Yalanın Bilimsel Analizi

Ancak aldatmaca, yalandan farklı. Arkadaşınız kayıp kitabını görüp görmediğinizi sordu, hayır dediniz; öyle ya, kitabı gözlerinizle görmediniz; ama kimin aldığını biliyorsunuz. Yalan söylemediniz belki, ama aldatıcı bir davranışta bulunduğunuz ortada.Bin bir yüzünden hangisiyle ortaya çıkarsa çıksın, yalanı olumlu bir davranış olarak nitelersek zor; ancak buna cesaret edenler de yok değil. Kimi düşünür, yalansız bir dünyanın aynı zamanda yaşanması çok güç (günümüzdekinden de güç) bir dünya olacağını savunurken, yalana övgüler yağdırıldığı edebi eserler bile var. İngiliz yazar Oscar Wilde, "Yalanın çürüyüşü" başlıklı diyalogunda, birbirleriyle çarpıştırdığı karakterlerden birine, iyi yalan söylemenin zeka ve sanatsal düşünce gerektiren bir beceri, sonuçta bir sanat olduğunu söyletecek, bu iddiasını desteklemek için de oldukça ikna edici kanıtlar ileri sürmesine izin verecek kadar ileri gidebiliyordu. Yalan psikolojik, biyolojik-evrimsel, felsefi, sanatsal yönleriyle kolay kolay başa çıkılacak bir konu değil. Ama şu kadarını biliyoruz ki, yalanın "kötü" olması, onu ne insanın, ne de hayvanın doğal bir yönü olmaktan çıkarıyor.

Bir bukalemunun renk değiştirerek kendini seçilmez kılması, bir kuşun yaralı numarası yapıp avcıyı yavrularından uzaklaştırması, i bir şempanzenin bulduğu bir muzu, üstelik de sağına soluna iyice bir göz attıktan sonra kaçırıp gizlemesi, biz insanlarınsa belki farkında bile olmadan bir günde rahatlıkla savurabildiğimiz onlarca "beyaz yalan", bir anlamda yaşama başarımızı etkileyen, görece masum zorunluluklar. Doğanın, bu başarılı aldatma ve yalan ustalarını ödüllendirip, onların evrimsel anlamıyla hayatta kalma şans ve sürelerini artırdığıysa bir gerçek. Ancak yalanı ve aldatmacayı ortaya çıkarabilmek de, hayatta kalmak için bir o kadar önemli bir beceri.Günümüzse, özellikle de artan terör olaylarının etkisiyle, yalancıyı yakalamak için acilen geliştirilmeye çalışılan yöntem ve teknolojilerle, bu becerinin desteklenmesi yönünde epeyi önemli adımlara sahne olmakta.Yalanı algılamak konusunda insanın kendisi, aslında hiç de yabana atılır bir araç değil. Nereye bakılacağıı, yalanın nerede aranacağının iyi bilinmesi, yüz ifadeleri, ses tonu, beden dilinin doğru yorumlanması koşuluyla, yalana ilişkin ipuçlarını hemen herkesin algılayabildiğini söylüyor araştırmacılar. Gündelik hayatımıza bir göz attığımızda, hepimizin bu işi belli ölçüde becerebildiğimiz gerçeği de, çok şaşırtıcı ve yeni bir bilgi değil. Ancak aramızdaki Sherlock Holmes´leri saymazsak, yalanını yada samimiyetsizliğini algıladığımız kişinin, ne yapıp da bize bu ipuçlarını verdiğinin her zaman farkında olmayız. Hem beden dili, hem de ´yalan söyleme sanatı´ konusunda yıllarını verdiği araştırmalarıyla ünlenmiş Paul Ekman (California Üniversitesi), bu konuda verilecek iyi bir eğitimle, çok kişiye yalanı saptama becerisinin kazandırılabileceği görüşünde. Bu da, tek bir işareti yorumlamaktan çok, sözel olan ve olmayan birçok ipucunu süzgeçten bir arada geçirmeye bağlı.Usta bir yalancının ikna becerisi, ´kurbanının´ duygusal durumunu iyi değerlendirip onu yönlendirebilmesinde yatıyor. Ancak bu işin ehli değilse, kendi duygusal durumu da bedeninde seçilebilir ipuçları oluşturacağından - karşısındakinin algılama yeteneği ve dikkatine bağlı olarak- kendisini ele vermesi de pek ala mümkün.

