Gogol - Müfettiş

I – KİMLİK ÇÖZÜMLEMELERİ

a- Oyunun adı: Müfettiş

b- Oyunun yazarı: Gogol yazıldığı yıl: 1835

c- Bölümleme: Beş perdelik bir oyun

d- Ortalama süresi: İki buçuk saat

e- Dekor: 1. perdede dekor düzeni şöyledir:

“Kaymakamın evinde bir odada her şey yaşanır. Sahnede kaymakam düşkünleri koruma müesseseleri müdürü, maarif müdürü, hakim, polis komiseri, doktor ve iki polis yer alır.”

Perde 2’de;

“Otelde küçük bir oda, bir yatak, bir masa, bir bavul, boş bir şişe, çizmeler, bir elbise fırçası vs...”

Perde 3’de;

“Kaymakamın evinde geçer ilk sahne Anna Andreyevna, Maria Antanovna’nın pencerenin önünde konuşmalarıyla başlar.”

Perde 4’de;

“Yine tüm olaylar Kaymakamın evinde geçer dekor aynıdır bir değişiklik görülmez.”

Perde 5’te de dekor düzeni değişmez. Olaylar yine aynı odada geçmektedir. (Milli eg. Yayınları Çev: M.C.Anday say: 7-31-54-80-118)

f- Basındaki yankıları: “Müfettiş” adlı eseriyle Gogol’un kendi eleştirileri ve düşünceleri şu şekildeydi:

“Seyirciler umumiyetle oyundan memnun kaldılar. Yarısı piyesi çok iyi karşıladı. Yarısı da bastı küfrü. Ama bu küfrün sebebi sanatla ilgili değildir. Piyesin tesiri büyük ve gürültülü oldu. Herkes benim aleyhimde. Yaşlı ve sayın memurlar, memuriyet hayatından bu şekilde bahseden bir adamın içinde mukaddesat namına hiçbir şey bulunamayacağını söylüyorlar. Polisler aleyhimde. Edebiyatla uğraşanlar aleyhimde. Tüccarlar, edebiyatla uğraşanlar aleyhimde. Küfrediyorlar ama yinede piyesi seyretmeye gidiyorlar. Dördüncü temsil için şimdiden yer kalmadı. Komedya muharrirliğinin ne demek olduğunu şimdi anlıyorum. Yaptığın işte gerçeğin izi göründü mü bütün insanlar teker değil, zümreler halinde aleyhine kalkıyorlar.” –Gogol-

II- ORTAM ÇÖZÜMLEMELERİ

a- Yazıldığı dönemin siyasal, toplumsal koşulları: 18yy’ın sonlarında Avrupa’nın olduğu kadar Kuzey Amerika ve diğer ülkelerin de siyasal görünüşü değişmeye başladı. Rönesansla başlayan ve aydınlanma çağında doruğunu bulan “akla başvurmayı” kabul etmekle birlikte “Düşünen insan yozlaşmış bir hayvandır” sözüyle Fransız düşünürü Descartes’in düşüncesine savaş açan J.J. Rousseau “ akla başvurma” karşısında iyi niyeti ve saygıyı koyuyordu. Ona göre toplum bireye ahlakını veren en önemli kuruluştu.

1789’da Fransız ihtilali olarak anılan demokratik burjuva ayaklanışı o çağda gelişen ve burjuva sınıfının bir ileri aşamasının öğretisi olan özgürlük, eşitlik, kardeşlik düşüncesinin coşkusu tiyatronun gelişiminde yazarlarının sözcülüğünü ettiği duygusal bir boşalımı başlattı. Bu akım Avrupa’da yayılırken çeşitli ülkelerde de etkisini gösterdi.

b- Dönemin sanatına egemen olan Akım:

Romantizm: 18yy. sonunda başlayan, klasik edebiyatın yerine geçen, duygu ve hayale fazla yer veren edebiyat çığırı. Klasik edebiyata ait bütün kurallar ve şekiller kırılarak Yunan ve Latin ed. yerine milli efsaneler işlenmiş, konular ya tarihten ya da günlük olaylardan seçilmiştir. Tabiat manzaralarının, yerli yabancı töre tasvirlerine geniş yer verilmiş, insan psikolojisinin soyut olarak incelenmesi bırakılarak insanlar çevrelerinde incelenmiş insandan önce toplumun islahı ele alınmıştır.

