Tiyatroda Oyun Analizi Nasıl Yapılır?

Oyun analizi sergilenecek tiyatronun oynayacak oyuncularını ve diğer gorevlilerini belirledikten sonra sahne çalışmalarından önce yapılan bir faaliyettir. Tiyatroda görev alacak herkesin katılımı ile olur. Analiz oyunun okunması ile başlar ve analiz esnasında veya sonucunda rollerin dağılımı belirlenir, gerekiyorsa değişiklik yapılabilir. İyi bir analizle görev dağılımı yapmak daha sağlıklıdır. Oyun analizi tüm tiyatro ekibinin oyuna adapte olması demektir aslında...

Analizin asıl amacı rolleri belirlemek değil, tiyatroda yazarın anlatmak istediği, yaratmak istediği atmosferin herkesçe anlaşılmasını sağlamaktır.

Oyun Analizi (Dramaturji)

Dramaturji, basit olarak; oyun analizi anlamına gelir. Daha genel bir tanımla, klasik dramaturgi, somut örneklerden ya da soyut ilkelerden (kuramdan) yola çıkarak dramatik bir yapıtı oluşturacak ana öğeleri bulma ve bunları düzenleme tekniği olarak tanımlanır

Oyun dikkatlice okunduktan sonra şu soruları sorarak dramaturji yapılır.

Oyunun yazarı kimdir?

Yazar nerede doğmuş, varsa yazdığı diğer eserler ve tarzı araştırılmalıdır.

Yazar neyden esinlenmiş olabilir?

Burada yazarın ilk esinlendiği konuları bulmak gerekir.

Örneğin, yol kenarında yatan bir dilenci ya da kitapta okuduğu bir hikaye yazarın esin kaynağı olabilir.

Bu oyunun ana teması nedir?

Oyunun teması genellikle bir slogandır.

Örnek: Psikolojin mi seni yönetiyor yoksa sen mi psikolojini yönetiyorsun? Burada dikkat edilmesi gereken ‘herkesin ortak bir ana tema bulması’ yoluna gidilmesidir; çünkü her oyunun genellikle bir tane ana teması vardır. Ama yan temalar daha çeşitli olabilir.

Oyunun hedef kitlesi nedir?

Oyunun hangi yaş grubuna hitap ettiği bulunur.

Oyunun türü nedir?

Oyun türü dram, komedi, tragedya, melodram vs. olabilir. Oyun türünün belirlenmesi çok önemlidir. Çünkü öğrneğin, bir tragedyayı komediye çevirmek çok yersizdir. Eğer komedi yapmak istiyorsanız komedi metni bulmanız gerekir.

Yazar oyuna nasıl yaklaşmış olabilir?

Oyunun açık biçim mi yoksa kapalı biçim mi olduğu belirlenir. Yani seyirci oyuna katılmalı mı katılmamalı mı? Bunun belirlemesi gerekir.

Oyunun öyküsü nedir?

Genel olarak oyunun öyküsünün çıkarılması gerekir.

Olay nerede geçiyor?

Olayın geçtiği yer genelden özele doğru olmalıdır.

Örneğin;

Ülke: Türkiye

İl: İstanbul

İlçe: Kadıköy

Semt: Göztepe

Yer: Göztepe SSK hastanesi, üç numaralı oda

Olay ne zaman gerçekleşmiştir?

Eğer olay ortaçağda geçtiyse başka, 2050 yılında geçtiyse bambaşka bir hal alır. Zaman da genelden özele doğru belirlenmelidir.

Örneğin;

Yüzyıl: 21. yy

Yıl: 2007 yılı

Ay: Ağustos

Gün: 15 Ağustos Perşembe

Saat: 22.00

Yazar bu oyunu neden yazmış olabilir?

Yazarın oyunu yazma amacını ve hangi mesajları verme kaygısı olduğunu belirlemek gerekir.

Oyunun genel çözümlemesinden sonra karakter çözümlemelerine geçmek gerekir. Öncelikle ana karakterler çözümlenmeli, yan karakterlere sonra geçilmelidir.

Bir karakterin çözümlemesini yapmak, onun hayatını irdelemek demektir. Karakter analizi yaparken şu sorular sorulabilir: Kim, ne, nerede, ne zaman, niçin, nasıl...

Bu soruların cevabı oyuncuya oynayacağı karakteri canlandırmada kesin başarı kazandıracaktır(Arıkan, 2002, S. 48)

Kim?

Cevabı, karakterin genel kimliğini (mesleği, yaşı, aile yaşantısı vb.) verir.

Ne?

Cevabı, kişinin ne ile meşgul olduğunu (mesleği ve uğraşları) verir veya olayın ya da durumun ne olduğunu anlatır.

Nerede?

Sorular şu şekilde sorulabilir: Nerede doğmuştur, nerede büyümüştür, bu olayları nerede/ nerelerde yaşamıştır vb.

Ne zaman?

Sorular şu şekilde sorulabilir: Bu olayları ne zaman yaşamıştır, ne zaman buraya gelmiştir, ne zaman karar vermiştir vb.

Niçin?

Sorular şu şekilde sorulabilir: Niçin bunu yapmaktan vazgeçmiştir, niçin bu mesleği yapmaktadır, niçin bu parayı çalmıştır vb.

Nasıl?

Sorular şu şekilde sorulabilir: Nasıl doktor olmuştur, bu olay nasıl gerçekleşmiştir, nasıl çalmıştır vb.

Karakter analizleri yapılırken dikkat edilmesi gereken bir olay da herkesin karakter/ karakterler hakkında fikir ortaya atması ve çözümleye katılması gerekir. Eğer konuşmalar birkaç kişi üzerinden gidiyorsa karakterler monotonlaşır ve çıkmaza girer.

Alıntır