İdil Biret

Çocukluğu ve müzik eğitimi

İdil Biret’in müziğe olan ilgisi 2 yaşında başladı. Dört yaşında Bach'ın prelüdlerini çalmaya başladı. İlk derslerini Mithat Fenmen'den aldı. 1948 yılında, henüz yedi yaşındayken, 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Biret'in yurt dışında eğitiminin gereksinimlerinin karşılanması için TBMM'ye bir teklif sundu. Bu teklif sonucunda İdil Biret için özel olarak çıkartılan kanunun adı "Harika Çocuklar Kanunu" (İDİL BİRET VE SUNA KAN´IN YABANCI MEMLEKETLERE MÜZİK TAHSİLİNE GÖNDERİLMESİNE DAİR KANUN Kanun Numarası 5245)dur. Bu kanun çerçevesinde eğitimi için ailesiyle birlikte Paris Konservatuarı'na gönderilen Biret, burada 20. yüzyılın önemli pedagoglarından Nadia Boulanger ile çalıştı. 8 yaşında paris radyosunda ilk konserini verdi. Fransız piyanist Alfred Cortot'dan dersler aldı. İdil Biret'ten ömrü boyunca "en değerli öğrencim" olarak söz eden hocası Alman piyanist Wilhelm Kempff, onunla müzikal ilişkisini] hayat boyu sürdürdü. Biret 11 yaşındayken Kempff ile Mozart'ın İki Piyano İçin Konçertosu'nu Paris Champs-Elysees tiyatrosunda çaldı. Zaman zaman Kempff'in Positano'da verdiği master class'lara katıldı. Kempff'in 90. yaşı için düzenlenen konserde çaldı.

Sanat yaşamı

Biret, Paris Ulusal Konservatuarı’nı Yüksek Piyano, Eşlikçilik ve Oda Müziği dallarında birinci olarak bitirdiğinde 15 yaşındaydı. 16 yaşından itibaren çeşitli dünya sahnelerinde yer aldı. Amerika’daki ilk konserini 21 yaşında, Rachmaninoff’un Üçüncü Piyano Konçertosu’nu çalarak Erich Leinsdorf yönetimindeki Boston Filarmoni Orkestrası ile gerçekleştirdi. İlk Rusya turnesini piyanist Emil Gilels’in çağrısı üzerine yaptı ve bu ülkede büyük başarı kazandı. Yıllar içinde bu ülkede yüze yakın konser verdi. Biret beş kıtayı kapsayan konserlerinde Atzmon, Copland, Kempe, Keilberth, Sargent, Monteux, Fournat, Leinsdorf, Pritchard, Scherchen, Rozhdestvensky, Mackerras gibi ünlü şeflerle çaldı; Montreal, Berlin, Montpellier, Nohant, Royan, Dubrovnik, Atina, Ankara ve İstanbul festivallerine katıldı. Boston Symphony, Orchestre National de France, Orchestre Suisse Romande, London Symphony, Leningrad Philarmonic, Leipzig Gewandhaus, Dresden Staatcapelle, Tokyo Philarmonic, Sydney Symphony ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde dünyanın her yerinde konserler verdi.

Kraliçe Elisabeth (Belçika), Van Cliburn (ABD), Busoni (İtalya), Liszt (Almanya) gibi birçok uluslararası piyano yarışmasında jüri üyeliği yapan İdil Biret'in aldığı ödüller arasında "Lili-Boulanger" (Boston), "Harriet Cohen/Dinu Lipatti" (Londra), Polonya hükümetinin "kültür liyakât" ve Fransız hükümetinin "Chevalier de I'Ordre National de Merite" nişanları da bulunmaktadır. İdil Biret, 1971 yılından beri Devlet Sanatçısı'dır.

