Osmanlı Ordusunda Sinema Çalışmaları

İlk Film Gösterimi

Yabancı ve yerli kaynaklara göre il film gösterimi 2 Abdülhamit döneminde 1896 yılında Bertrand isimli bir Fransız tarafından sarayda bir film gösterimi yapıldığı bilinmekteydi. Ancak bu gösterim halka açık olmadığından Türkiye’de ilk film gösterimi olarak kabul edilmez.

Türkiye’deki ilk film gösterimi 1897 yılında Fransız Pathe şirketinin temsilciliğini yürüten Romanya uyruklu Osmanlı vatandaşı Sigmund Weinberg aracılığıyla mümkün olmuştur. Temsilciliğini yürüttüğü Pathe şirketinin ürünlerini tanıtmak amacıyla Taksimde Galatasaray’da Sponeck biranesinde ilk film gösterimi gerçekleştirdi.

İlk Yerleşik Sinema

Zamanla halkın sinemaya ilgisi giderek arttı. İlk zamanlarda Weinberg tarafından birane vb. elektrik olan mekânlarda gezici olarak yapılan film gösterimleri elektriğin İstanbulun her yerine dağılmasıyla 1908 yılında sabit bir sinema salonunun kurulmasını gerekli kıldı. Böylece Weinberg 1908 yılında Pathe ismiyle Türkiye’nin ilk yerleşik sinemasını kurdu.

1914’de Murat ve Cevat Beyler tarafından İstanbul yakasında ilk film gösteriminin yapıldığı Fevziye kıraathanesinin yerine Milli Sinema adıyla açılan Türkler tarafından işletilen ilk yerleşik sinema olarak tarihte ki yerini aldı.

İlk Türk Filmi

Film gösteriminin yaygınlaştığı Türkiye’de Türk vatandaşları tarafından çekilmediği için dışarıdan getirilen filmler kullanıyordu. Türk tarafından çekilen ilk film birçok kaynakta Fuat Uskınayın 1914 yılında çektiği Yeşilköy’deki Rus Abidesini konu alan Ayastefonos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı adlı belgesel film geçer ama son dönemde yapılan araştırmalar bu bilginin yanlış olduğunu ilk filmin 1911 yılında 5. Mehmet Reşat’ın Manastır ziyareti sırasında Manastırda fotoğrafçılık yapan Yanaki-Milton Manaki kardeşler tarafından çekilmiştir.

Osmanlı Ordusunda Sinema Çalışmaları

1.Dünya savaşı sırasında sinemanın ne kadar etkili bir propaganda aracı olduğu anlaşıldı. Savaş sırasında Enver paşanın Almanya’ya yaptığı askeri ziyaret sırasında Alman askerlerinin bir sinema birimi kurduğunu tespit edince çalışmalara başladı. Enver paşanın girişimleriyle 1915’de Merkez Ordu Sinema Dairesini kuruldu. Dairenin başına Sigmund Weinberg yardımcılığına da Fuat Uskınayı geçirdi. Bu daire ilk önceleri ordu yâda askerlikle ilgili eğitim ve propaganda amaçlı içerikli görüntüler yayınlarken daha sonra padişahın yaşantısıyla ilgili belge gösterimler çekip yayınladı. Weinberg ve Fuat Uskınayın Enver paşayı ikna etmesiyle gösterimler halka açıldı.

İlk Konulu Türk Filmi

Osmanlı bünyesinde sinemayla ilgi özel bir teşebbüs olmamasıyla Weinberg ve Fuat Uskınay Enver paşayı ikna ederek konu film çekmek istediler. O dönem İstanbul’da faaliyet gösteren Milli Operat Benliyan Tiyatro Topluluğun oynadığı Leblebici Hor Hor oyununu sinemaya uyarlayarak çekime başlandı. Başrol oyuncusunun ölmesiyle yarıda kaldı. Weinberg bu defa aynı kumpanyanın Molierin yazdığı Zoraki Nikâh adlı oyunun Himmet Ağanın İzdivacı adıyla sinemaya uyarlayıp çekime 1916 yılında başladı ve 1918 yılında bitti. Beyan oyuncuları yanı sıra Ahmet Fehim, İsmail Galip Arcan, Behzat Butak gibi Türk oyuncularda yer aldı. Çekimleri devam ederken birçok oyuncunun askere alınmasıyla çekimler yarıda kaldı. Romanya –Osmanlı savaşı gerekçisiyle weinberg görevden alındı yerine Fuat Uskınay getirildi. Fuat Uskınay Weinbergin başladığı filmi bitirdi.

Teşekkürler

Eski ders notlarımdan çıkarttığım için bazı hatalar olabilir