Sekiz Aşamalı Asil Yol

Sekiz Katlı Asil Yol (Pāli: Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, Sanskrit: Ārya 'ṣṭāṅga mārgaḥ (आर्याष्टाङ्गो मार्गो), Budizm'de acıları sona erdiren yol olarak kabul edilir. Gautama Buddha'ya atfedilen Dört Asil Hakikat öğretisinin dördüncüsüdür.

Budist inancına göre acıdan ve ızdıraptan kurtulmak için 8 aşamalı yol izlenmelidir.

“Bilgelik” anlayışını vurgulayan basamaklar

[TABLE]

[TR=bgcolor: #FFEBAD]

[TH][/TH]

[TH=align: left]Türkçe[/TH]

[TH=align: left]Pali[/TH]

[TH=align: left]Sanskrit[/TH]

[TH=align: left]Çince[/TH]

[/TR]

[TR]

[TD=align: center]I[/TD]

[TD]Doğru görüş[/TD]

[TD]sammā diṭṭhi[/TD]

[TD]Samyag Drishti[/TD]

[TD]正見[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD=align: center]II[/TD]

[TD]İyi Niyet[/TD]

[TD]sammā sankappa[/TD]

[TD]Samyak Samkalpa[/TD]

[TD]正思惟[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD=align: center]III[/TD]

[TD]Doğru Söz[/TD]

[TD]sammā vācā[/TD]

[TD]Samyag Vac[/TD]

[TD]正言[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD=align: center]IV[/TD]

[TD]Doğru Eylem[/TD]

[TD]sammā kammanta[/TD]

[TD]Samyak Karmanta[/TD]

[TD]正業[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD=align: center]V[/TD]

[TD]Namuslu Kazanç[/TD]

[TD]sammā ājīva[/TD]

[TD]Samyag Ajiva[/TD]

[TD]正命[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD=align: center]VI[/TD]

[TD]Doğru Çaba[/TD]

[TD]sammā vāyāma[/TD]

[TD]Samyag Vyayama[/TD]

[TD]正精進[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD=align: center]VII[/TD]

[TD]Doğru Dikkat[/TD]

[TD]sammā sati[/TD]

[TD]Samyak Smriti[/TD]

[TD]正念[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD=align: center]VIII[/TD]

[TD]Doğru Konsantrasyon[/TD]

[TD]sammā samādhi[/TD]

[TD]Samyak Samadhi[/TD]

[TD]正定[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

“Gerçek Bilgelik“; cehaletten uyanmayı öğütleyen Budizm öğretilerinin amacı niteliğindedir. Bu grupta yer alan her iki basamak da yararlı bilgi ve ruhsal davranışa gönderme yapmaktadır. Gerçek Bilgi, Dört Yüce Gerçek’ten biri olan “ıstırap” kavramını ve beraberinde bu kavramın içinde yer alan ıstırabın oluşması, nedenleri ve ıstıraptan kurtulma yolları gibi kavramların da anlaşılmasıdır. Diğer bir deyişle; gerçek bilgi tüm Budizm öğretilerinin özünü anlamaktır. Gerçek bilgi; istikrarsızlık, ıstırap ve benliğe sahip olmama gibi fiziksel ve psikolojik olan varlık özelliklerini ele alır. Aynı zamanda Gerçek Bilgi, uyanış (Nirvana) ve yeniden doğum döngüsü (Samsara) gibi Budizm Öğretilerinin nedenini açıklar. Ele aldığı diğer bir konu ise; faydalı ve faydasız kasti davranışları anlatan “Karma Prensibi”dir.

“Doğru Zihniyet”; kinden arınma, zararsız olma düşüncesini benimsemektedir. “Doğru Zihniyet” anlayışı düşüncelerin hırstan, nefretten arınarak sonsuz bir açıklığa, cömertliğe sahip olmasıyla kazanılır. “Doğru Zihniyet” anlayışının diğer bir anlamı ise, Zenrahiplerinin düşünce dünyasını arındırma istekleri olarak kabul edilebilir. Bu anlayış, iyi düşüncelerin insana faydalı olacağını, kötü düşüncelerin ise, aksine acı ve olumsuzluk getireceğini savunur.

