Bir Mit Olarak Frankenstein

Mary Shelley'in, zamanının çok ötesinde bir teknoloji vaat ettiği için edebiyat çevrelerini şaşkına çevirmiş iki yüz yaşındaki başyapıtı Frankenstein, defalarca kez, defalarca şekilde sinemaya uyarlandı ve hala da önlenemez bir film çekme furyasından nasiplenerek popüler kültürdeki yerini koruyor. Biz de, eserin popüler kültürdeki doldurulamayan yerini incelemek istedik.

Bugün, Shelley'in müthiş yapıtı Frankenstein'ın Mark Twain imzalı önsözüne baktığımızda, hikayenin zamanının ötesinde bir yapıda olduğunun neden her fırsatta vurgulandığını düşünüyorsunuz ilk başta. Ciltler halinde ülkemizde de çıkan ve dahası, envai çeşit romana ve filme farklı maceralarıyla da konuk olan bu karakter, tüm dünyada bir edebiyat karakterinden çok Karloff'un hakkıyla hayat verdiği o korkunç yaratığı hatırlıyor. 1815 yılında, eserin yazımına başlamadan üç sene önce aklına gelen bir fikri geliştire geliştire bu hale getiren, dahası feminist bir aileden gelme kadın yazar Mary Wolfstonecraft Goodwin Shelley, karakteri aslında filmlerin bize sunduğu o hilkat garibesi hallerden ziyade, felsefik ve toplumun dışına itilmiş bir grubu temsil eden bir karakter olarak resmetmişti. Eserin ilk uyarlaması da daha sinemanın pek ortalarda gözükmediği 1823 yılında tiyatro yoluyla yapıldı. Shelley'in epey beğendiği bu ilk uyarlamada, karakter insana çok benziyordu ve sadece çikolata rengine boyanmış bir insan tarafından canlandırılıyordu.

http://www.sinemaestro.com/uploads/posts/2009-09/thumbs/1253554149_wrightson_frankenstein.gif

Bu denli teknoloji gerektiren bir hikayeyi görselliğe uyarlayan oyun, söylentilere göre epey başarılı olmuş ve aynı yılda bir tiyatro uyarlaması daha yapılmıştı. Bu uyarlama da, ilk uyarlamanın izleyicinin kafasına kazıdığı siyah imajı korur nitelikteydi ve karakteri yine siyahlara büründürüyordu. Bu uyarlama rüzgarı tiyatro dünyasını esir almak üzereydi ki, araya Edison'ın(sonradan ampulü icat etmediği anlaşılacaktı) keşiflerinden biri olan sinema araya girdi ve bununla paralel olarak sinema dalı da belli bir evrim geçirdi. Sürekli bir üretim vardı, hatta canavarın başka hikayelerini edebiyat eseri yapan uyanıklar bile çıkıyordu(sonradan bu hikayeler tarihe karışacaktı). Anaakımı başlatan Hollywood isimli küçük bir kasaba sinema dünyasını esir alınca da Shelley çoktan yaşamını yitirmişti. 1851 yılında, 60 yaşındayken ölen Shelley'in ardından da 1910 yılında eserin Frankenstein adlı ilk sinema uyarlaması yapıldı. Bu uyarlama hayata geçtiğinde insanlar çoktan ilk bilimkurgu filmini izlemişti bile(Le Voyage Dans La Lune)ve heyecanlanacak çok halleri yoktu, dolayısıyla film romanın şok ediciliğinden uzak oldu. 1915 yılında eserin ikinci uyarlaması da yapıldı, meşhur "It's alive !" repliğini ilk kez kullanan film, hikayeye yine felsefik yönden yaklaşıp yine başarısız oldu.