Stüdyo kayıtları

Bugüne kadar sanatını icra ettiği plak ve CD'lerin sayısı 80'i geçmektedir. Biret'in 60'larda ve 70'lerde Atlantik ve Finnadar için yaptığı kayıtlar romantik repertuvardan çağdaş bestecilere uzanan bir yelpazededir. Sanatçı 1980'lerde plak tarihinde ilk kez Beethoven senfonilerinin Liszt tarafından yapılan uyarlamalarının tamamını seslendirmiştir. Daha sonra Frederic Chopin'in bütün piyano eserleri, Johannes Brahms'ın bütün solo piyano eserleri ve konçertoları, Sergei Rachmaninoff'un bütün piyano eserleri Biret tarafından kayda alınmıştır. Bu icralar pek çok eleştirmenin hayranlığı ile karşılanmış ve sanatçının "çağımızın en önde gelen piyano ustalarından biri" olarak nitelenmesine yol açmıştır.[kaynak belirtilmeli]1995'te Chopin'in bütün eserleri dizisi Varşova'da yapılan "Chopin Plakları Büyük Ödülü" yarışmasında jüri özel ödülünü almıştır. Aynı yıl kaydettiği Fransız besteci Pierre Boulez'in üç sonatını içeren CD Paris'te yılın "Altın Diyapozon" ödülünü almış ve Le Monde gazetesi tarafından 95 yılının en iyi plakları arasına seçilmiştir. 1997 yılında, 100. Ölüm Yıl Dönümü nedeniyle Brahms'ın tüm solo piyano eserlerini 5 konserlik bir dizide seslendirmiştir. Biret ayrıca 2002'de Ligeti'nin etüdlerini kayda almıştır. Biret dünyanın en geniş repertuvarlı piyanisti ünvanını taşımaktadır. Biret'in Stravinsky'nin "Ateş Kuşu" süiti uyarlaması, hocası Kempff'in uyarlamalarını çaldığı plaklar da önemli kayıtlardandır. Biret, 2007 yılında Chopin yorumları nedeniyle Polonya Cumhurbaşkanı tarafından "Üstün Hizmet Nişanı" ile onurlandırılmıştır.

İdil Biret, daha önce tamamını plak haline getirdiği ve konserlerde seslendirdiği Beethoven senfonilerinin Liszt uyarlamaları dizisine 2000'lerde bestecinin tüm konçerto ve sonatlarını kayda alarak devam etmiştir. 2008'in Aralık ayında 5 kıtada piyasaya çıkan "Beethoven edisyonu", bestecinin konçerto, sonat ve senfonilerinin ilk toplu sunumu olmaktadır. Bu serinin tümü sanatçıya ait bir etiketle çıkmıştır.

Hakkında yazılan eserler

Fransız yazar Xardel'in piyanistin hayatını ve görüşlerini anlatan "İdil Biret-Une pianiste Turque en France” (Fransa’da bir Türk Piyanist İdil Biret) kitabı 2006 yılının Eylül ayında Fransa'da yayınlanmıştır. 2007'de "Dünya Sahnelerinde Bir Türk Piyanisti: İdil Biret" adıyla Türkçe olarak da yayınlanmıştır. İdil Biret'in de yer aldığı "Piyanistler" adında birçok piyanistle yapılan söyleşilerden oluşan bir kitap yazan Dominique Xardel, yalnızca İdil Biret'i anlatan bu yeni kitabında sanatçının hayatı ve kariyerinin yanı sıra bir çok değişik konudaki düşüncelerini de aktarmaktadır. Kitap 2007'nin Ekim ayında Stacatto-Verlag yayınevi tarafından Almanya'da "Idil Biret: Eine Türkischen Pianistin auf den Bühnen der Welt" adıyla yayınlanmıştır. Sanatçı hakkında ayrıca Üner Birkan'ın yazdığı "Piyanodaki Harika" adlı kitap bulunmaktadır.

Ödül ve nişanları

1952 yılında Paris Konservatuvarı'ndaki Yüksek Solfej ve Deşifraj bölümlerini Birincilik Ödülü ile bitiren Biret, 1957 Haziran'ında Konservatuvar'da devam ettiği Piyano, Oda Müziği ve Eşlikçilik sınıflarının her birinden Birincilik Ödülü ile mezun oldu ve "Birincilerin Birincisi" unvanını aldı. Reine Laurent Ödülü ve Popelin mükafatlarını kazandı.