“Güzel Ahlak” anlayışını vurgulayan basamaklar

“Güzel Ahlak” anlayışı, erdemli insan olma kurallarını belirler. Bu anlayış, Karma Prensibi’nden sonra benimsenen yararlı (Kusala) davranış türlerini de kapsar. Bu anlayışa göre, erdemli olmayan davranışlar zararlıdır ve ıstıraba (Dukkha) neden olur.

“Doğru Söz” anlayışında anlatılmak istenen insanların yalan, iftira, hakaret ve boş konuşmadan uzak durması gerektiğidir. İnsanlar sadece yararlı diye adlandırılan eylemlerde bulunmalıdır. “Doğru Zihniyet” anlayışında olduğu gibi “Doğru Söz” anlayışında da yararlı-zararlı, gerekli-gereksiz, doğru-yanlış gibi kavramlar söz konusudur. Bu anlayışta, gerçekler doğru zamanda, doğru yerde saf bir düşünceyle söyleniyorsa iyi bir davranış sergilenmiş olur.

“Doğru Davranış” anlayışı; öldürmekten, hırsızlıktan ve doğru yoldan çıkmadan uzak durmayı önerir. “Doğru Davranış” Budizm erdemlerinden biridir. Bu anlayışa göre; herhangi bir eylemde bulunurken şikayet etmekten kaçınılmalıdır. Yapılan eylemin bireyin kendine ve başkalarına mutlaka bir yararı dokunmalıdır.

“Doğru Yaşam Biçimi” anlayışı, bu anlayışın dışında kalan tüm dünyevi uğraşılardan vazgeçmekle benimsenmiş olur. Söz konusu bu uğraşılar, Budist olmaya aday birinin yapamayacağı, ancak insanların yaptığı eylemlerdir. Silah, evcil hayvan, et, alkol ürünleri, uyuşturucu madde ticareti bu eylemlere örnek gösterilebilir. Başka bir deyişle, “Doğru Yaşam Biçimi” diğer canlılara zarar vermeden Sekiz Asil Yol anlayışına uygun bir biçimde hayata devam etmektir.

“Manevi Arınma” anlayışını vurgulayan basamaklar

Konsantrasyon, Sekiz Asil Yol öğretisinin amaçlarından biridir. Ruhsal eğitim ya da meditasyon olarak da adlandırılabilir.

“Gerçek Çaba” kavramı bedenle ilişkilendirilir. Nefes alma, yürüme, durma v.b bedensel eylemlerde tam anlamıyla emin olma anlayışıdır. Nefse, duygulara ve tüm düşünsel eylemlere karşı emin olma söz konusudur. İnsanın kendini kontrol edebilmesi için, kendinden emin, kendine hâkim olması gerekir. İnsanın “iç” dikkati, ruhsal hareketliliği sınar. Kendine hâkim olabilme, duygularını durağan hale getirebilme ve emin olmayla gerçekleşir. İnsanın “dış” dikkati; geçmişi düşünmekte, geleceğin zevkine ve sefasına kapılmakta değil; şimdi de olmalıdır.

“Doğru Konsantrasyon”; içsel huzuru bozan duygu ve düşünceleri kontrol edebilme yeteneğiyle gerçekleştirilir. Budizm’in temel parçası olan konsantrasyon ve ruhu kontrol edebilme bu anlayışı tanımlar. “Doğru Konsantrasyon”u sağlamak için Budist okulları birçok yöntem ve teknik geliştirmişlerdir. Meditasyonda konsantrasyonu sağlamanın tek yolu doğru nefes almadır. Bu şekilde insan ruhu ve düşünceleri arınır ve huzura kavuşur.

