Prekognisyon (Önceden biliş)

Olası Bir Geleceği mi Yoksa Önceden Yazılmış Bir Geleceği mi Ortaya Çıkarıyor?

Önceden biliş (prekognisyon) olayı spekülatif karakterde çok önemli bir problemi ortaya çıkarmaktadır: Geleceğin önceden algılanması olayı, çoktan yazılmış bir şeyin mi yoksa gerçekleşebilme olasılığı olan bir şeyin önceden bilinmesi mi?

Genellikle önceden bilişin önceden belirlenmiş bir gerçeği değil, sadece özgür bir seçime bağlı olarak gerçekleşebilecek bir olasılığı yakaladığı kabul edilmiştir. Belirli olayları başlatan, insanın özgür iradesidir. Olası bir gelecek hipotezi her şeyden önce şu şekilde bir alternatifi ileri süren önceden biliş olaylarına dayanır: "Böyle yaparsan başına bu gelir, aksi takdirde başka bir şey."

Bu bağlamda, Albay Powney tarafından görüşmeye alınmış ve parapsikoloji araştırmacılarının kayıtlara geçirdiği Bayan Montague vakasının hatırlatılmasında büyük fayda vardır. Bayan Montague, yanında bir ceset olan ters dönmüş bir otomobil vizyonunu görmüştür. Kazazede kimliğinde, albayın ertesi gün bir yere gitmesi gereken bir arkadaşı vardır. Hemen arkasından albayın onur madalyası alışı vizyonunu görür. İki paranormal algıyı birbirine bağlayarak şu sonuca varır: "Eğer arkadaşınızla giderseniz öleceksiniz, eğer gitmezseniz onur madalyası alacaksınız." Tam olarak ikna olmayan albay, yine de gitmeye karar verir, fakat elinde olmayan nedenlerden dolayı gidemez. Ertesi gün arkadaşı arabayla ölümcül bir araba kazası geçirir ve kendisi de bundan kısa bir süre sonra bir onur madalyası alır.

Önceden biliş kavramı, içinde bir "değiştirilebilirlik olgusu" taşımaktadır ki bu olgu kişiye bir hayat kurtarabileceğini kabul ettirmekte ve olası bir gerçek hipotezini onaylatmaktadır. Halbuki bir felâketi elimine etme amacıyla iki veri arasında seçim yapılabilseydi, apaçık ortada ki, kişi olayların akışını değiştirebilir ve buna bağlı olarak da gelecek daha yazılmamıştır, denebilir.

William James'e göre Olası Gelecek

Amerikalı filozof ve parapsikolog William James olabilirlikçi hipotezin bu varsayımının en büyük savunucusudur. O, insan zekâsının çok üzerinde ve onun "önsezi" diye adlandırdığı, gereken bir şekilde mutlak bir sona doğru giden, fakat bizim için katı kurallar belirlemeyen bir zekânın var olduğunu düşünmektedir. Bizi birçok olasılık arasında seçim yapmakta özgür bırakır, çünkü olaydan olaya nasıl davranacağımızı bilmemekle beraber, eninde sonunda önceden belirlenmiş amaca ulaşacağımız kesinliği vardır, Bu mutlak zekâ ve insan arasındaki ilişki, iki oyuncu arasındaki bir satranç müsabakasına benzetilebilir. Uzman oyuncu mutlak zekâdır, acemi oyuncu ise insandır. Uzmanda müsabakayı kazanacağı kesinliği vardır, fakat daha hasmının manevralarının ne olacağını bilmemektedir. Benzetmeyi açıklarsak, insanın davranışlarında özgür olduğu açıkça belirtilmektedir, fakat onun bu özgürlüğü gereken bir şekilde, mutlak ve üs tün bir son tarafından koşullandırılmıştır. Zaten onun herhangi bir seçimi zaman içerisinde, eninde sonunda, mutlak zekânın onun için belir-lediği sonu oluşturacaktır.

James İn Hipotezinin Sınırları

Olası gelecek hipotezi, ilk bakışta ikna eder görünse de, göz ardı edilemeyecek zorluklarla karşılaşmaktadır. Nitekim bu hipotez, geleceğin şimdiden yazılmış ve imkânsız olduğunu gösteren önceden bilişe dayalı sayısız deneyler tarafından onaylanmamaktadır. Bu hipotez doğrultusunda DDA kartları notlarıyla, Rhine ve birçok başka deneyci tarafından gerçekleştirilmiş deneyler vardır. Sadece bir kişiye değil fakat uzun zaman süreçleri boyunca tüm bir topluma yönelik benzer ve güncel önceden biliş olayları, bu hipotezler sayesinde ifadelenmektedirler.

Eğer bu iki grup olaylar bütün parapsikologları önceden biliş olayı hakkında ikna etmese de, "boş sandalye" adını alan deneyleri hakkında karşıt fikir yürütmek pek o kadar da kolay değildir. Paranormal olay araştırmacıları, Uluslararası Metafizik Enstitüsü başkanı Eugene Osty tarafından durugörür Pascal Fortuny ile birlikte yaratılmış bu deneyi çok iyi bilirler. Bu deney birçok başka parapsikolog tarafından itiraz edilemez deneysel ortamlarda başarı ile tekrarlanmıştır. Deney halka açık bir salonda tesadüfi" seçilmiş bir sandalyeye oturacak kişinin fiziksel ve psikolojik özelliklerini tanımlamaktan ibarettir.

Sonuç olarak şu apaçıktır ki, eğer bir durugörür, tamamen tesadüf? seçilmiş bir sandalyeye oturacak kişinin karakterini, davranışlarını, düşüncelerini ve dış görünüşünü tarif edebiliyorsa, bu kişinin geleceği en küçük ayrıntılarına kadar önceden yazılmıştır. O hâlde, bir kişiye iki farklı eylem arasında seçim yapma olanağı verir gibi görünen uyarılar nasıl açıklanabilir?

Gelecek Sonsuz Şimdide mi Yazılmıştır?

Albay Povvney'e, eğer arkadaşı ile giderse öleceğini, gitmezse bir onur madalyası alacağını önceden söyleyen Bayan Montague olayını tekrar ele alırsak, alternatifin sadece durugörür bayanın sübjektif bir seçimi olduğunu düşünebiliriz. Nitekim bayan, önce yanında bir ceset (albayın arkadaşı) bulunan ters çevrilmiş bir araba vizyonunu ve bunu takiben de bir onur madalyası alan albayı görür. İki paranormal vizyon bayan Montague'nin kişisel müdahalesiyle bir alternatif oluşturarak birleştirilmiş gibi görünmektedirler.

Olası bir gelecek hipotezi felsefî sahada da çürütülebilir. Bu hipotez, zarurî olarak sınırlandırılmış insan bilincine dayanmaktadır, fakat artık her türlü sınırdan koparak, her şeyi tanımak zorunda olan mutlak zekâya dayandırılamaz. Eğer gerçekten bir mutlak zekâ varsa, o sonsuz şimdide, geçmiş-şimdi ve geleceğin aynı zamanda yer aldığı bir boyutta, bizim zaman boşluğumuzun dışında yaşamaktadır. Bu sebepten dolayı, o bizim olaydan olaya özgürce yapmayı seçeceğimiz şeyi önceden tanıyabilir. Geleceğin sonsuz şimdide var olması olayı bizim özgürlüğümüze ve ahlâkı" sorumluluğumuza ters düşmemektedir.

(Rassegna Di studi Psichici)