Çünkü yüz kaslarını çalıştıran sinir, duyguların işlenmesinden sorumlu beyin bölgeleriyle bağlantılı. Bu nedenle yüz ifadesi bir anlamda kişinin -ve tabii yalancıların da- duygusal dünyasının, dolaylı da olsa aynası. (Bkz. Beden Dili. Bilim ve Teknik, Mart 2002, sayı 412).Yüzünün yarısı felçli olan bir kişiye gülümsemesi söylendiğinde, ağzının yalnızca hareket edebilen tarafı yukarıya doğru kalkar. Ancak aynı kişi televizyon seyrederken komik bulduğu bir şeye güldüğünde, ağzının tümü harekete katılır. Başta usta oyuncular ve siyasetçiler olmak üzere, çok az kişi yüz kaslarını ve ifadelerini tümüyle denetleyebiliyor. Nörolojik çalışmalar da, gerçek ve içten duyguların, beyinde zorlamalı veya sahte duygulardan farklı yollarla işlendiği görüşünü destekler nitelikte. Yalanın saptanmasıysa, bu anlamda, yalancının gerçek duygularının, taktığı maskeden "sızmasına" bağlı. Çünkü hissetmek, düşünmekten önce geliyor bizim için:Bu yüzden de herhangi bir duyguyu yaşadığımızın bilincine varana kadar, ifadelerimizle onu çoktan yansıtmış oluyoruz. Tabii görebilene! Ekman, bir grup öğrenciyle yaptığı bir deneyde, ölüm cezasını savunan birinden, ölüm cezasını kınayıcı bir konuşma yapmasını istemiş örneğin. Öğrenci savını oldukça sakin, tutarlı ve ikna edici bir üslupla dinleyicilerine sunduğu halde, savını en hararetli şekilde dile getirdiği zamanlarda, başını neredeyse fark edilmeyecek biçimdee iki yana salladığı, dinleyicilerin gözünden kaçsa da Ekman´ın gözünden kaçmamış.Ancak araştırmacıların, benim gözümden kaçmazdı diyenlere önemli bir uyarıları var: Aşırı yavaş yada aşırı hızlı konuşma, göz kaçırma, sinirli olduğu izlenimini uyandıracak davranışlar sergileme (bacak titretme), tereddüt gibi, yalan söyleyenler için tipik olduğu düşünülen hareketlerin ve işaretlerin peşinden koşarsanız, tuzağa düşen yine siz olursunuz diyorlar.Çünkü bir kişiyi bu tür ipuçlarıyla yalancı olarak niteleyebilmeniz için, onun herkes için değişik olabilen normal davranış motifleri hakkında da fikriniz olması gerekir. işleri bir bakıma sürekli yalan söylemek olan iyi sinema oyuncularının, kendilerini gizlemede yararlandıkları en temel araçsa, kendi kimliklerini bir kenara atıp, girdikleri kişinin kimliğine bürünme; yani söyledikleri yalana kendilerini de inandırma becerileri. Çünkü kendini inandıran birinin, gerekli sinirsel mekanizmaları da harekete geçirerek, başkalarını inandırması çok daha kolay.

