Aldaru, görülüyor -u eki normal çoğul olan aldar "ağaçlar"a getirilmiş, Ama bu eski kullanımın Lotr zamanında modası çoktan geçmişti. Peu kelimesinde ise, son ses –u eklenince düşmüyor. Quenya pé ilkel elfçedeki peñe kelimesinden türemiş, çiftli peu ise peñû kelimesinden türemiş olmalı (VT39:9) – yani peu’nun e’si son harf değil aslında.

Diğer çiftli kullanım, -t, ile ilgili Letters:427de eski element ata’yı simgelemekteydi. Yani elfçedeki "iki", atta. Kısacası bir şeyden iki tane olduğunu gösteriyordu. Örnek olarak, ciryat, cirya’nın çiftidir (gemi) iki tane gemiden bahsediyordu; ciryat belkide konuşma dilindeki bir kısaltmaydı ve orjinal olarak kullanımı atta ciryar’dı, (iki gemi).Diğer kelimelerde, -t’deki çift anlamı -u ile aynıydı. Ciryat "2 gemi" (özellikle "ciriat" olarak okunuyor [Letters:427]). Ör:Bir çift yaprak, lasset (tekili: lassë "yaprak")

Bazen Quenya sözcükleri ek aldıklarında değişirler, ör. talan "zemin" talam- a dönüşür çoğul alınca. (talami). Biz talam-‘ın talan’dan türediğini biliriz. Çoğunlukla -o ve -ë barındıran sözcüklerin son harfleri bazen-u- ve -i-‘ye dönüşür, mesela, ek aldıysa; lómë "gece" lómi-‘ye dönüşür. Çoğunlukla kelimeler tamamen ek almış biçimleri ile kullanılır ve eski halleri unutulur. Ama hepsi değil… Bir de sonu sessiz ile bitenler r yerine "i" alıyor...

--------------------

atta "iki"

hen (hend-) "göz"

ranco "kol"

ando "geçit"

cirya "gemi"

aiwë "kuş"

talan (talam-) "zemin"

nér (ner-) "adam" (herhangi bir ırkın erkeği, elf, insan veya ölümsüz)

nís (niss-) "kadın" (aynı şekilde: herhangi bir ırkın dişisi)

sar (sard-) "taş" (küçük bir taş, madde çeşidi olarak değil))

alda "ağaç"

oron (oront-) "dağ"

Tüm dillerde kelimeler, konuşmanın parçası olan sözcük çeşitlerine bölünebilir. Tolkien elfçeyi bir avrupa dilinin tarzında ve biçiminde hazırlamıştır. (Mektuplar:175), yani sözcük çeşitleri çok farklı şeyler değildir -bir ilköğretim çocuğunun dahi bileceği birşeydir.. Daha önce isimleri incelemiştik, onlar nesneleri isimlendiriyordu. Şimdiyse sıfatlara geçeceğiz.

Sıfat nedir?

Dünyada her varlığın bir ismi vardır. İsimler varlıkları tanımamıza, birbirinden ayırmamıza yarar. Ancak sadece isimlerle maksadımızı anlatamayız. Çünkü birbirine benzeyen, aynı türden olan varlıklar bile nitelikleri ile ayrılırlar. Mesela yanyana duran iki elma birbirinden farklı olabilir. Bu yüzden, büyük, küçük, mavi, sarı, ince, uzun, geniş, dar, harika, muhteşem gibi sıfatları kullanırız. Yani sıfatlar varlıkları nitelememizde bize yardımcı olur.

Bir sıfatı iki şekilde kullanabiliriz.

1- Sıfatı kelimenin başına koyarak bir tamlama oluştururuz. Örneğin "uzun adam" gibi ve bunu cümle içinde kullanırken "Uzun adam yürüyordu" şeklinde kullanırız.

2- Ama yalnızca adamın boyunu vurgulamak istiyorsak, "Adam uzundur" diyebiliriz. Burada sıfat yüklem olarak kullanılır.Fakat burada "uzun adam"da olduğu gibi yalnızca adı ve sıfatı değil, "-dır" ekini (veya herhangi bir zaman ekini) de kullandık. Örneğin, Altın güzeldir, ben zekiyim veya taşlar serttir gibi. Altını, beni ve taşı betimledik. Onlar özne.