“sammā” kavramının anlamı

“Doğru, gerçek” kavramı, her basamağın ilk kelimesi olarak kullanılan “sammā” sözcüğünün tam karşılığıdır. Karl Eugen Neumann, Nyanaponika, Kurt Schmidt, Wilhelm Geiger,Klaus Mylius, Ajahn Buddhadosa gibi çevirmenler “sammā” sözcüğünü “doğru, gerçek” olarak çevirmişlerdir. Bu kavram aslında özünde tam anlamıyla “Buda”ya olan bağlılığı taşır. Tam, eksiksiz aydınlanma kavramı, bu kelimenin anlamının altında yatmaktadır. Bu kavramla başlayan her bir basamak Budizm anlayışının özünü oluşturmaktadır.

Ahlak kuralları

Aşağıdaki 5 altın kural tüm Budist okullarında rahipler ve Budizm öğreticileri tarafından mecburi olarak görülmektedir.

1. -Hiçbir canlıya zarar verilmez.
   
2. -Verilmeden alınmaz.
   
3. -Kutsal amaç ve duyularımızı terbiye etme, arındırma ve keskinleştirme amacı (ibadet biçimi ve öğretisi) dışında hiçbir cinsel ilişkide bulunulmaz.
   
4. -Yalan söylenmez ve gereksiz yere konuşulmaz.
   
5. -Sarhoş edici maddelerle bilincin yitirilmesine izin verilmez.
   

Sekiz Asil Yol, özellikle gündelik ve mesleki davranışlar konusunda Budist olma yolunda ilerleyenler için koyulan diğer erdem kurallarına atıfta bulunmaktadır. Budist rahipler ve rahibeler, her alanda etkili olan Budizm kurallarına uymak zorundadırlar.

Uygulamalar

Budizm’de önemli bir yeri olan dört yüce durum, erdemli olma konusunda uygulama niteliği taşımaktadır.

1. -Yardımseverlik
   
2. -Merhamet
   
3. -Mutluluk
   
4. -Soğukkanlılık
   

Yorum

Zen Budizm’in geleneksel özellikleri durumsal niteliktedir. Uyanık olma, Sekiz Asil Yol’un 7. Basamağı olan Gerçek Dikkat’te (sammā sati) vurgulanmaktadır. Çünkü uyanık olma hedeflenen temel özelliklerden birisidir. Uyanık olma mümkün olduğunca tüm hayat şartlarında uygulanmalıdır. Çok değerli olan dikkatli ve uyanık bir ruh için bilinç kaybettirici tüm maddeler bu yüzden yasaklanmıştır.

İyilik, sağlıklı düşünebilen her canlıda bulunur, sonradan kazanılmaz. İnsan yapısında potansiyel olarak hep vardır ve sevginin başka bir biçimidir. İyilik, yardımseverlik; Budist Etiğin başka bir erdemi olan merhametin sonucu niteliğindedir. Buda, öğretilerini; her şeyden soyutlanarak insanın sorgusuzca kendine inanması ile her şeyde bir anlam araması arasında olan “yol ortası” olarak tanımlar. Bu prensipler aslında talep olarak düşünülebilir. Bu söz konusu talepler, aşırılıktan kaçınmayı ve hayatın her alanında kendine hâkim olmaya çalışmayı vurgular. Buna rağmen Budizm’de gereğinden fazla inançlı olan Budist rahipler olmuştur. Buna örnek olarak kendini takva sonucu yakan Thích Quảng Đứcs gösterilebilir.

Çok sevme, yumuşak başlı olma ve zor kullanmama Budizm’de her zaman özen gösterilmeye değer eylemler olmuştur. Buda, öğrencilerine her öğretisinde ve kurallarında hissedebilen diğer canlılara zarar vermemeyi öğütler. Uyarlanmış Budizm de politik düzlemde bu değerleri göz önünde bulundurur.

alıntı.