Çi (qì, chi, ch'i)

Çi veya Japoncadaki söylenişiyle Ki ; geleneksel Çin kültürü ve tıbbının temel kavramlarından biridir. Çi'nin mevcut olan herşeyde yer alan "hayat gücü" veya "spiritüel enerji" olduğuna inanılmaktadır. Genellikle "hava" veya "nefes" olarak yabancı dillere aktarılan bu terimin aslında tam bir karşılığı yoktur. Çince'de Çi'yi gösteren ideogram formu 氣 şeklindedir.

Metafizik bir enerji tipi olarak Çi ve benzeri felsefi kavramlara dair ilki referanslar özellikle Asya'da pek çok inanç sisteminde yer almaktadır. Çin düşüncesinin en eski kayıtlarında çi kavramı ile ilgili ifadeler geçmektedir. Çin mitolojisinin önemli ilk dönem figürlerinden biri olan Huang Di veya Sarı İmparator, geleneksel Çin tıbbı olarak bilinen bu kültürü biraraya getirip, formalize eden kişidir.

Etimoloji

Çi, Çince'de pişirildiğinde pirinçten yükselen "buhar" şeklindeki bir ideogram ile gösterilir. Çi'nin Çince'deki ilk yazılışı kişinin soğuk bir günde görülen nefesini temsil eden üç dalgalı çizgi ile gösterilmekteydi. Daha sonraki ve günümüzdeki karaktere benzer şekildeki versiyonlarında ise aynı üç çizgi stilize edilmiştir.

Diğer Kültürlerde Benzer Kavramlar

Değişik kültürlerde de Çinlilerin Çi diye tanımladıkları enerji şeklini tanımlamakta o kültürlerin dillerinden çeşitli kavramlar kullanılmıştır. Hatta Çi'nin etimolojik kökeni ile diğer kültürlerdeki benzer ifadelerin etimolojik kökenleri arasında benzerlik de bulunmaktadır, örneğin Çi'nin nefesle ilişkilendirilmesine benzer şekilde Ruh kelimesi de nefesle ilişkilendirilmiştir. Ortadoğu dinlerinde Ruh,Hint dinlerinde Prana, Kelt ve Druid mitolojisinde Awen, beşeri düzeyde ifadesini bulan Tanrısal/İlahi "nefes"tir ve hemen hemen dünyadaki herşeyi bir ruhu vardır, tıpkı evrenin her yerinde ve farklı düzeylerde çi'nin bulunuşu gibi.

• Polinezya mitolojisi : mana
  
• Avustralya Aborijin mitolojisi : maban
  
• Mısır dini ve mitolojisi : Mısırlıların ruh kavramı/hayat gücü Ka
  
• Fin mitolojisi : sisu
  
• Yunan mitolojisi/Hıristiyanlık : pneuma
  
• Roma mitolojisi/Hıristiyanlık : Spiritus
  
• Yahudilik : ruah
  
• İslamiyet : ruh
  
• Türk mitolojisi : can
  
• Inuit mitolojisi : inua, sila
  
• Leni Lenape mitolojisi : Gitche Manitou#Manitou ve manetuwak
  
• Norse mitolojisi : seid
  
• Druid : Awen
  
• Yoruba mitolojisi : ashe
  
• Ghedee practice : mbec
  

Also related are the philosophical concepts of:

• Avrupa Simya ve felsefesi : aether, (or ether), quintessence
  
• Hindu dini ve felsefesi : prana, kundalini
  

Geleneksel Çin Tıbbında Çi

Geleneksel Çin tıbbı teorilerine göre bedende batı dillerinde meridyen olarak çevirilen kanallar boyunca akan, Çi denilen bir hayat enerjisinden söz ederler. Farklı rahatsızlık belirtilerinin Çi'nin bu hareketinin engellenmesi, dengesizleşmesi ve bozulmasının bir sonucu olduğuna inanılır. Geleneksel Çin tıbbı farklı terapi teknikleri uygulayarak çi'nin eğer az ise miktarını yükseltmek, dengesiz ise dengeye oturtmak veya bozulduysa canlandırmakta ve böylelikle hastalıkları tedavi etmektedir. Bu teknikler arasında şifalı otlar, özel diyetler, egzersizler (Çigong, Tai Chi Chuan ve savaş sanatları eğitimleri gibi), yakı, blokajları temizlemek için masaj ve akupunktur yer almaktadır.