Şimdi Quenya'ya dönelim. Quenyada sıfatlar -a veya -ë ile biter. Ninquë "beyaz", morë "siyah", carnë "kırmızı", varnë "kahverengi" vs. gibi renklerde de görülüyor. Fakat bu kuralın dışında kalanlar da vardır. Onlar "-in" ile biter. ör: firin "ölü", hwarin "eğri", melin "sevgili (hitap sözcüğü olarak)" or latin "açık alan".Bunların aslının -a ile bittiği görülür. Örneğin latin kimi zaman latina olmuştur. Fakat -a bazen kendi başına da çıkabilir lára "düz" Ör: helwa "mavi", harna "yaralı", melda "tatlım", melima "sevimli", vanya "güzel".

Kullanım

Quenya'da ilk kullanım üstte de görüldüğü gibi tamlama halidir. Örneğin fána cirya "beyaz gemi". Fakat bazı istisnalar olabilir. Elendil Voronda "Sadık Elendil" (Aslında bu Elendil Vorondo olacak, bunu daha sonraki derslerde göreceğiz) olarak yazılır. İngilizce bilenler bunun "Elendil the faithfull" olduğunu bilir. Bunun nedeni herkesçe bilinen bir adın kullanılıyor olmasıdır. Fakat bu "Voronda Elendil" olarak da kullanılırsa yanlış olmaz. Ama aynı anlamı vermediği de kesindir.(Elendil i Voronda olmaz)

İkinci kullanımda ise, yüklem olarak kullanmak için, ná veya när kullanılır. Birkaç örnek var aşağıda:

I parma ná carnë. "Kitap kırmızıdır."

Ulundo ná úmëa. "Canavar kötüdür."

I neri nar hallë. "Adam uzundur."

Sıfatların çoğulu

-alı sıfatlar çoğulda -ë (eskidense -ai); -ëali sıfatlar çoğulda -ië (veya -ëe), -ëli sıfatlar çoğulda -i; -inli sıfatlar çoğulda -i olarak kullanılır. Sıfatlarla birlikte sayı kullanamayız. Örneğin Üç kırmızı domates diyemeyiz. Bu yüzden sıfat çoğulu da içerir. laurëa "altın" çoğulda laurië olur, laurië lantar lassi "altın yapraklar dökülüyor."

SÖZCÜK BİLGİSİ

neldë "üç"

ná "-dir" (nar "-dirler")

vanya "güzel"

alta "büyük"

calima "parlak"

taura "kuvvetli"

saila "bilge"

úmëa "kötü" (=kişilik, ing.: evil)

carnë "kırmızı"

ninquë "beyaz"

morë "siyah" (Sindarin'de Mordor = Kara Diyar)

firin "ölü"

Ben yapay dil olarak sadece Esperanto'yu biliyordum. Bunu öğrenmem iyi oldu. Teşekkürler paylaşım için.

paylaşım için teşekkürler.

benim de 7.sınıftayken kendi uydurduğum, latin, grek , arap albabelerinden geliştirdiğim bir alfabe sistemim vardı. hala bir çok alfabeyi hatırlarım, bazen çok gizli olmasını istediğim kısa notlar bu alfabe ile alıyorum, zaten kimse de okuyamıyor:)

paylaşım için teşekkürler.

benim de 7.sınıftayken kendi uydurduğum, latin, grek , arap albabelerinden geliştirdiğim bir alfabe sistemim vardı. hala bir çok alfabeyi hatırlarım, bazen çok gizli olmasını istediğim kısa notlar bu alfabe ile alıyorum, zaten kimse de okuyamıyor:)

Benim de bir alfabem vardı, ortaüçüncü sınıftan beri gizli şeyleri onunla yazarım Benden başka kimse bunlarla uğraşmaz sanıyordum.

Ögrenmek lazım tabi birgün olur işe yarar fakat zor bişeye benziyor:confused:

calya- "açıklamak" (kökü KAL)

tulta- "gidip getirmek, çağırmak, celp etmek" (kökü TUL) [summon ing.]

harna- "yaralanmak" (kök SKAR; Quenya'da ilk iki harf sk-, h- olur)

mapa- "sıkıca tutmak" (kök MAP)

mat- "ye(mek)" doğrudan MAT- kökü ile aynıdır ve benzer anlam taşır.. Tac- "bağlamak"ın geldiği kök TAK- "onarmak". Tul- "gelmek"in ise kökü TUL- "yakınlaşmak" (tulta- "celp etmek" ile aynı kökten zıt sözcükler -ta) örnek gösterilebilir. anlamı değiştirmiş

GENİŞ ZAMAN

• Böylece artık geniş zamana geçebiliriz. Önce basit fiillerden başlayalım. Mel (sevmek) sözcüğüne bakalım: Elendil oğlu Herendil'e derki:

  
  

• Síla parlamak anlamına gelen "Sil-"den gelmiş. quet-"konuşmak, söylemek" fiili "Quèta"'ya dönüşünce "konuşuyor" oluyor.