Ama ya bu oyuncuların yüz ifadeleri, California´ daki Salk Enstitüsü araştırmacılarının geliştirdiği bilgisayar sistemiyle taranırsa? Başka bir deyişle, Robert de Niro´nun hayranlık duyduğumuz muhteşem oyunculuğuna (yalancılığına), bu sistem de hayran kalırmıydı? Enstitüden Terrence Sejnowski ve ekibinin umutları, kalmaması yönünde.içlerinde Ekman´ın da bulunduğu araştırmacılar, Psychophysgy dergisinin Mart 1999 sayısında, geliştirdikleri bilgisayar sisteminin, insan yüzünün büyük hızla değişen ifadelerini okuyup çözümleyebildiğini duyuruyorlardı. Üstelik sistem, bu konuda alınabilecek en iyi eğitimi almış profesyonellerden çok daha hızlı başarıyordu bu işi. Bir dakikalık bir video görüntüsünün içerdiği 1800 karedeki ifadeleri çözümlemek, bu profesyonellerin bir saatini, sisteminse yalnızca beş dakikasını alıyordu. Makalenin yayımlandığı tarihten bugüne iyileştirme çalışmaları yapılan sistemle, bilim adamları şimdiden sahte ifadeleri gerçek olanlarından ayırt edebilmeye, hatta intihar eğilimli olan ve olmayan kişilerde bazı farkları ortaya koyabilmeyi bile başarmış durumdalar.Araştırmanın dayanağı, 1970´lerde Ekman´ın geliştirdiği ve yüz ifadelerinin 46 kas hareketine -hareket birimine- indirgendiği bir "yüz hareketleri kodlama sistemi". Bu hareket birimleri, gülümsemeyle birlikte göz kenarlarında ortaya çıkan kırışıklıklardan, somurtmayla görülen kaş çatma hareketlerine kadar akla gelebilecek tüm ifade ve ifade bileşimlerini içeriyor. Bu hareket ve sonuçta ortaya çıkan ifadelerin bir kısmının taklit edilmesi, yani istemli olarak ortaya çıkarılmasıysa, son derece güç. işe 6 hareket birimini "öğrenmekle" başlayan sistemin hedefi, zaman içinde 46 birimin de üstesinden gelmek. Ancak araştırmacıların vurguladıkları önemli bir nokta var: Yüz ifadelerini "anlayabilmek" üzere geliştirilmiş bu sistemin ardındaki temel itki, insanların birbirleri hakkında yargıya varmada kullandıkları zihinsel süreçlerin bir benzerini oluşturma arzusu değil. Zaten, yüz hareket ve ifadelerinde mikrosaniyelerle değişebilen hareketleri saptayabilmenin, hele de şu aşamada insan zihnini okumak anlamına geldiğini söylemek olanaksız. Ancak ekibin, Pittsburgh Üniversitesi´nde benzeri çalışmalar yapan bir başka ekiple başlattığı iş birliğine CIA´nin maddi destek verdiği düşünülürse, Robert de Niro bile yakında uyku sıkıntısı çekmeye başlayabilir!