1954, 1964 Lily Boulanger Memorial, Boston

1957 Paris Konservatuvarı, Konservatuvar Birinciliği

1961 Harriet Cohen - Dinu Lipatti Altın Madalyası, Londra

Adelaide Ristori Nişanı, İtalyan Hükümeti

Chevalier de l'Ordre du Mérite, Fransa

1971 Devlet Sanatçısı, Türkiye

1974 Kültür/Liyakat Nişanı, Polonya Hükümeti

1988 Boğaziçi Üniversitesi, Onursal Doktora

Eskişehir Anadolu Üniversitesi Onursal Doktora

1995 Uludağ Üniversitesi, Onursal Doktora

1995 Grand Prix du Disque Chopin, Varşova

1995 Altın Diyapozon, Fransa

1996 Sevda Cenap And Müzik Vakfı Onur Ödülü Altın Madalyası

2003 Orta Doğu Teknik Üniversitesi Onursal Doktora

2007 Polonya Üstün Hizmet Madalyası (Chopin eserleri kayıt ve seslendirmeleri nedeniyle)

2007 35. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali, Onur Ödülü

Diskografi

1. The Art of Idil Biret: Bach - Brahms - Chopin - Debussy - Kempff Liszt/Berlioz - Rachmaninov - Schumann - Tschaikowsky 1997

2. Johannes Brahms, The Complete Works for Piano Solo and both Piano Concertos 2001

3. Brahms, Variations on a theme by Schumann op. 9 / Handel op. 24 / Paganini op. 3

4. Brahms, Piano Sonata No. 1 in C op. 1, Piano Sonata No. 2 in F Sharp Minor op. 2

5. Brahms, Piano Sonata No. 3 in F Minor op. 5 / Four Ballades op. 10

6. Brahms, Piano Pieces op. 76 / Two Rhapsodies op. 79, Fantasies op. 116

7. Brahms, Three Intermezzi op. 117 / Piano Pieces op. 118 & 119 Scherzo op. 4

8. Brahms, Waltzes op. 39 / Hungarian Dances Nos. 1 - 10, Naxos,# Brahms, Variations op. 21

9. Brahms, Theme and Variations / Sarabandes / Gavottes, Gigues / Canons / Rakoczy March

10. Brahms, 51 Exercises WoO 6

11. Brahms, Waltzes op. 39 (2. versiyon)

12. Brahms, Piano Concerto No. 1 op. 15; Schumann, Introduction and Allegro op. 134

13. Piano Concerto No. 2 op. 83, R. Schumann: Introduction & Allegro appassionato op. 92

14. Brahms, Piano Concerto No. 1 op. 15; Schumann, Introduction and Allegro op. 134

15. Piano Concerto No. 2 op. 83, Schumann: Introduction & Allegro appassionato op. 92

16. Boulez, Piano Sonatas Nos. 1 - 3

17. Fryderyk Chopin, Complete Piano Music

18. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 1

19. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 2

20. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 3

21. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 4

22. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 5

23. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 6

24. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 7

25. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 8

26. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 9

27. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 10

28. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 11

29. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 12

30. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 13

31. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 14

32. Chopin, Complete Piano Music, Vol. 15

33. Chopin, Complete Piano Music, Piyano Konçerto No. 1 op. 11

34. Chopin, Complete Piano Music Piyano Konçerto No. 2 op. 21

35. Piano Music for Children: Debussy, Tschaikovsky, Schumann

36. Faure, Nocturne No. 13 B-Flat op. 119 from "Rarities of Piano Music at «Schloß vor Husum»" 1989

37. Kempff, Italian Suite op. 68 - Piano Sonata op. 47, Transcriptions of Bach - Gluck - Händel - Mozart

38. Berlioz/Liszt: Symphonie Fantastique

39. Rachmaninov, Complete Works for Piano Solo, the four Piano Concertos, Paganini-Rhapsody

40. Rachmaninov, Etudes Tableaux op. 33 & op. 39

41. Rachmaninov, Préludes op. 23 / Cinq morceaux de fantaisie op. 3

42. Rachmaninov, Transcriptions and Arrangements (Bach, Behr, Bizet, Kreisler, Liszt, Mendelssohn, Mussorgsky, Rimsky-Korsakoff, Schubert)

43. Rachmaninov, Piano Sonata No. 1 in D Minor op. 28 / No. 2 op. 36

44. Rachmaninov, Morceaux de Salon op. 10 / Three Nocturnes, Four Pieces

45. Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 2 & 3

46. Rachmaninov, Variations on a Theme of Chopin op. 22 and other Piano Works

47. Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 1 & 4, Rhapsody on a Theme of Paganini

48. Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 2 & 3

49. Rachmaninov, Piano Concertos Nos. 1 & 4, Rhapsody on a Theme of Paganini

50. Saint-Saens, Piano Concerto No. 2 in G Minor op. 22 & No. 4 in C Minor op. 44

51. Bach, Piano Concerto No. 1 D minor BWV 1052 & W. A. Mozart - Violin Concerto No. 5 KV 219

52. Beethoven, Piano Concertos No. 1 op. 15 & No. 4 op. 56

53. Beethoven, Piano Concertos No. 2 op. 19 & No. 3 op. 37

54. Piano Concerto No. 5 op. 73 "Emperor"

55. Liszt, Six Transcendental Studies after Paganini, Sonata in B Minor

56. Saint-Saens, Piano Concerto No. 5 in F op. 103 & Ravel, Piano Concertos in G Major & D Major for Left Hand

57. Ludwig Van Beethoven, The Complete Piano Sonatas, Volume 1, No. 7 op. 10/3, No. 21 op. 53 «Waldstein», No. 25 op. 79

58. Ludwig Van Beethoven, The Complete Piano Sonatas, Volume 2, No. 23 op. 57 «Appassionata», No. 28 op. 101, No. 31 op. 110

59. Robert Schumann, Fantasiestücke (Fantasy pieces) op. 12 & Johannes Brahms, Three Intermezzi op. 117

60. Johannes Brahms, Variations on a Theme of Haendel op. 24, Variations on a Theme of Paganini op. 35

61. Sergei Prokofiev, Piano Sonate No. 7 & Bela Bartok, Six Roumanien Dances - Suite op. 14 - Six Bulgarian Dances - Allegro Barbaro

62. Ludwig van Beethoven, Piano Sonata No. 15 "Pastoral" & Johannes Brahms, Eight Capricci and Intermezzi op. 76

63. Sergei Rachmaninov, Variations on a Theme of Corelli op. 42, Moments musicaux op. 16

64. Sergei Rachmaninov, Variations on a Theme of Corelli op. 42, Moments musicaux op. 16

65. Pierre Boulez, Piano Sonata No. 2 & Anton Webern, Variations op. 27

66. Alban Berg Piano Sonata op. 1 with chamber music of Schoenberg and Webern 1975

67. Maurice Ravel: Serenade grotesque, Gaspard de la Nuit & Igor Strawinsky: The Five Fingers, A Waltz for Children, Three Scenes of Petrouchka, 1976

68. Sergei Prokofiev, Piano Sonata No. 2 - Frédéric Chopin, Two Mazurkas - Alexander Scriabi, Piano Sonata No. 10, 1977

69. İlhan Mimaroğlu (* 1926), Sessions, Castiglioni - Cangianti, Bouccourechliev - Archipel IV, Brouwer - Sonata «Pian e Forte», 1978

70. Hector Berlioz, Symphony Fantastique op. 114, Piano version by Franz Liszt, 1979

71. Sergei Rachmaninov, Prelude in C sharp minor - Nikolai Miaskovsky, Piano Sonatas No. 2 and No. 3 - Alexander Scriabin, Five Preludes op. 74, 1980

72. Gustav Mahler, Piano Quartet - César Franck, Piano Quintet, 1982

73. Ludwig van Beethoven, Piano Sonata No. 8 "Pathétique", Piano Sonata No. 29 "Hammerklavier", 1986

74. Ludwig van Beethoven / Franz Liszt, Complete Symphonies, piano version by Liszt, 1986

75. Beethoven / Liszt, Symphonies No. 6 and No. 9, piano transcriptions by Lizst, 1990

76. Beethoven / Liszt, Symphonies No. 4 and No. 5, piano transcriptions by Lizst, 1990

77. Beethoven / Liszt, Symphonies No. 3, piano transcription by Lizst, 1990

78. Beethoven / Liszt, Symphony No. 9, 4th Movement with complete symphony in original version,

79. Beethoven / Liszt, Symphony No. 6, 1st Movement with some other works for orchestra

80. Franz Schubert, 13 Songs, piano version by Franz Liszt

81. Richard Wagner, 7 Opera pieces, piano version by Franz Liszt

82. Maurice Ravel, Gaspard de la Nuit - Miroirs - La Valse

83. Frydyric Chopin, Selected Piano Works, Etudes op. 10 Nos. 3-6, 8, 12; Etudes op. 25 Nos. 1, 5, 7; Waltzes op. 18, op. 34/1-3, op. 42, op. 64/1-3, op. 69/1-2

Kaynak -wikipedia-

Akrep burcu olan İdil Biret Başak - Balık aksını (insanlığa hizmet) çok iyi kullanmıştır bu durumda.