  
  

• Sìla veya mèla sözcüklerine bakalım, bunlar Türkçe'ye iki şekilde çevrilebilir: Sìla, parlar veya parlıyor; Mèla, sever veya seviyor. Kısacası, Quenya'da geniş zaman ve şimdiki zaman aynı şekilde kullanılır. Anlamı ise cümleden çıkarmak mümkündür.
  
• Sonu zaten a ile biten sözcüklerde aa değil ëa kullanılır. Örneğin zorlamak anlamına gelen -ora geniş zamanda -orëa'ya dönüşür.
  
• Bazen fillere çoğul anlam eklenebilir. Örneğin elen sìla "yıldız parlıyor" iken elen sìlar ise "yıldızlar parlıyor" anlamına gelir.
  

SIFATLAR HAKKINDA BİRKAÇ ŞEY DAHA...

an + alta "büyük" = analta "en büyük"

an + calima "parlak" = ancalima "en parlak"

an + norna "erkekçe" = annorna "en erkekçe"

an + quanta "dolu" = anquanta "en dolu"

an + vanya "güzel" = anvanya "en güzel"

an + wenya "yeşil" = anwenya "en yeşil"

an + yára "yaşlı" = anyára "en yaşlı"

an + lauca "ılık" = allauca "en ılık"

an + ringa "soğuk" = arringa "en soğuk"

an + sarda "zor" = assarda "en zor"

an + moina "değerli" = ammoina "en değerli"

canta "dört"

Nauco "Cüce"(ırk olarak)

parma "kitap"

tiuca "şişman"

mapa- fiil "kapmak, tutmak"

tir- fiil "izlemek, korumak"

lala- fiil "gülmek"

caita- fiil "uzanmak"

tulta- fiil "celp etmek"

linda- fiil "şarkı söylemek" (ör. Ainulindalë adındaki "Ainur'un şarkısı")

mat- fiil "yemek"

cenda- fiil "okumak"

• ahyanë "değişti" fiilini bir cümleye "manen lambë Quendion ahyanë?"(Elflerin dili ne kadar değişti?) soru cümlesindeki gibi ekleyebiliriz. Burada aslolan ahya- "değiş-" fiilidir.
  
• Ayrıca sonu sesli ile bitmeyen sil- "parlamak", tir- "izlemek", mat- "yemek" gibi fiillere de -në pek tabii eklenebilir. "sillë (neden böyle olduğu aşağıda açıklandı), tirnë" (mat için aynı şeyi söyleyemem)
  
• Sonu "n" sessizi ile biten fiillerde sorun çıkabileceğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. cen- "görmek" ise "cennë" ise "gördü" olarak çevrilebilir.
  
• Fakat "l" ile biten kelimelerde sorun çıkar. Örneğin: vil- "uçmak" vilnë değil de villë olarak kullanılır. Yani l ile biten sözcüklerde geçmiş zaman "llë" şeklinde olur.
  
• p, t, c harflerinde ise daha farklı bir yapı vardır. p ve c ile biten sözcükler geçmiş zaman ile yazılacakken şu örneklerdeki gibi olurlar:
  
• top- "kaplamak" geçmiş zamanda tompë , yani son sözcükten önce m, en sona ise ë gelir.
  
• t ile biten sözcüklerse:
  
• mat- "yemek" geçmiş zamanda mantë, yani bu kez m değil n geldi.
  

KELİME BİLGİSİ

lempë "beş"

elen "yıldız"

harma "define" (isim)

sil- fiil "parlamak" (with white or silver light, like star-shine or moon-shine)

hir- fiil "bulmak"

cap- fiil "zıplamak"

tec- fiil "yazmak"

quet- fiil "konuşmak, söylemek"

mel- fiil "sevmek" (arkadaş olarak, aşk anlamında sevmenin Quenya'daki karşılığı bilinmiyor)

cen- fiil "görmek" (cenda- "okumak", aynı zamanda çok yakından bakarak görmek anlamında kullanılır).

orta- fiil "doğmak",(güneşin doğumu, bebek değil) aynı zamanda = "yukarı hareket etmek".

harya- fiil "sahip olmak" (harma "define" ile bağdaştırılmıştır)

Benim de bir alfabem vardı, ortaüçüncü sınıftan beri gizli şeyleri onunla yazarım Benden başka kimse bunlarla uğraşmaz sanıyordum.

yalnız olmadığımı bilmek güzel yanlız ben gizlilik ilkesi uymadım ve sonunda ne söylediğimi anlamaya başladılar

biz de lisede göktürk kitabelerindeki yazıları harflendirmiştik çok verimli kopya elde ediliyordu..)