YALAN MAKİNESİ

Bir avuç pirincin size çağrışımı tek şey tereyağlı pilav olabilir; ama çok uzun yıllar önce Çin´de yaşıyor ve bir de komşunun tavuğunu çalmış olsaydınız, geceleri gözünüzü kapadığınızda gördüğünüz kabus, bu bir avuç pirinç olacaktı. Çünkü pirinç, insanı saymazsak, dünyada bilinen ilk yalan makinesi! İşte senaryonun devamı: Sorgulanıyorsunuz. "Adın Chiang mı?" "Evet" Adınızın Chiang olduğunun zaten biliyorlar.´ Şimdi de size sayısını bildikleri bir avuç pirinç veriyorlar, beşe kadar sayarak ağzınızda tutmanızı, sonra tükürmenizi istiyorlar. Çıkan pirinçleri saydıktan sonra tekrar soruyorlar: "Tavuğu sen mi çaldın?" "Hayır." Bir avuç pirinci daha alıyorsunuz ağzınıza. "Tükür." Tükürüyorsunuz. İşte şimdi yandınız Çünkü ilk seferinde ağzınızdan çıkan pirinç ´sayısından çok daha fazlası çıktı bu sefer. Neden derseniz, heyecandan ağzınız kurudu, pirinçlerin ağzınızın içinde yapışacak yerleri bile kalmadı! Çinlilerin o zamanlar, otonom sinir sistemi denilen ve kabaca solunum, dolaşım terleme vb. gibi irade dışında gerçekleşen bedensel işlevlerden sorumlu sistem hakkında bilgileri olmadığından kuşku yok. Ancak farkında olmadan da olsa, sistemin çalışma prensibinden çok iyi yararlanmışlar. Heyecan yada korku gibi durumlarda yüzün kızarması, kalbin hızlı atması, ağız kuruluğu, terleme gibi durumlar, otonom sistemin "sempatik" olarak adlandırılan bileşeninin marifeti. Tükürük bezleriyse, görevleri vücudu tekrar eski haline getirmek olan "parasempatik" sinirlerin uyarılarıyla salgı yapan bezlerden.Özetle, tavuk hırsızının dilini damağını kurutan, heyecanlandığında baskın hale geçen sempatik sistemi.Günümüzün yalan makinelerinin ardında yatan temel bilgi de bundan pek fazlasını içermiyor. Yalan makinesi, aslında bedende oluşan birtakım değişiklikleri izlemeye yarayan tıbbi aygıtların bir arada kullanımıyla oluşturulmuş ´bileşik´ bir aygıt. Aygıtın bu değişik bileşenlerinden alınan sonuçlar, bir bilgisayar ekranına grafik olarak yansıyor ve okunur hale geliyor.Kişi, belli bir olay ya da durumla ilişkili olarak soru yağmuruna tutulurken, sorgulamayı yapan da kalp atım hızı, kan basıncı, solunum hızı ve derideki elektrik etkinliğini normal düzeyleriyle karşılaştırıyor. Solunum hızı, göğüs ve karın bölgesine yerleştirilen ve "pnömograf" adı verilen, içleri hava dolu iki lastik tüple saptanabiliyor. Göğüs veya karın bölgesi genişlediğinde tüplerde yer değiştiren havanın enerjisi, elektronik sinyallere dönüşüyor. Kalp atım hızı ve kan basıncı değişimleriyse, tansiyon ölçme Cihazlarında bulunan kol bandı ve bağlı tüplerin içindeki hava hareketlerinin, yine elektrik sinyallerine dönüşmesiyle anlaşılabiliyor. Derideki elektrik etkinliğiyle kastedilen şey de, basitçe parmak uçlarındaki terleme. İki parmağın ucuna yerleştirilen galvanometrelerin işlevi, derinin elektrik iletim oranını ölçmek. Terleme olması durumunda, elektrik iletimi de doğal olarak çok daha kolay gerçekleşiyor.