Bu sırada dünyanın çeşitli yerlerinden uyarlamalar gelmeye de devam ediyordu. Eugenio Testa imzalı 39 dakikalık İtalya yapımı uyarlama Il Mostro di Frankenstein(ilk vizyona girdiğinde "Frankestein" gibi talihsiz bir harf eksikliğinin kurbanı olmuştu / İngilizce çevirisi "A Monster Called Frankenstein" dır), bu evrensel uyarlamalardan sadece bir tanesiydi. Bu döngü kısır bir şekilde yirmi uzun sene boyunca devam etti ve uyarlamaların hiç biri beğenilmedi, ta ki 1931 tarihli müthiş "Frankenstein"a kadar. Film hikayenin felsefik yönünü hiçe sayıp tamamen anaakımlığına odaklanıyordu ve yaratığı eserin aksine konuşturmuyordu. Bu uyarlama epey beğenildi ve özel efektleriyle de romanın etkisine ulaştı. Özellikle Frankenstein'ın canavarı rolündeki Boris Karloff filmde tam anlamıyla bir oyunculuk dersi veriyordu.

Hollywood, fazlasıyla beğenilen bu uyarlama aracılığıyla Frankenstein'ı bir para makinesine dönüştürmekten çekinmedi elbette. İlk film gibi David Whale tarafından yönetilen(ve canavarın da ilk filmdeki gibi Karloff tarafından canlandırıldığı) 1935 tarihli devam filmi Bride of Frankenstein, filme gayriresmi bir ekti aslen. Filmde, tıpkı ilk film gibi bir hikaye anlatılıyordu- isminden de anlaşılabileceği gibi, Frankenstein'ın gelini üzerinden hem de! Bu film pek beğenilmese de, yapımcılara yine epeyce para getirmekle kalmadı, aynı zamanda kült filmleri sırtında taşıyan bir popüler kültür ögesi oluverdi. Bu filmin ardından gelen üçüncü film Son of Frankenstein'da kadroya bir de Igor katılıyordu(Frankenstein'ın asistanı, Bela Lugosi tarafından canlandırıldı). Bu film de popüler kültürde kendine geniş bir yer ayırsa da Frankenstein Sülalesi'nin sonunu getirdi. Yapımcılar yavaş yavaş ana karakteri hikayeye katmaya başladı.

1942 yılında, yani ilk üç filmin külteştiği(bu filmlerden sadece ilkine saygı duyuluyordu)bir dönemde ortaya çıkan The Ghost of Frankenstein'da da karakteri üç film boyunca canlandıran Karloff yerine The Wolf Man yorumuyla haklı bir üne kavuşan Lon Chaney Jr. getirildi. Bu filmde Bela Lugosi oyununa devam ediyordu. Yapımcılar filme saygın bir devam sunmaktansa, kült bir yapıda seriyi inşa etmeyi daha cazip bulmuş olacak ki, bir sene sonra bir devam filmine daha öncülük ettiler. 1943 senesinde çekilen devam filmi Frankenstein Meets the Wolf Man ise şaşırtıcı bir kadro değişimi sunarak hikayeye The Wolf Man'i kattı, bu karakteri bir önceki filmde canavarı canlandıran Lon Chaney Jr. canlandırdı ve canavar rolüne de bir önceki filmde Igor'u canlandıran Bela Lugosi getirildi. Bu film de kült oldu.

http://www.sinemaestro.com/page,6,2512-bir-mit-olarak-frankenstein.html

gerçekten unutulmaz repliklerdendir... ''It's Alive!'' hatırlamayan yoktur..

1986 yapımı Gothic adlı filmde de bahsedilen bir olaydan sonra M.Shelley kaleme aldığından bahseder..

güzel paylaşım.. teşekkürler..

bu arada yazı boyutunu biraz daha büyük verirseniz sevinirim.. forumda okuma güçlüğü çeken benim gibi yaşlı insanlar olabilir..

(yine de farkedemeyecek arkadaşlar çıkabilir.. turuncu renkle yazılı yere tıkladığınızda Gothic adlı filmle ilgili bilgiye ulaşabilirsiniz.. korku filmleri severlerin izlemesi gereken filmlerden biri..)