William S. Burroughs (1914 – 1997)

Beat Hareketinin en güçlü üç isminden biri -Kerouac, Ginsberg, Burroughs-. Uyuşturucu türevlerine adanmış bir yaşam ve giderek komplo teorileri, bilimsel araştırmalar kıvamına evrilen bir edebi dil.

Beat edebiyatının yaratımındaki yoğun etkisi ve kuşak içinde en ayrıksı kişi olması onun durmasını sağlamadı; yazın tekniğini sürekli olarak değiştiren, dahası ilerleten ve deneyleyen Burroughs, metin içinde cut-up (kolaj) tekniğinin sıkıcılık yaratacak denli kullanmasını saymadığımız vakit eserlerinde birbirini tekrara düşmedi ve ‘50 edebiyatını ‘60 sonlarında bambaşka bir kulvara çekerek ‘80 Punk atmosferine dek her şeyi etkiledi, değiştirdi ve bir çeşit ruhban konumuna yükseldi.

Beat hareketi edebiyatının ana özelliklerinden olan “yaşadığını yazmak düsturu”nu o da elden hiç bırakmadı ve kurmaca edebiyat ile kişisel gerçekliğini mükemmel bir şekilde eserlerinde harmanladı. Bu yapıya ek olarak kişisel doktorluk serüveninin ona kattıkları ve psikanaliz bilgileriyle birlikte yaşadığı uyuşturucu “trip”leri de bu kurgusal ve kurgusal olmayan yazın tarzına eklendiği vakit ortaya gerçekten kelimenin tam anlamıyla ilginç ama anlaşılır bir yazar çıkmış oldu.

Yaşamının özellikle son demlerini resim, ses ve görüntüleri -ve elbette ki yazınını- deneysel süreçlerin çok daha fazla ötesine götürmek için çabaladı; filmler çekti, yüzlerce ses kaydı yaptı, sesi ve görüntüyü sorguladı. Erken dönem yapıtı “junky ” her ne kadar edebi olarak bir özellik taşımasa da kuşağın doğum noktasının günlüğü -gibi- olması sebebiyle kült statüsüne erişti, onlarca kitap yazan Burroughs’un öne çıkan çokça eseri olsa da “Naked Lunch ” ve “Nova Express” in yükseldiği konuma hiç biri yükselemedi.

Nova Express ile çok farklı bir şeye çarpacaksınız. Belki de onu kabullenmeniz oldukça zor olacak ya da tanrı bilir ki kabullenmeyeceksiniz. Anladığınızı düşündüğünüzde ve anlamadığınızı düşündüğünüzde yanıldığınızı anlayacak ve sonrasında kendinizce “anlamak” betimlemesini kurcalayacak ve belki de kendi “anlamak”ınıza varacaksınız. İstemli ya da istemsiz.

Nova Ekspres, zor ve yorucu bir metin, okuma anlamında da. Yazarın söz konusu tekniği en yoğun ve en “kopuk” biçimde esrikçe kullandığı ve kahince mırıldandığı bir metin. Edebiyatın yargılarına, zincirlerine onun sözde kuralcı insani yaratılarına, çokbilmişlerine ve bilmişliklerine yürekten olduğu denli usun derinliklerinden ve ruhtan çekilen bir hareket. Sadece edebiyatın mı, değil elbet: anlayacağınız üzere polisin ve devletinin, siyasi tüm organların ve gezegende sözde yaşanan dayatılmış gösterge hayatın bütününe.

“Şimdi bana bir narkotik sorunsalını sürdürmek isteyip istemediğimi soruyorsunuz ve ben diyorum ki: HASTALIĞI KORUYUN. Toplumu hastalıktan korumak için yaratılmış suçlular olmalı.”

William S. Burroughs: Zamanda Açılan Delik

( Burroughs 1984 yılındaki bir röportajda, kafayı taktığı bir restoranı ses ile kes yapıştır yapıp uzay zaman ikileminde nasıl kaybettiğini fısıldıyor.)

+Kızıl Gece Şehirleri’nde (Cities of Red Night), kes yapıştır denemelerinizi psişik araştırma formu gibi kullanıyorsunuz (psychic). Belirli bir çalışmaya mı dayanıyor yoksa kendi tecrübe ettiğiniz bir durum mu?

-Aslında kendi araştırmam, tabii ki. Örneğin, belirli bir zaman parçasını alalım ve onu kesmeye başlayalım. Sonra onu oradan alıp oraya koyalım, görülecek ki, çoğu kez oldukça ilginç şeyler ortaya çıkıyor.

+Romandaki metod okumak ve sonra üstüne sesleri serpiştirmek oldu.

-Doğru.

+Bunun arkasındaki teori nedir? Eşzamanlılık mı?

-Herhangi bir teori yok. Sadece gerçek. Fenomen.

+“İş” isimli kitapta kötü yemek servisi olan bir restoranı bant kayıtlarınızla ortadan kaldırdığınız bir konuya atıf yapıyorsunuz. Bu nasıl oldu?

-Nasıl işe yaradığını bilmiyorum. Restoranın önünde kayıt yaparsınız ve kayıt yaparken de fotoğraflar çekersiniz. Daha sonra mekanın önünde bu kayıtları çalıp daha fazla fotoğraf çekersiniz.

+Sahibinin, çalışanların önünde?

-Fark etmez.

+Kayıtların biçimini bozmak gerekli midir?

-Aslında gerek yok. Yaptığınız şey aslında, zamanda bir tür delik açmak. İnsanlar dün ne olduğunu duyuyorlar. Sonra da “şu anda” olduğunu zannediyorlar. Bu durum, bir bozulmaya neden olabilecek şekilde zamanda bir delik açıyor.

+Bu metoda nasıl denk geldiniz?

-Önce kaydedip sonra da aynı kayıtları çaldığımız bazı gerçek sokak kayıtlarındaki denemeler serisinden çıktı. Bunu yaptığınızda ilginç şeyler olacağını anlıyorsunuz.

+İnsanların hala dünyanın nedensiz görünümlerinden hoşlanmadığını düşünüyorum.

-Sebep ve sonuca hiç takılmadım.