Kayıp Şehir Helike

Corinth Körfezi'nin güney kıyısında, Atina'nın yaklaşık 93 mil batısında bulunan tarihi şehir Helike, Erken Tunç Çağı'nda (M.Ö. 2600 - 2300) kuruldu. İlk tarih öncesi yerleşim, şehir yıkılmadan 2000 yıl önce sular altında kaldı. M.Ö. 8. yüzyılda Homeros, Helike'nin Agamemnon'un emriyle Truva Savaşı'na gemiler gönderdiğini yazmıştır. M.Ö. 4. yüzyılda yıkıldığında Helike, birinci Achaea Birliği'ndeki (yerel şehir devletlerinin birliği) 12 şehrin lideri, Anadolu kıyısında Priene (Samsun Kalesi) ve Güney İtalya'da Sibaris olmak üzere diğer ülkelerde de kolonileri olan, zengin ve başarılı bir metropoldü. Helike'nin tapınağı ve Helikeli Poseidon'un mabedi klasik devirde Yunanistan'da ünlüydü ve tek rakibi Corinth Körfezi'nin karşısında, Delfi'deki Kahin'di.

Ancak bunların hepsi M.Ö. 373 yılının kışında korkunç bir gecede değişecekti. Beş gün boyunca şehrin sakinleri yılanların, farelerin, sansarların ve diğer yaratıkların kıyıdan firar ederek şehre çıkışlarına hayretler içinde tanıklık ettiler. Sonra beşinci gecede gökyüzünde "dev kıvılcım sütunları" (şimdi depremin ışıkları olarak bilinmektedir) görüldü, ardından büyük bir deprem oldu ve yaklaşık 10 metre yüksekliğinde, çok şiddetli bir tsunami dalgası kıyıya vurdu. Kıyıdaki ova sular altında kaldı ve Helike çöktüğü için tsunami içerilere sızdı ve geri çekilen sularıyla şehirdeki binaları ve insanları içine alarak sürükledi. Şehir ve çevresi denize gömüldü, kıyıda demirlemiş olan 10 Sparta gemisi de kayıplara karıştı. komşu şehir Boura ve Delfi'deki Apollo Tapınağı da yıkıldı.

Ertesi sabah bir kurtarma ekibi geldiğinde bir zamanların büyük şehrinden geriye sadece, Poseidon'un kutsal ormanındaki ağaçların dalgaların arasında görünen üst kısımları kalmıştı. Helike, insanların Poseidon'a (deprem ve deniz tanrısı) tapındığı, saygı gören bir merkez olduğu için, kıskanç komşuları şehrin yıkılmasının, tanrının mabedinin kutsallığını bozan Helikelilere verdiği bir ceza olduğunu söylemeye başladılar. Felaketin ardından Helike'nin önceki toprakları komşuları arasında paylaştırıldı. Buna göre Aegio şehri Archea Birliği'nin liderliğini ele geçirdi. Bundan yüzyıllar sonra Romalılar bölgeye bir şehir kurdular. Bu şehir muhtemelen M.S. 5. yüzyılda meydana gelen bir depremle kısmen yıkıldı. Felaketten sonraki yüzyıllar boyunca, Pliny, Ovid ve Pausanias gibi eski yazarlar, Helike'nin kalıntılarının denizin dibinde görülebileceğini yazdılar. Yunan bilimsel kitap yazarı, gökbilimci ve şair Eratosthenes (M.Ö. 276 - 194) bölgeyi ziyaret etti ve bölgedeki feribotçuların, ülkenin iç bölgelerinde bir gölün dibinde dik konumda bulunan ve sık sık balıkçı ağlarına takılan bronz bir Poseidon heykelinden bahsettiklerini yazdı. Ancak kısa bir süre sonra bölge çamura bulandı ve heykelin yeri kayboldu.

1861'de bölgeyi ziyaret eden Alman arkeologlar üzerinde harikulade bir Poseidon başı bulunan bronz bir Helike parası buldular, ancak bu tarihi bölgeden başka bir şey çıkmadı. Eski çağların tüm yazarları şehrin kalıntılarının Corinth Körfezi'nin altında olduğunu belirtmişlerdi. Ancak yıllarca yapılan çalışmalarda sonuç hep başarısız oldu. 1988'de, kayıp şehri bulma amacıyla Helike Projesi uygulamaya kondu, ancak bu proje çerçevesinde 1988'de deniz radarlarıyla yapılan aramalarda denizin altında hiçbir ize rastlanamadı. Bunun sonucunda, Helike Projesi'nin direktörü arkeolog Dora Katsonopoulou ve Amerikan Doğa Tarihi Müzesi'nden Dr. Steven Soter, kıyıdaki ovayı araştırmaya karar verdi. Ekip, 2001'de çamur ve çakıl tabakasının birkaç metre altında, Helike'nin kalıntıları olduğu belirlenen klasik çağ yapılarına rastladı. Kalıntıların bulunduğu nokta denizden yaklaşık yarım mil uzaktaydı. Neden denizin altında bulunamadığı buradan da belliydi. Binaları kaplayan ince koyu renkli kil tabakasında bulunan mikroskobik organizmalar üzerinde yapılan incelemelere göre bölge, denizden uzak sığ bir gölün sularına kapılmış ve bunun sonucunda çamurla dolmuştu. Bölgede bulunan deniz kabukları ve (bulunması mümkün olan) deniz yosunları, Helike'nin kalıntılarının önceden denizin altında olduğunun kanıtıdır.

