Yerli Nihilist: Sakar Şakir

Sakar Şakir'i bilmeyen yoktur. Kemal Sunal tarihindeki en komik filmler arasında rahatlıkla yerini alacak, Natuk Baytan'ın yönetmenliğini yaptığı 1977 yapımı bana göre şaheser bir filmdir.

Konusu bilindiği gibi sakarlığıyla ün salan Şakir'in ölen amcasından kalan mirası almak üzere İstanbul'a gitmesiyle başlar. Fakat Hacı Amca(Ali Şen) diye seslenilen bir akrabası da ona mirası bırakmamak için çeşitli dümenler çevirir ama Şakir sakarlığı ve şansıyla hepsini alt etmeyi başarır.

Konu aslında bu kadar basit, komedi sahneleri (neredeyse filmin tamamı) üzerine zaten bir eleştiri bile yapmaya gerek yok ama ben işin başka boyutuna değineceğim, Şakir karakterine.

Daha filmin başından itibaren Şakir'in ne kadar umursamaz, vurdumduymaz ve avare biri olduğu anlaşılıyor. Kahveye girerken devirdiği çaylar, kapıya attığı tekmeyle yere düşürdüğü adamlara karşı en ufak bir mahubiyet hissetmediği gibi gayet rahat şekilde gülümsüyor ve yakasına yapışan kahveciyi de umursamayıp "Bu kahveyi de alacağım bunu da kovacağım." diyerek arkasını dönüp gidebiliyor. Veya Gardrop Fuat'ın üzerine dökülen yoğurttan sonra adama ayıp olduğuna değil dökülen yoğurdun hediyelik olduğuna hayıflanıyor. Pek tabi bundan önce de yediği salatalıktan insanların rahatsız olmasına rağmen olanca cömertliğiyle Fuat'a "Al hıyar, hıyar ister misin?" diye gayet rahat bir şekilde sorabiliyor.

Şimdi buradaki ayrıntıların ortak noktasına dikkat edilirse, aslında Şakir karakteri hiçbir şekilde insanlara karşı utanma, mahcubiyet, çekinme gibi hisleri taşımıyor. Çünkü insanlara değer vermiyor. Onları ciddiye almıyor. Aslında bunun altında kendi varlığını da yüceltmediği için ortak bilinçten hareketle tıpkı kendi gibi etten kemikten olan hiçbir insanı büyütülecek bir olgu olarak görmüyor. Fakat onlara karşı herhangi bir nefreti ya da hınç duygusu da yok.

Neden? Çünkü yapılabilecek en zor olanı yapıp kibrini aşmış. Gerek kendine gerek başkasına hatta dünyaya karşı büyük idealler beslemeye zorlayan nefsani egosunu hiçe sayıp onu kendi "nihilizminde" eritmiş. Sakar Şakir ve nihilizm kelimelerinin yan yana koyulması çok saçma bir tanımlama gibi gözükebilir fakat bence değil. Mesela başka bir örnekle devam edeyim. Nihilizm aynı zamanda insan fenomeninin yarattığı bütün idealleri reddederek genel geçer ahlak kuralını da inkar eder. Sakar Şakir ise tam da bu doğrultuda zorda kaldığında en basit anatomik zorlanmada - tuvaletinin gelmesi gibi- önce tuvalet kuyruğunun en önüne geçmeye çalışarak insanlardan azar yer. Dikkat edilirse o yediği azardan sonra hiçbir şekilde dalaşmaya veya kendi kendini savunmaya çalışmaz. Usulca arkaya geçer. Pek tabi ki çok sıkıştığından kendini tutamaz ve Gardrop Fuat'ın şapkasına salıverir.

İşte burada bilinen tüm yazısız ahlak kurallarının nasıl da basit bir hiçe saymayla alt edildiğini görürüz. Kaç kişi gerçekte bunu yapabilir? İşte Şakir, beşeri bütün etkileşimler ve onların yarattığı değerleri sadece fiziksel bir ihtiyacını düşünüp hiçe sayarak doğuştan gelen dürtülerinin kontrolünde hareket eder, yapacağını yapar ve arkasına bile bakmadan kaçar. Çünkü Fuat'ın yaptığını anladığında onu parça parça etmek için peşinden geleceğini biliyordur, çünkü insanlığın doğal olarak yazısız kurallara uymaya devam edip toplumu bir düzene sokması gerektiğini düşünecek kadar varlıklarını yücelttiklerini biliyordur. Ona göre ise tüm bunların hiçbir anlamı yoktur. Çünkü hiçbir fenomenolojik, beşeri ya da etik olgunun anlamı veya değeri yoktur.

Kaldı ki aynı şekilde maddiyata da bu açıdan yaklaştığını veresiye defterini yok fiyatına satmasıyla da görebiliriz. Sonradan bunu öğrenen Hacı Amca'nın delirmesiyle "Yanıyorum!" diye bağırmasına karşı su döküp "söndürmeye" çalışması ise işte insanoğlunun bütün bu antik çağlardan beri devam eden maddiyat, üstünlük gibi gülünç hırslarıyla, yine varlığına bir anlam yükleme gafletinden doğan hırslarıyla kendi yorumunca dalga geçmesinden başka değildir. Tıpkı nihilizm fikrinin belirttiği gibi herhangi bir anlam ifade eden bütün arzulara karşı kayıtsız kalmak, hiçe saymaktan ibarettir bu da.

Pek tabi ki unutmadan daha miras kalan dükkana geldiği ilk gün her şeyi bedava verip dükkanın boşalmasını gülümseyerek izlemesi de buna bir örnek olarak verilebilir.

Sonlara doğru kendi dükkanını sigara yüzünden havaya uçurup da mirasını kaybedince - filme göre bu patlama İstanbul'un yarısını yakmıştır. - memleketine geri dönmüştür. Ancak eski kıraathaneye ilk girerkenki yüz ifadesi hiçbir şey olmamış gibi gayet rahat, gülümser bir şekilde kıraathane sakinlerine selam vermiştir. Ve kahvecinin tüpü tamir etmesinden dolayı ateş yakmaması gerektiği konusunda uyarmasına rağmen hiç umursamadan, bu yüzden dükkanını kaybettiğini bile düşünmeden sigarayı yakmış ve kahveyi de havaya uçurmuştur.

Ardından da artık hiççiliğin, nihilizmin en son evresindeki birinin rahatlığıyla "Bana karşılama töreni hazırlamışsınız." diyerek muhteşem bir finalle film noktalanmaktadır.

Ben, Sakar Şakir'i zaten gelmiş geçmiş en komik filmlerden biri olarak görmemle birlikte Şakir karakterini de bu saydığım örneklerle birlikte hakiki yerli nihilist film karakteri olarak da değerlendiriyorum. Hatta nihilizm kelimesi bile geçmeden bu kadar iyi bir şekilde bu fikri yansıtan başka bir karakterin de olmayabileceğini düşünüyorum. Kaldı ki buna meşhur Big Lebowski'ler de dahil.

Bu arada bunlar sadece üstünkörü düşününce aklıma gelen örnekler, aslında filmin neredeyse her sahnesinden bu tür çıkarımlar yapılabilecek muhteşem mizansenler vardır. Tekrar kişi pek çok sahneden benzer fikirsel çıkarım yapılabilir.

Bence yabancı sinemadaki Lebowski'ler kadar çok daha iyi biçimde üstelik bas bas nihilizm diye bağırmadan böylesine iyi yazılan bir karakteri de bu fikir açısından değerlendirmek gerekir diyorum ve son olarak iyi seyirler dilerim