Yalan makinesi yalanı gerçekten güvenilir biçimde saptayabiliyor mu?Yanıt pek olumlu deil. Çünkü ele alınan tüm parametreler, yalanı değil, gerilim veya heyecanı ölçmeye yarayan parametreler. Artan gerilim veya heyecansa yalanın kendisinin değil, ancak olasılığının göstergesi olabilir.Kaldı ki nabız bir soruyu "hayır" diye yanıtlarken, parmak ucundaki ter "evet" diye bağırıyor da olabilir. Araştırmacılara göre işi en zor hale getiren durum da, sağı solu birtakım aygıtlara bağlanıp da elektrikli sandalyeye oturtulur gibi oturtulduklarında, masum insanların bile haklı bir paniğe kapılabildikleri gerçeği. Sonucun gerçeği ne derecede yansıttığıysa ancak sorgulayıcının, elindeki tüm verileri doğru yorumlamasına bağlı. Bunun için yapılan ön hazırlıklar da oldukça önemli.Sözgelimi sorgulamayı yapan kişi, hakkınızda fikir edinebilmek için kapsamlı bir söyleşi yapıyor sizinle; makinenin işleyişini ve soracağı soruları da önceden söylüyor. Sıra geliyor, normal tepkilerinizi monitörden ölçmesine yarayan "kontrol" sorularına: "Adınız falanca mı?" "Evet" Monitördeki grafikler, normal düzeylerde seyrediyor. "Hayatınız boyunca herhangi bir trafik yasasını çiğnediniz mi?" Hemen herkesin "evet" diye yanıtlaması beklenen bu tür sorulara vereceğiniz evet yada hayır yanıtları, daha sonra gelecek asıl sorular için referans niteliğinde verilerle donatıyor sorgulayıcıyı. Sıra "tanıma" sorularında. Size, önceden hepsine sözgelimi hayır demeniz talimatı verilmiş bir dizi soruyla sınanıyorsunuz ve yine sonuçlar kaydediliyor. Tabii bu arada siz de farkında olmadan, makinenin güvenilir sonuçlar verdiğine bir güzel ikna edildiğiniz bir süreçten geçmiş oluyorsunuz. Yalan makinesini en etkili kılan şey de iletti~i sonuçlardan çok, sorgulanan kişinin, makinenin doğru sonuçlar verdiğine baştan inanması. Çünkü bu onu daha gergin, ve böylece sonuçları daha okunabilir hale getiriyor. Sonuçlar yine de en fazla %70-80 oranında doğru yorumlanabiliyor olması, yalan makinesine ilişkin bir başka gerçek.Ancak, bir anlamda tuzaklarla donatılmış bu yalan saptama yöntemine geliştirilen karşı-tuzaklar da yok değil.CIA ajanları, bunun eğitimini bile alıyorlar sözgelimi. Onlar kadar şanslı olmayan "sokaktaki insanınsa" yapabileceği tek şey, daha az gelişkin de olsa kendine silahlar üretmek: duygusal tepkileri azaltmak için önceden yatıştırıcı almak, kontrol sorularına bile tepki oluşturmak için ayakkabı tabanına raptiyeler yerleştirmek, kendini yapay yollarla panikletmek, dil ısırmak, hatta ıkınmak Bunların da ne kadar işe yaradığı tartışmalı. Ancak bilim adamlarının kesin olarak söylediği bir şey varsa, o da bu yönteme inanmanın, astrolojiye inanmak gibi bir şey 0lduğu. Astrolojiye inanabilirsiniz, ama onu suçlu bulmada kullanamazsınız...Tabii Bayan Reagan değilseniz!