Klasik Çağ binalarından biri, şehrin kaderini açıkça gösteriyordu. Şehrin duvarlarından biri deniz yönüne doğru çökmüştü. Bu, dev bir dalganın vurduğunun açık bir kanıtıdır. Bölgeyi kazanlar, yıkılmış duvarlar, çömlek parçaları ve topraktan put gibi bulgular arasında, depremden yıllar önce yakınlardaki Sikyon kasabasında basılmış, üzerinde defne yapraklarından yapılmış bir taç giymiş Apollo figürü olan değerli bir gümüş para buldular. Birçok kişiye göre bir zamanların bu görkemli şehrinin hazin sonu, Atlantis efsanesinin çıkış noktasıdır. Bunu ilk kez M.Ö. 360'daki Helike depreminden sonra Atinalı Filozof Eflatun ortaya koymuştur. 2002'de yapılan BBC belgeseli Helike-Gerçek Atlantis, bölge hakkında bu iddiada bulunmaktadır.

Tarihi şehir Helike'nin etrafındaki bölge, Avrupa'nın sismik olarak en aktif bölgelerinden biridir. Burada 4000 yıldan beri kurulmuş yerleşimler çok gelişmiş ancak hep depremlerle yıkılmışlardır. Bu yüzden bu tarihi yerin Poseidon'a tapınma merkezi olması hiç şaşırtıcı değildir. Ağustos 1817'de, öncesinde ani bir patlamanın meydana geldiği bir depremde, bir zamanlar Helike'nin bulunduğu yerde beş köy yerle bir oldu. 1861'de 8 millik kıyı şeridi 1.82 metre çöktü ve 182 metre genişliğinde kıyı bölgesi dalgalara teslim oldu. Haziran 1995'te Helike Projesi ekibi bölgede çalışırken Richter ölçeğine göre 6.2 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi ve bitişikteki kasaba Aigion'da 10 kişi hayatını kaybetti, bugün Eliki'nin olduğu yerde bir otel yıkıldı ve 16 kişi öldü.

Dr. Steven Soter, Helike depremiyle ilgili hikayeyi akıllara getiren bu depremin öncesinde garip olaylar olduğunu öğrenmişti. İnsanlar dışarıda hava sakinken şiddetli rüzgar sesleri duymuşlardı, köpekler nedensiz bir şekilde uluyorlardı, yer altında patlamalar oluyordu, gökyüzünde garip ışıklar ve ateş topları belirmişti. Bölgedeki balıkçılar denizde sayısız ahtapot gördüler. Depremden önceki gece de yollarda dağlara kaçarken arabaların ezdiği farelerin ölüleri bulundu. Bu olaylar, 2004'te Hint Okyanusu'nda meydana gelen 9.15'lik deprem sonucu oluşan ve Sri Lanka, Güney Hindistan ve Tayland'ı vuran tsunami faciasında hayvanların verdiği tepkiyi hatırlatıyor. On binlerce insanın hayatını kaybettiği Sri Lanka'da hayvanlar tsunami kıyıya vurmadan denize uzak yerlere kaçmışlardı. Sri Lanka'nın en büyük vahşi yaşam rezervi olan Yala Ulusal Parkı'nın bulunduğu bölgede sayısız insan ölmesine rağmen hiçbir hayvan ölüsüne rastlanmadı. Uzmanlar, hayvanların, doğal afetleri önceden sezmelerine yarayan bir altıncı hisse sahip olduklarını düşünüyorlar. Helike depremi de kesinlikle bunun bir kanıtı olarak gösterilebilir. Helike kazılarında ele geçen en önemli bulgulardan biri de, muhtemelen klasik çağda yapılmış bir yolun parçaları olan kaldırım taşlarıdır. Helike Projesi ekibindeki arkeologlar, bu yolun kendilerini tarihi bölgenin merkezine yaklaştıracağını umuyorlar. Ancak, bu şehrin kalıntılarının mümkün olduğunca bir bütün halinde bulunması açısından bu ölçüde yıkıcı bir tsunaminin, arkasında arkeologların bulabileceği bir şey bırakıp bırakmadığı sorusu önem taşımaktadır. Yine de Helike Projesi ekibi hala şehrin önemli bir kısmının bulunabileceğinden emin. Bu inancı taşıdığı kesin olan bir kişi de Akrotiri'yi bulan Spyridon Marinatos'tu. Zamanımızda kayıp şehri aramış ilk kişilerden biri olan Marinatos bir ara klasik çağ dönemine ait yığınla bronz ve mermerin şehrin yıkıntıları arasında gömülü bulunabileceğinden söz etti ve Pompei'nin arkeolojik zenginliğini bile geride bırakan tarihi bir şehrin keşfedileceğinden çok umutluydu.

Brian Haughton - Gizlenen Tarih adlı kitabından...

thanks güzel paylaşım

güzel paylaşım teşekkürler.