Klasik edebiyatın akıl ve sağduyuya önem vermesine karşılık Romantizm de hayal ve fantaziye yer verilmiştir. Yazarlar kişiliklerini gizlememişler, olaylar karşısında duygu ve görüşlerini açıkça anlatmışlardır.

c- Oyunun türü ve biçimi: Oyun komedi türündedir. Biçim olaraksa Toplumsal bir taşlama niteliğindedir. Bu nedenle Traji-Komik de sayılabilir.

d- Yazarın öz geçmişi: (Gogol, Nikolay Vasiliyeviç) 1809’da Ukrayna’da Poltava vilayetine bağlı Vasiliyeviç Malikanesinde doğmuştur. Babası küçük arazi sahibi bir asilzadeydi. Edebiyatla uğraşır ve ufak tefek komediler yazardı.

Gogol 1821’de Niyejin Lisesine girdi. 1828’e kadar orada kaldı. Okulda biraz tembel fakat son derece kabiliyetli bir rejisör ve aktör olarak tanınmıştı. 1828’de Petersburg’a gitti. 1830’da memur oldu. 1834’te Petersburg Üniversitesinde ortaçağ tarihi kürsüsünü işgal etti. 1831’de “Dikonka yakınındaki çiftliğin akşamları” adlı eseriyle Edebiyat sahasında ilk adımını attı. 1835’te profösörlüğü bırakarak kendini edebiyata verdi. 1852’de Moskova’da öldü. Eserleri. Ölü canlar, Müfettiş, Taras Bulba’dır.

e- Yazarın dünya görüşü-sanat, tiyatro anlayışı: Romantik akımdan etkilenmemiş olan yazarın Rus Edebiyatı üzerindeki tesiri ölçülemiyecek kadar derindir. Ne ülkücüdür ne de tam anlamıyla serseridir. Canlı yalın, kendine özgü mizahı ve gözlemleri güçlü olan bir yazardır. Romantik akımın yaygın olduğu döneme rast gelse de eserlerini Romantizm etkisinden sıyrılarak yazmış olması önemlidir. Edebiyatın her alanında eserler vermiştir. Roman, şiir ve tiyatro eserleri hemen bütün dünya dillerine çevrilmiştir. İlk olarak hikayeleriyle şöhret yapmış olan Gogol, Tabiat güzelliğini, halk arasındaki köksüz inançları okuyucuya pek güzel bir şekilde duyurmayı başarmıştır. Rus Edebiyatında Romantizm kurallarını bırakıp, konularını hayattan almaya başlayan ilk yazar Gogol’dür. En acı yergileri mizah yoluyla yapmasını iyi bilir. Rus Edebiyatında gerçekçiliğin kurucusu olarak ün kazanmıştır.

f- Oyun yazarın öteki yapıtları içindeki yeri: Gogol kendi eserlerinden söz ederken “ruhumun tarihi” deyimini kullanır. En güzel piyesi “Müfettiş” acı olaylarla doludur. Mizahtaki ustalığı bu komedisinde görülmektedir. ‘ölü canlar’ adlı romanı 19yy’ın roman anıtlarından sayılırken, Rusya’nın küçük taşra ve kasabalarında yaşayan halkın hayat ve maceralarını dile getiren yalnız birtakım kişileri taşlamak için değil, Rusya’da çürümekte olan her kurumu ve düşünceyi ele alarak yazdığı “Müfettiş” adlı eseriyse en başarılı yapıtıdır.

“Müfettiş” adlı eserinin büyük ve önemli yanı mizah havası içinde acı olanı ciddi bir biçimde vermesiydi. Bu oyunu ilk defa sahneleyen Meyerhold ise bu yapıtın traji-komik türün en önemli örneklerinden biri olduğunu belirtmiştir.

g- Oyunun tiyatro tarihi içindeki yeri: Gogol “Müfettiş” adlı bu örnek yapıtını yazmadan önce, komedyalar yazmıştı. 1832’de bitirdiği 3. sınıf Vladimir Belinski’nin yargısına göre Rus toplumunun çeşitli katlarını ele alan bir komedyaydı.

Başka bir komedyası olan “bir Evlenme” o dönemin Rusya’sındaki çöpçatan aracılığıyla evlenme anlayışını ele alıyordu. 1842’de bitirdiği “Kumarcılar” adlı eserindeyse, toplumun bir kesitini ele almakta ve kumara düşkün kişileri onların toplumla olan ilişkileriyle göstermekteydi.