BEYNİNİZE GÜVENMEYİN

Hayatında hiç yalan söylememiş olanlar bizi affetsin, ama buraya kadar, deyim yerindeyse, paçayı kurtardınız! Profesyonelce oynayıp yüzünüzü ´gizlediniz´, doğru sayıda pirinç tükürdünüz, diliniz, ayağınız yara içinde ama yalan makinesini de alt ettiniz....Ama bundan sonrası biraz zor olacak gibi görünüyor. Çünkü bilim hala vazgeçmedi. Üstelik bu sefer peşinde 0ldğıu, beyniniz! Ya beyniniz sizi ele verirse?Yalanı bir üst düzey beyin etkinliği olarak göstermek yanlış olsa da (tabii yalanına ve yalancısına bağlı olarak), yalan söylemenin bazı beyin bölgelerine normalde olduğundan daha fazla iş yüklediği kesin. Pennsylvania Üniversitesinden nöropsikolog Daniel Langleben ve ekibi, aldatıcı davranışta bulunulması durumunda sinirsel bir ağın devreye girdiğinden bahsediyorlar.Devrenin iki işlevsel unsuruysa, doğruyu söyleyin baskılama eğilimi ve aldatmaca yada yalan eyleminin tetiklediği duygusal tepkiler. Araştırmacıları bu sonuca götüren çalışmaysa, kendilerinden yalan söylemeleri istenmiş gönüllüleri manyetik rezonans görüntülerle (MRI) taramasına tabi tutarak inceledikleri beyin etkinliklerine dayanıyor. Langleben yine de, aldatıcı davranışları beyin etkinliğine bağlı olarak açıklamanın güç olduğu görüşünde.Bunun nedeni de yine devreye giren yalan, abartı, uydurma, inkar gibi farklı tonlar. Yapılan taramalar, yalan söyleme sırasında gerçekten de beyinde birkaç bölgede etkinlik artışına işaret etmiş. Bunlardan en fazla öne çıkanları da dikkat, yargılama, karar verme ve en önemlisi kişinin doğal tepkilerinin (yani doğruyu söylemesi) baskılanmasında rol oynayan iki beyin bölgesi. Şurası kesin ki, yalan makinesiyle karşılaştırıldığında böyle bir tekniği af etmek, bir yalancı için çok daha zor olacak. Ancak bu, yine de tekniğin, hele de pahalılığı düşünüldüğünde, şu aşamada uygulamaya hazır olduğu anlamına gelmiyor. Araştırmacılarsa, insan zihninin işin içine girdiği her şeye olduğu gibi, bu tekniğe de temkinle yaklaşmak, üzerinde daha çok çalışmak gerektiği görüşündeler. Çünkü veriler her zaman tutarlı olsa bile, bunların neye işaret ettiği de şimdiki durumuyla her zaman yoruma açık.Ama yalancılara yine de rahat huzur yok. Çünkü lowa Üniversitesi´nden Lawrence Farwell de, kendi çalışmalarının mahkeme salonlarına kabul edilmesi konusunda oldukça ümitli. Farwell´in yöntemi, tanıdık bir nesne görüldüğünde beyinde etkinleşen P300 dalgasının varlığını saptamaya yönelik. Başında elektrotlarla donanmış bir bant sistemiyle bilgisayar ekranına dönük duran kişiye, ekrandan bir dizi fotoğraf gösteriliyor. Tanıdık bir görüntü, örneğin bir sürü silah içinden tek bir silah, P300 dalgasını harekete geçiriyor. Tabii yöntemin dolaysız olarak işaret ettiği tek bir´ şey var: geçmiş görsel deneyimler. Bunlardan çıkarılacak dolaylı sonuçların güvenilirliğini de uygulayıcının mahareti belirleyecek. Çünkü beyin dalgasını harekete geçiren silah görüntüsü, kişiye gazeteden de tanıdık geliyor olabilir. Aynı şekilde tanıdık bir görüntü, kişinin suçsuzluğunu kanıtlamada da yardımcı olabilir. P300 dalgası, cinayet bölgesine ait görüntüler izlendiğinde ortaya çıkmazken, cinayet sırasında bulunulduğu iddia edilen yere ait görüntülerle ortaya çıkarsa, bu, kişinin suçsuzluğun kanıtı da elbette önemli bir adım sayılır.

