Chi - Zaman - Uzam

.... Zaman değişimdir. Çin felsefesinde değişimin temel özelliği Chi olarak adlandırılır. Chi uzamda hareket eder. Zaman da uzamda yol alır. Chi döngüseldir. Değişimde döngüseldir. Döngüsel değişimler en çok mevsimlerde ve günün değişik evrelerinde görülür.

Chi döngüsel yapısı yin-yang olarak adlandırılan ve birbirini izleyen iki evreden oluşur. Yin ve yang’ı eksi ile artı, gece ile gündüz, kış ile yaz, kuzey ile güney ya da aşağı ve yukarı olarak düşünebilirsiniz.

Çin felsefesinde Chi’nin döngüsü Tao, Tai Chi bir başka deyişle Yüksek ben ve beş element ( Su, ağaç, ateş, toprak ve metal ) kavramlarına sıkı şekilde bağlıdır.

Çin felsefesine göre Tao’nun bilgisi ve Yüksek Ben strateji hazırlama sanatının temelinde yatan kavramlardır. Lao Tzu bu konuda şöyle der :

“OTUZ ÇUBUK TEKERLEĞİN GÖBEĞİNDE BİRLEŞİR AMA ONU KULLANILABİLİR KILAN ORTASINDAKİ DELİKTİR.”

Yüksek Ben değişimin tam ortasında sükunetle ve bütün açıklığıyla durur. Kendinizi çepeçevre sardığınızda Yüksek ben ile bir hale gelirsiniz. Yüksek Ben ile hareket ettiğinizde Tao ile birlikte hareket etmiş olursunuz ; Tao ile birlikte iseniz, ulaşabileceğiniz bütün yaratılış elementlerine ve süreçlerine ulaşmışsınızdır. Lao Tzu’nun dediği gibi “ Tao herşeyin kaynağıdır” ve “ Her şey Tao’dan doğar”.

TAO

Tao’nun sözcük anlamı “ yol” dur. Evrendeki her şeyin ortak noktasıdır O. Tao mutlak gerçekliktir ; gerçek anlamı kelimelerle anlatılamaz. Tao varlık özünüzdür. Lao Tzu Tao’yu şöyle anlatır :

Yer ile gök varolmadan önce

Sesten ve biçimden yoksun

Belirsiz bir şey vardı.

Hiçbir şeye bağlı olmadan ve değişmeden

Her yeri kaplıyor ve tükenmiyordu.

O evrenin anası sayılabilir

O’nun adını bilmiyorum,

Bu yüzden ona Tao diyorum.

Daha fazla düşünürsem ona Yüce varlık derim.

Yüce varlık uzamda daha ileri gider

Daha ileri gittikçe özüne geri döner.

İşte bu yüzden Tao yücedir.

TAI CHI YA DA YÜKSEK BEN

Tao biri üretir. “Bir” le kastettiğimiz Tai Chi yani Yüksek Ben’dir. Yüksek Ben ve Tao farklı şekilde görülür ama aslında aynı şeydir. Tao mutlak gerçekliği belirtir ; Yüksek ben ise mutlak göreliliği. Chuang Tzu Yüksek Ben’i “ Tao’nun ekseni” olarak adlandırır. Eksen dönüşü ifade eder, dönüş de zıt kutupları.

Zıt kutuplar görelidir. İşte bu yüzden Yüksek Ben göreliliğin üstünde oturduğu zemindir. Kişisel deneyimler kapsamında düşündüğümüzde Yüksek Ben farklılıklarla benzerlikleri algılayabilme ve göreli değerler oluşturabilme yetisi olarak adlandırılabilir. Gerçekte Yüksek Ben kendi başına algılama yeteneğini belirtir. Tao varoluş özünüzse, Yüksek Ben varoluş farkındalığınızdır.

CHI

Tao Tai Chi’yi ürettiğinden aynı zamanda Chi’yi de üretir. Tai Chi ve Chi Tao’nun eş zamanlı ifadeleridir. Tao devinimsiz olduğunda Tai Chi adlandırılır. Devinimliyken de Chi’dir. Tıpkı bir tekerleğin mili gibi Tai Chi de Chi’nin öz çekirdeğidir.

Döngüsel değişim Chi’nin etkisiyle gerçekleşir. Evrende varolan her şey Chi tarafından yönetilmektedir. Varoluş alanına gelen her şey döngüsel değişim yoluyla gelişir. Her şey Chi ile evrimleşir.

Chi aynı zamanda “ruh” ya da “yaşam gücü” demektir. Chi, doğanın nefesidir. Kişisel deneyimler kapsamında ele alındığında Chi, yaşam enerjinizdir. Bu nedenle Chi’niz kuvvetli olduğunda sağlığınızda iyidir. Daha güçlü bir Chi demek daha uzun ve sağlıklı bir yaşam demektir.

YIN VE YANG

Chi döngüsel olduğunda rotası da yuvarlaktır. Bu rotada Chi yükselir ve alçalır. Yin ve Yang, Chi döngüsünün alçalan ve yükselen evrelerine verilen addır. Yin alçalır; Yang yükselir. Yin ve yang Chi’nin birbirine karşıt ama birbirlerinin tamamlayan ifadesidir.

Mevsimlerin döngüsünde sonbahar ve kış yin; ilkbahar ve yaz ise yang’dır. Günün döngüsünde ise öğleden gece yarısına kadar olan zaman dilimi yin; gece yarısından öğleye kadar olan zaman dilimi de yang dır. Ayın döngüsünde dolunaydan yeni aya kadar olan evre yin ; yeni aydan dolunaya kadar olan evre yang dır. Nefesinizi düşündüğümüzde, nefes verişiniz yin ; nefes alışınız ise yang dır. Yang genişler, yin daralır. Yang sertken yin yumuşaktır. Yang başlatıcıdır yin ise tamamlayıcı. Yang odaklanır yin de dağılır.

Her insanın kişilik yapısında yin ve yang özellikler bulunur. Bazı insanlarda yin özellikler daha çok göze çarparken bazılarında yang özellikler baskın çıkar. “yin kişilik” olarak adlandırdığımız kişilik yapısındaki insanlar içe dönük ve kendi halindedir. Genellikle sahne arkasında kalmayı tercih ederler. “Yang kişilik” yapısına sahip olanlar ise tam aksine aktif, dışa dönük ve sahnenin önünde yer almayı seven insanlardır.