Ünlü Rus incelemecisi Belinski; Gogol’ü Rus edebiyatına kesin yönünü gösterecek bir yazar olarak görüyordu. Nitekim öyle oldu. Yalnız komedya ve ciddi oyunlar alanında değil aynı zamanda Roman ve öyküleriyle Gogol, Rus Edebiyat tarihinin yol göstericisi olmakla, Rus Edebiyat tarihi içinde önemli bir yer almıştır.

III- DRAMATURJİ ÇÖZÜMLEMELERİ

1- Tema a) Ana Tema: Yozlaşmış Toplum

b) Yan Tema: Dalkavukluk etme, Menfaatçilik, Sahtekarlık, Düzenbazlık, Rüşvet vs...

2- Önerme P Mesaj

Önerme: Yozlaşmaya yüz tutmuş bir toplumu oluşturan bireylerde suçu aramak yanlıştır. Ancak toplum bozuk olursa bireyler de bozuk olabilir.

Mesaj: Bozuk ve çürük düzen içinde yaşayan bir Toplumdan sağlam bireylerin çıkması beklenemez.

Çünkü oyun içindeki tüm karakterlerin dolayısıyla tüm topluluğun düşüncesi şudur: “hayatta mesut olmak için paraya ve mevki ye ihtiyaç vardır. Bunları elde etmenin şartları da rüşvet, ihtilas, üstlerinin ve zengin kimselerin elini eteğini öpmek, maiyetine karşı da hayvanca bir kabalık göstermektir.” Toplumun hepsi bunu bir fikir ve uygulamaya konulmuş bir kural olarak benimsediğinden tek bir bireyin bile buna karşı çıkışı haksız ve yarsiz bir özgürlük P adalet mücadelesi olacaktır. Bu yüzden sorunu bireyi ele alarak değil de tamamen toplumu ele alarak çözmek gereklidir.

3- Karşıtlıklar:

a- Asal karşıtlıklar = Birey – Toplum

b- Yan karşıtlıklar = Saf – Kurnaz, akıllı – bön

4- Durumlar: Gogol’ün döneminde Romantik akımın etkileri sürse bile Gogol kendi dönemindeki gerçekleri tüm ciddiyetiyle biraz daha mizahi bir anlatımla ele almıştır. Durum türü olarak oyunda Fantastik ve ilginç durumlardan söz edemeyiz. “Müfettiş” adlı oyunu Ruya’da Taşraların bürokrasisini tam anlamıyla yansıttığından gerçekçidir. Ve oyun içindeki durumlarda gerçekçi, alışılmış, dramatik durumlardır.

a- Mekan: Oyunda baştan sona sadece 2 mekan görülür. Bunlardan birincisi Kaymakamın çalıştığı özel odası, ikincisiyse, Kaymakamın kendi evidir.

b- Atmosfer: Olaylar Rusya yakınlarında bulunan Petersburg ilçesine bağlı bir Taşrada yaşanmaktadır. Dolayısıyla oyunun başından sonuna kadar Taşra havası hissedilmektedir.

5- Kişileştirme

a- Birincil kişiler. Kaymakam, Hlestakov, Liapkin – Tiapkin, Zemliyenika, Posta müdürü, Osip, Bobcinskiy ve Dobcinskiy, Anna Andreyevna dır.

b- İkincil kişiler: Maria Antanovna, luka lukiç, Hristian İvanoviç’tir.

c- Yan kişiler: Fiyodi Androyeviç, İvan Lazereviç, Stephan İvanoviç, Polis komiseri, polisler, Tüccar, Çilingir karısı, gedikli karısı, Mişka, garson’dur.

d- Figüranlar: Kadın – Erkek davetliler, Tüccarlar, Esnaflar, ricacılar’dır.

=> Rollerin yapısal özellikleri (Psikolojik, Sosyolojik, Biyolojik, Tavır özellik. ) Eserde 24 kişi vardır fakat figüranların sayısının artmasıyla kalabalık bir kadro oluşturulabilir. Birincil, ikincil kişiler, figüranlar ve yan kişiler arasından özellikleri en çok sivritilmiş kişileri ele alırsak:

Kaymakam: Memuriyet hayatında ihtiyarlamış, kendine göre hiç de aptal olmayan bir adamdır. Rüşvet alma adeti olmasına rağmen ciddi ve ağır başlıdır. Ahlak dersi veren bir insan gibi görünür. Söylediği her kelimeye önem verir.