Tabii CIA´nin, Farwell´in elektrotlu "miğferini" şimdiden kullanmaya başladığını söylemeye gerek yok.Yalanın yüz kızartıcı bir suç olmadığını iddia edenler de işte yanıldılar!Çünkü Mayo Kliniği ve Honeywell Laboratuarları, ortaklaşa gerçekleştirdikleri bir çalışmayla, yalan söylendiği yada herhangi türden bir aldatma davranışının içine girildiğinde hızla ısınan (yani kan akımı artan) göz çevresinin, bir ısıya duyarlı kamerayla kırmızı olarak algılanabildiğini açıkladılar. Yöntem, özellikle hava alanları ve kalabalık alışveriş merkezleri gibi "teröre açık" yerlerde, güvenlik amacıyla hızlı tarama yapmaya oldukça elverişli görünüyor. Temel avantajlarıysa, zaman almaması ve kişinin haberi bile olmaksızın gerçekleştirilebilmesi.Doğruluk oranı da ("suçlu mu, suçsuz mu"), yapılan deney çerçevesinde %80 civarında. Ancak bulgular tabii yine kişinin zihinsel durumuna değil, fizyolojisine işaret ediyor.Yalan yakalama ustası Paul Ekman bile, en eski ve en güvenilir sonucu veren ayaklı yalan makineleri olarak, annelerin hakkını teslim etmekten çekinmeyenlerden. Çocuğunun fizyolojisine hakim olamasa da, göstergelerini ondan iyi okuyacak kim olabilir?Yalan yakalama yetisi belki yalnızca çocuğuyla sınırlı kalsa da, tüm duyularını ve ´alıcılarını´ doğal bir beceriyle çocuklarına karşı sürekli açık tutabilen Çoğu anne, değme sorgulamacıya taş çıkartacak yöntemlerin de mucidi: "Gözümün içine bak da söyle!" İşte psikologların, fizyologların, nörologların ve diğer ilgililerin yaptıkları binlerce çalışmanın özeti... Bir de bu işin eğitimini alsalardı! Ama teknoloji, belki yakında herkesi birer ayaklı yalan yakalayıcısı haline getirecek. Şimdilerde piyasaya Çıkarılmış "taşınabilir yalan makinesi", "dürüst telefon" gibi aygıtların atası çok eski olmasa bile yeni de sayılmaz: İlk kez Vietnam savaşında Vietnamlı tutsakların Vietkong gerillaları mı, sivil mi olduklarını anlamak üzere Amerikalıların kullandıkları "psikolojik stres değerlendiricisi". Henüz evlere girecek kadar ucuzlamamış olsa da bu aygıtın son versiyonu, temelinde bir "bilgisayarlı ses stres çözümleyicisi". İnsan kulağı ve duyularıyla yaptığı rekabetin temelindeyse, konuşurken herhangi bir nedenle yaşanan stres anlarında, insan kulağının duyarlı olmadığı frekanstaki ses titreşimlerini algılamak. Uyku kaçıncı bir gelişme daha!Ah Cyrano, dünyanın en gururlu ve saygıdeğer yalancısı! Bugün bile yaşasaydın, ne o kocaman burnun (bak, cesaret ettik söylemeye!) ne de zekan ele verirdi seni. Yalan makinelerinin de, ses çözümleyicilerinin de, en becerikli CIA ajanının da üstesinden geliverirdin. Astronotlardan çok önce ruhunla gitmeyi başardığını Ayrıca sen şimdi mısralarını dizerken, bırak da biz dünyevi yalancılar düşünelim "baladın sonunu".

