Arı dansından matematik formülü

Erciyes Üniversitesi (EÜ) Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, bal arılarından ilham alarak, ''Yapay Arı Kolonisi'' adı verilen sayısal tasarım yöntemi geliştirdi. Arıların, nektar kaynağının yerini kovandaki diğer arılara anlattıkları danstan esinlenilerek geliştirilen yöntem, 5 binden fazla parametreye sahip karmaşık problemlere optimal çözüm üretebiliyor. EÜ Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Derviş Karaboğa, düzenlediği basın toplantısında, teknolojinin gelişimiyle insanların ihtiyaçlarını karşılayacak sistemlerin gittikçe karmaşık hale dönüştüğünü anlattı. Araştırmacıların, zor tasarım problemlerini, doğada var olan ''zeki'' diye adlandırılan sistemleri örnek alarak çözmeye çalıştıklarını ifade eden Karaboğa, şöyle konuştu: ''Klasik yöntemler, karmaşık tasarım problemlerinde beklenen kalitede çözümler sağlayamıyor. Doğada zeki davranışlar sergileyen ilginç yaratıklardan biri de bal arısıdır. Bal arıları, bir nektar kaynağı bulup kovana döndüğünde dans yaparak, diğer arılara nektarın yerini, uzaklığını ve zenginliğini dansla anlatır. Bu sayede kovan, kısa sürede maksimum kalitede bal ile dolar. Bu davranışı örnek alarak, 'Yapay Arı Kolonisi' (Artificial Bee Colony-ABC) yöntemi olarak adlandırılan tasarım yöntemi geliştirdik.'' Yaklaşık 3 yıldır analiz ve test çalışmalarını sürdürdükleri yöntemde, dünyadaki bilim adamlarınca kabul görmüş çok sayıda test ve gerçek tasarım problemlerini kullandıklarını ifade eden Karaboğa, şu bilgileri verdi: ''ABC yöntemi, 5 binden fazla parametreye sahip karmaşık problemler için optimal çözümler üretebilmektedir. Literatürde, sayısal tasarım için arının davranışından esinlenilerek geliştirilmiş 1-2 yöntem var, ancak ABC yöntemi, bunlardan tamamen farklı ve kendi sınıfındaki yöntemlere göre çok daha basit, daha hızlı ve kullanımı daha kolaydır.'' Çalışmalardan elde edilen bilimsel sonuçların kendi sahasında dünyanın en saygın dergilerinde yayın olarak basılmak için kabul edildiğini belirten Karaboğa, bu yöntemin mühendislik alanlarından ekonomiye geniş bir sahada uygulanabileceğini kaydetti. Yöntemin özellikle askeri alanlardaki uçuş sistemlerinin kontrolüne büyük katkı sağlayabileceğine işaret eden Karabağ, şu bilgileri verdi: ''Örneğin çok yüksek hızda seyreden askeri füzeler var. Bu füzelerin navigasyonla ilgili problemlerini anlık çözmesi gerekiyor. Yönlendirilen yere ulaşması için mevcut uçuş parametresini koruması gerekiyor. Çok sayıda parametrenin aynı anda çözülmesi gerekiyor. Uçak sistemleri, dengesiz sistemlerdir. Bilgisayar sistemi olmadan bunlar havada kalamaz. Bunun için sensörlerden gelen parametrelerin eş zamanlı çözülmesi ve platformun neresine, ne tarz bir tepki uygulanması gerektiğine tepki üretilmelidir.''

__________________