Anna Andreyevna (Karısı): Taşra hoppasıdır. Henüz yaşı geçmiş değildir. Yetiştirilişinde romanların, hatıra defterlerinin, mutfağın ve çocuk bakımının etkileri görülür. Fırsat buldukça kendini metheder. Çok şüphecidir. Kocasına hükmettiği zamanlar olur fakat hakimiyeti küçük meselelerde geçerlidir.

Hlestakov: İnce, zarif 23 yaşlarında bir gençtir. Oldukça aptaldır. Boş kafalı bir adamdır. Dikkatini hiçbir fikir üzerinde tutma kabiliyeti yoktur. Konuşması kesik kesik, bir dediği, bir dediğini tutmamaktadır. Basit ve saftır.

Osip: Yaşlanmış uşak tiplerindendir. Ciddidir. Başı önde durur. Ahlak dersi vermeyi sever. Efendisinin edeceği nasihatları kendi kendisine söyler. Çok konuşmayı sevmez. Saman altından su yürütür.

Bobcinskiy – Dobcinskiy: İkisi de kısa boylu ufak tefek çok mütecessistir. Bir birlerine benzerler. Dobcinskiy diğerinden daha uzun boylu ve ağır bazlıdır. Bob. İse daha canlı ve doğaldır. Çabuk hareket ederler.

Liapkin – Tiapkin (hakim): Açık fikirlidir. Söylenen her sözün altında gizli mana aramayı sever. Bu yüzden çok dikkatli konuşur. Ciddi bir adamdır.

Zemliyenika: Çok şişman ve hareketlerinde beceriksiz bir adamdır. Açıkgöz ve dalaverecidir. Her zaman hizmet görmek arzusundadır.

Posta müdürü: Aptal denecek kadar saf bir adamdır.

=> Rolün işlevsel özellikleri: Örneğin birincil kişilerden ve olay örgüsünü oluşturan baş karakter Hlestakov’dan bahsedelim. Çünkü diğer oyun kişileri hep aynı amacı ve işlevi taşımaktadırlar.

a) Konumu: Orta tabakadan bir memurdur.

b) İşlevi: Sahtekarlığı, düzenbazlığı, rüşveti, toplumun nasıl yozlaşmaya gittiğini

vurgulamaktadır.

c) Yönelişi: Para kazanmak daha rahat ve lüks içinde yaşayabilmek.

d) Engelleri: Kaldığı oteldeki insanların onun beş parasız biri olduğunu bilmeleri

yemek vermemeleri, kumarda tüm parasını kaybetmesi.

e) Gelişim.: Hiç parası yokken ve sevilip sayılmayan bir insanken, Kaymakam ve çevresiyle tanışıp saygı değer biri mevki olarak üstün biri durumuna getirilmesi bu sayede onları dolandırıp paralanması.

f) Sonuç: Düzenbazlığını en son vakte kadar titizlikle sürdürüp amacına ulaşması.

6- Olay dizisi:

a) Düğüm bölümü → Kaymakamın “Müfettiş” geleceği haberini alması ve çevresindeki taşralılara bunu duyurması.

b) Gelişim → Dobcinskiy- Bobcinskiy’in yemek yemeye gittikleri bir lokantada gördükleri bir memuru müfettiş olarak tanıtmaları. Kaymakamın müfettiş sandığı Hlestakov’u saygı ve korkuyla evine misafir edişi.

c) Doruk nokta → Hlestakov’un bu dümeni titizlikle sürdürmesi Kaymakamın kızına ve karısına sulanması fakat bu işten de Maria’ya evlenme teklif edip, amcasını ziyaret için ayrılacağını fakat ertesi gün döneceğini vaad etmesi. (kaçışı)

d) Çözümler → Hlestakov’un taşralı insanları alaylı bir şekilde ele aldığı mektubun posta müdürü tarafından açılıp okunması ve gerçeğin ortaya çıkması o sırada da gerçek müfettişin gelmiş olduğu haberinin duyulmasıyla oyun sona erer.

7- Motifler: Oyunda pusula bir simge olarak kullanılmış olabilir. İnsanların doğruya yöneltilmesi için toplumun öncelikle doğruyu bulması gereklidir.

Alıntıdır...:D

Kitabı okumuştum , oyunu seyretme şansım olmadı mutlaka seyredilmesi gereken 100 tiyatro oyunundan biri listemde duruyor

never doğru söylüyorsun süper bir oyun zamanında Suna Pekuysal gibi ünlü isimlerde İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda oynanmış...:D

Selamun aleyküm, ben bu oyunu oynatıcam bulunduğum özel tiyatro da otunun textini bulma şansınız var mı?