Çi'nin organlarda aktif olduğu saat dilimleri

[TABLE=class: wikitable]

[TR]

[TH=bgcolor: #F2F2F2, align: center]Organ[/TH]

[TH=bgcolor: #F2F2F2, align: center]Saati[/TH]

[/TR]

[TR]

[TD]Akciğer[/TD]

[TD]3:00-5:00 A.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Kalın Bağırsak[/TD]

[TD]5:00-7:00 A.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Dalak[/TD]

[TD]7:00-9:00 A.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Mide[/TD]

[TD]9:00-11:00 A.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Kalp[/TD]

[TD]11:00 A.M.-1:00 P.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Küçük Bağırsak[/TD]

[TD]1:00-3:00 P.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Mesane[/TD]

[TD]3:00-5:00 P.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Böbrek[/TD]

[TD]5:00-7:00 P.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Perikardium[/TD]

[TD]7:00-9:00 P.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Üçlü Isıtıcı[/TD]

[TD]9:00-11:00 P.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Safra Kesesi[/TD]

[TD]11:00 P.M.-1:00 A.M.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]Karaciğer[/TD]

[TD]1:00-3:00 A.M.[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

Feng Shui'de Çi

Feng Shui denilen geleneksel Çin mekân düzenleme sanatı çi'nin akışı, beş elementin, yin ve yang'ın ve diğer faktörlerin birbirleriyle ilişkisi üzerine kuruludur. Mekânlardaki insan, hayvan, bitki ve eşyaların arasında bir çi akışının olduğu ve bu akışın engellenmesiyle, sağlık, enerji düzeyi, talih gibi alanlarda negatif etkilerin ortaya çıkacağı kabul edilir. Eşyaların rengi, biçimleri ve mekândaki konumları uygulayıcının enerji düzeyini doğrudan etkileyecek şekilde bu akışın yavaşlaması, yönlendirilmesinde kullanılır.

Savaş Sanatlarında Çi

Çi pek çok Çin, Kore ve Japonya kökenli savaş sanatlarında kullanılan merkezi bir unsurdur. Çi'nin geliştirilmesi savaş sanatçısına hem güç hem de uyguladığı sanatta doğal bir akış kazanmasını sağlar. Japon savaş sanatlarından Aikido'da Ki (Japonca'da Çi'ye verilen ad)özellikle önemlidir.

Çi'nin Dan tien denilen alt karın bölgesindeki özel bir noktada depo edildiği kabul edilir. Savaş sanatçısı özel nefes teknikleri ve meditasyon yöntemleriyle bu enerjiyi sanatını icra ederken kullanır. Geleneksel kabulde savaş sanatlarındaki ustalık sadece teknik detaylardaki kusursuzlukla değil aynı zamanda ustanın kendi çi'sini kullanma derecesine de bağlı kabul edilir.

Modern Bazı Yaklaşımlar

Çi'nin günümüzde farklı şekillerde ifade edilen biyolojik işlevlere antik Çinlilerin verdiği bir adlandırma olduğuna inananlar vardır. Kendisi de bir Çigong ve Tai Chi eğitmeni olan Dr. Yang, Jwing-Ming'e göre Çi günümüzde biyoelektrik adıyla bilinen şeye Çinlilerin verdiğin isimdir.

Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87i

Paylaşım için teşekkür ederim.Bunu biliyordum ama çincedeki yerini bilmiyordum.Demek ki kahvaltıyı sabah 9 ile 11 arası mutlaka yapın,sağlıklısı bu şekilde dedikleri buymuş.

"Can" sözcüğü Türkçe miydi ya? :S Ayrıca üç çizgili işaret "nehir" demek diye biliyordum ben...