YALAN AVININ KISA TARİHİ

Kimin doğruyu, kimin yalan söylediğini bulma so´runu, özellikle adli yönüyle, uygarlığın kendisi kadar eski. Yöntemler her zaman uygarca Olmasa da.Ortaçağın İngiliz mahkemelerinde "dürüstlük", sanığın ateş ve su sınavlarındaki başarısıyla ölçülürmüş. (Dürüst Olanın Tanrı tarafından zaten korunacağı inancından hareketle.) Yalan söylediğinden kuşkulanılan kişi, kızıllaşmış kızgın bir demir çubuğu 9 adım atıncaya kadar taşımak zorunda bırakılırmış. Yada kızı dirilmiş 9 saban demiri üzerinden yürümek.Eğer sanık, acıya dayanamaz ve demiri bırakırsa, bu yalan söylediğinin kanıtı Olarak kabul edilir ve derhal asılırmış. Ama kötünün kötüsü var. ister dürüst Olsun ister yalancı, kişinin bir çuvala konup da suya atıldığı ikinci yöntemde hiç kurtuluş yok. Çünkü batarsa bu O´nun doğruyu söylediği ve boğulacağı, yüzerse yalan söylediği ve asılacağı anlamına gelirmiş! Bu yöntemler neyse ki 13. yüzyıl başlarında terkedilmiş.17. yüzyıl başlarında, herhangi bir iddianın doğruluğunun, ayrıntılı sorgulama, yanı sıra bilimsel ve mantıksal çözümlemeyle sınanabileceği düşüncesi ağırlık kazanmaya başlamış. Aksi, kuşkuya yer bırakmayacak şekilde kanıtlanmadığı taktirde kişinin doğruyu söylediğinin kabulüne dayanan ve günümüzde de mahkemelerde geçerli olan kuralın başlangıcı olarak ele alınıyor bu dönem. (Tabii söz konusu olan, uygulama değil, ilkeler.) Descartes, doğruyu yalandan ayırtma, başka deyişle iyi mantık yürütme gücünün, doğal bir şekilde bütün insanlara eşit O´larak dağıtılmış olduğunu söylemişti. Birinin yalan söyleyip söylemediğini anlamak, bu bakış açısıyla iyi bir sorgulama sürecine, yani toplanmış delillerin ışığında konuyu değişik bakış açılarıyla didikleyip irdelemeye, farklı görüşleri çarpıştırmaya bağlıydı.19. yüzyılda, dürüstlük ve yalanın, bütünüyle kişilik içine gömülü ahlaki değerler olarak ele alındıkları, bir anlamda bir geriye dönüş yüzyılıydı. Kafa şekli ve kafatası özelliklerini zihinsel yapı ve kişilik özelliklerine bağlayan frenolo´ji adında bir ´bilim dalının´ ortaya çıkışıyla, yalanların da kişideki fiziksel belirtilere bakılarak değerlendirilebileceği fikri doğdu.Frenologlar, artık ´patolojik yalancılık´ ve kriminal kişiliğin, kişinin kafatasının incelenmesiyle ortaya çıkarılıp çıkarılamayacağı konusunu tartışıyorlardı. Cinayet duruşmalarında frenolo´jik ´kanıtlar´ ileri sürülebiliyor, bunların ışığında kişinin suça eğilimli olup Olmadığı, dolayısıyla sözlerine de güven duyulup duyulmaması gerektiğine ilişkin iddialar ortaya atılabiliyordu. Psikologların hareket noktasıysa kişinin geçmişi, kişilik yapısı, hatta bazen de rüyalarıydı.Yalancıları ´bilimsel´ yollarla saptama arayışı, zamanla dikkatleri kafatasındaki çıkıntılardan beyin kimyasına ve doğruyu söyletecek bir "doğruluk serumu"nu bulmaya yöneltmişti.SkO´Polamln, sodyum amltal ve sodyum pentotali de içeren barbitüratlar, bu ilaçların beyinsel mekanizmaları yeniden düzenleyebileceği ve bile İsteye yalan söylemeyi olanaksız hale getireceği umuduyla sanıklara verilmeye başlandı. ilacın etkisi, beklendiği gibi, gerçekten de kişinin konuştukları üzerindeki denetimi kaybetmesiydi. Ama sonuç, gerçeğin ifadesinden çok, zırvalamaktan ibaretti. 1963´te ABD Yüksek Mahkemesi, ilaçla itiraf ettirme yöntemini, işkencenin bir türü olarak kabul ettiğini duyurunca uygulama Ortadan kalktı.Yalan makineleri, yalanı bilimsel yollarla saptamada *günümüzde her ne kadar çoğunlukça bilimsel olarak kabul edilmese de- bir sonraki aşama. Ancak henüz ne bu aygıt, ne de takipçileri bu yüzyıllardır süren çabaya bir nokta koyabilmiş değil.

http://www.spygrup.org/showthread.php?t=33340&highlight=yalan%FDn

Hem keyifle okutup, hemde düsündürttün.. cok güzel bir paylasim tesekkürler.

--------------------

Hem keyifle okutup, hemde düsündürttün.. cok güzel bir paylasim tesekkürler.

İlgimi çeken bir şey zaten bu. O yüzden nasıl okuduğumu anlamadım bile. Paylaşımın için teşekkürler.

Dünyanın kendisi yalan zaten.Bazen öyle zamanlar olur ki yalan söylemek bile haktır ya...hem bazı doğruları acıtmadan söyleyebilmeyi bilmiyor çoğu insan.

çok güzel bir yazıymış teşekkürler:D

unuttum desede eski aşklarım(yalan)ben yine gir gün gelir herkezin aklında sabahlarım.....