Şaman ve Şamancıl Erginlenme

"Şamanizm" terimiyle ifade edilen şey kadim ve tüm dünyaya yayılmış büyülü bir görüngüdür.Ama terimin dar anlamıyla şamanizm özellikle Orta ve Kuzey Asya ile kutba yakın yerlerde hüküm sürer. Şamanizm en çok etkiyle(İran-Mezopotamya,Budizm,Lamacılık) yine Asya'da karşılaşmış ama özgün yapısını yitirmemiştir.

Orta Asya ve Kuzey Asya Dinlerinde şamanın ne denli büyük rol oynadığını kavramak için şu birkaç unsuru göz önüne almak gerekir: insan ruhunun savunmasızlığı, cinlerin ve kötü ruhların yol açtığı hastalıklar ve ölüm, kimi zaman oldukça karmaşık bir mitolojik coğrafya meydana getiren üç bölümlü evren.Gerçekten de şaman hem teolog, hem cinbilimci, hem esrime uzmanı, hem otacı, hem avın yardımcısı,topluluğun ve sürülerin koruyucusu, ruhların klavuzu, bilge ve ozandır.

Şamanın çok sayıda gücü erginlenme deneyimlerinin sonucudur. Şaman adayı erginlenme sürecinde geçtiği sınavlar neticesinde insan ruhunun ne denli savunmasız olduğunu ölçer ve onu koruma yollarını öğrenir. Aynı şekilde farklı hastalıkların yarattığı acıları tecrübeyle tanır ve bunların sorumlularını tanımlamayı öğrenir, ritüel bir ölüm yaşar, ölüler diyarına iner ve kimi zaman göğe çıkar. Kısacası şamanın tüm güçleri deneyimlerine ve ruhani dünyadaki yeteneklerine bağlıdır.

Üç şekilde şaman seçilir:

1.Kendiliğinden bir esinle(çağrı veya seçilme)

2.Şamanlık mesleğini soyundan alarak

3.Kişisel bir kararla ya da nadir de olsa boyun isteğine bağlı olarak

Seçilme yöntemi ne olursa olsun ancak çifte bir eğitim tamamlandıktan sonra şaman olunur.

1.Esrik nitelikteki eğitim(Düşler,görüler,kendinden geçme halleri vb.)

2.Geleneksel nitelikteki eğitim(şaman teknikleri,ruhların adları ve işlevleri,boyun mitolojisi ve soy kütüğü,gizli dil vb.)

Ruhların ve usta şamanların üstlendiği bu çifte eğitim erginlenme sürecini oluşturur.Erginlenme töreni herkese açıkta olabilir, ama böyle bir törenin yokluğu asla erginlenmenin yokluğu anlamına gelmez.Aday düşünde veya esrime deneyiminin içinde de erginlenebilir.

Mistik esinin belirtileri kolaylıkla fark edilebirlir.Şaman adayı tuhaf tavırlarla topluluktan ayrılır. Dalgınlaşır, yalnız kalmak ister, ormanlarda veya ıssız yerlerde dolaşmayı sever, görüleri vardır, uyurken şarkı söyler vb. Kimi zaman bu kuluçka dönemi oldukça tehlikeli belirtilerle kendini gösterir: Buryatlarda adamın çok öfkelendiğine ve bilincini kolayca yitirdiğine, ormanlara sığındığına, ağaç kabuklarıyla beslendiğine, kendini suyun ve ateşin içine attığına, bedenini bıçaklarla yaraladığına rastlanır.Soydan geçen şamanizmde bile şaman adayı seçilmeden önce bir tavır değişikliği sergiler.Ata şamanların ruhları aileden birini seçer, o zaman genç dalgınlaşır ve hayalcileşir, yalnız kalama ihtiyacı hisseder ve kehanet duyuları gelişir aynı zamanda bilincini kaybetmesine sebep olucak saldırılara uğrar.Bu sırada Buryatların kanısına göre ruhu diğer ruhlar tarafından alınıp götürülmüştür; tanrıların sarayına götürülen ruh orada mesleğin sırlarını,tanrıların ve ruhların isimlerini öğrenir, ata şamanlardan öğrenim görür.Ruh ancak bu ilk erginlenme işlemini tamamladıktan sonra bedene döner.

Mistik esin bir erginlenme işlevi gören ağır bir krize yol açar genellikle.Zaten hangi türde olursa olsun her erginlenmede toplumsal bağlardan kopma döneminin ardından, belirli sayıda sınav ve işkence yer alır. “Seçilmiş” olma duygusunun yarattığı hastalıkta erginlenme hastalığı olarak bilinir. Her türlü hastalığın getirdiği savunmasızlık ve yalnızlık, bu belirli örnekte mistik ölümün simgeselliği tarafından iyice ağırlaştırışır: Çünkü doğaüstü “seçimi” özümsemek ve tanrısal ve şeytani güçlerin eline terkedilme, yani eli kulağında bir ölüme teslim olmsa duygusu şeklinde yansır. Şaman adaylarının çılgınlığı, psişik kaosu, ruhbandan olmayan kişinin çözülmekte ve yeni bir kişinin doğmakta olduğu anlamına gelir.

“Hastalık” belirtisi birçok kez klasik erginlenme ritüelinin hemen ardından görülür.Genellikle aday yurtta bilinçsiz yatarken aile bir şamana başvurur ve onu eğitma görevi de bu şamana verilir. Başka örneklerde belirtileri gösteren ve psişik saldırılara uğrayan aday mesleğin sırlarını öğrenmek için kendine bir hoca arar.Öğrenim batini niteliktedir ve çoğu zaman esrime hali içinde alınır; başka bir deyişle usta şaman öğrencisini ruhların yaptığı gibi eğitir.Yakutlarda şaman öğrencisinin ruhunu alıp uzun bir esrime yolculuğuna çıkarır.Önce bir dağa tırmanırlar.Hoca öğrencisine yolun dağın tepesinde nasıl çatallandığını ve yoldan ayrılıp soruklara tırmanan patikaları gösterir.İnsanları sıkıntıya sokan hastalıklar oralarda bulunmaktadır.Hoca daha sonar öğrencisini bir eve götürür.Orda şaman giysilerini sırtlarına geçirip birlikte şamanlık yaparlar.Hoca bedenin çeşitli yerlerine saldıran hastalıkları nasıl tedavi edeceğini öğretir.Sonunda öğrencisini üst dünyaya, göksel ruhların yanına götürür. Yeni şamanın artık “Kutsanmış bir bedeni” vardır ve mesleğini icra edebilir.

dinsel inançlar ve düşünceler tarihi III-Mircea Eliade