Son Akşam Yemeği Tablosu ve Sırları

Eserin aslı Leonardo Da Vinci tarafından Milano’daki Santa Maria delle Grazie Manastırı’nın yemekhanesi için 1494 ve 1489 tarihleri arasında 4.6 metreye 8.8 metre olarak yapılmıştır.

Kullanılan teknik alçı karışımı, bir malzeme üzerine iki kat tempera (zamklı boya) ve yağlı boyadır. Santa Maria delle Grazie’nin kuzey duvarını kaplayan eser, bitiminden birkaç yıl sonra bozulmaya başlamıştır.

1726’dan itibaren düzenli olarak restore edilmesine rağmen 1943 bombardımanında iki yıl açık havada kalan duvar resmi bozulmaya devam etmiştir. Tongerlo’daki gibi eserin aslına en yakın olan kopyalar, 1999 yılında biten son restorasyon çalışmalarında uzmanlar için oldukça yardımcı olmuştur.

Belçika Tongerlo Manastırı’nda bulunan Leonardo Da Vinci’nin ‘Son Akşam Yemeği’ tablosunun gerçeğine en yakın kopyasından uyarlanan reprodüksiyon çalışması Unıq Müze’de ziyaretçilerin beğenisine sunuluyor. 16. Yy.’da yapılmış elliye yakın kopyadan en önemlisi sayılan eser, tablonun aslını anlamak için yol gösterici bir rol oynuyor.

Da Vinci eserleri uzmanı Laure Fagnart’ın ressam Giampietrino’ya atfettiği bu çok özel kopyanın 1520 yılında yapıldığı düşünülüyor. Aynı zamanda Da Vinci’nin öğrencisi olduğu konuşulan Giampietrino, atölyede ‘Son Akşam Yemeği’ tablosundan kalan malzemeleri, eserin orijinal boyutuna sadık kalarak ve ikonografik açıyla hazırlamak için kullanmıştır.

NTV

Çağları aşan zekâsıyla her bir yapıtı ve icadı asırlardır konuşulan bir dâhi Leonardo da Vinci. Öyle ki, eserleri ve hayatı üzerine yapılan çalışmaların, keşfedilen sırların sonu gelmiyor...

Büyük ustanın "Son Akşam Yemeği" ise onun üzerinde en çok çalışılan, en çok merak edilen, en çok hayranlık uyandıran eserlerinin başında geliyor.

Son Akşam Yemeği muhtemelen tahmin ettiğinizden çok daha büyük bir resim.

Eser 4.5 metreye 8.8 metre ölçülerinde.

Da Vinci'nin "Son Akşam Yemeği" aynı zamanda Aşai Rabbani Ayini'nin doğuşunu temsil ediyor.

Ne demek bu? Hz. İsa'nın yakalanıp, çarmıha gerilmesinden hemen önceki yemeği anlatan bu mesel, Da Vinci'nin yorumunda Hz. İsa'nın kendini insanlık için kurban edişinin temsil edildiği Aşai Rabbani Ayini doğuşunu gösteriyor.

Bir bardak kırmızı şarap Hz. İsa'nın kanını, ekmek ise bedenini sembolize ediyor.

"Son Akşam Yemeği" bir fresk değil!

Görselde bir fresk örneği yer alıyor. Peki "Son Akşam Yemeği" bir fresk değil derken ne demek istiyoruz? Freskler duvarın üzerine ıslak sıva tekniği ile yapılan resimlere deniyor. "Son Akşam Yemeği" ise böyle yapılmadı.

Da Vinci başyapıtı için kendi resim tekniğini geliştirdi.

Bir tür duvar üzerine sulu boya olan bu teknikle, Da Vinci arzuladığı her detayı yansıtmayı başardı.

Ancak Da Vinci'nin tekniği zamana direnmek konusunda başarılı olamadı ve resmin orijinalinden eser kalmadı...

Da Vinci'nin kullandığı teknik sanatsal açıdan her ne kadar başarılı olsa da zamana direnme açısından hayli başarısız oldu. 16. yüzyılın ilk döneminden itibaren resimde bozulmalar yaşanmaya başlandı.

50 yıl sonra ise pullanma ve çürüme dolayısıyla eserin ihtişamı iyice kaybolmaya başladı. İlk dönem restorasyon çalışmaları ise resmi daha da kötü bir hâle getirdi.

2. Dünya Savaşı da resmin bozulma sürecini hızlandırdı.

En sonunda 1980 yılında başlayan ve 19 yıl süren bir restorasyon çalışmasına başlandı. Bu çalışmanın sonunda, resmin orijinal hâlinden eser kalmadı...

Resmin en başarılı olduğu noktalardan biri sahip olduğu perspektif.

Da Vinci, dramatik yoğunluğu arttırabilmek ve doğru perspektifi yakalayabilmek adına, çekiç ve çivi kullanmış.

1652 yılında yapılan restorasyon sırasında resmin altına eklenen kapı girişi dolayısıyla Hz. İsa'nın ayaklarının olduğu bölüm tamamen kayboldu.

Da Vinci, Yahuda'yı resmederken gerçekçiliği arttırmak adına hakiki bir suçlu kullanmış olabilir.

Söz konusu olan "hain" Yahuda olunca (resimde soldan beşinci) , Milano hapishanelerinde gerçek bir suçlu aramış usta ressam.

Resimde hemen Hz. İsa'nın sağında bulunan Thomas'ın parmağının gökyüzünü işaret ediyor oluşunun Hz. isa'nın göğe yükselmesine atıfta bulunduğu düşünülüyor.

Sofradaki yiyecekler de tartışma konusu;

Resimde Yahuda'nın önünde dökülmüş olan tuz, onun ihanetini temsil ettiğini ya da alternatif olarak hain olarak seçilmiş olmanın talihsizliğini temsil ettiği görüşünü savunanlar var.

Aynı şekilde sofradaki balık da aynı biçimde yorumlanıyor. Eğer bir yılan balığı ise bu Hz. İsa'ya olan inancı simgelerken, ringa balığı ise bu Hz. İsa'ya inanmamayı temsil ediyor.

Resim aynı zamanda birçok çılgın teoriye ilham kaynağı durumunda.

Bu teorilerden birinde resmin gizli bir müzikal mesaj taşıdığı yönünde. Giovanni Maria Pala isimli İtalyan müzisyen 2007 yılında, Da Vinci'nin oluşturduğu kompozisyona göre 40 saniyelik bir şarkı besteledi.

Bir başka teori ise Hz. İsa'nın yanındaki John değil, Mecdelli (Magdalalı) Meryem.

Kimilerine göre bu resim, Katolik Kilisesi'nin Hz. İsa'nın gerçek kimliğini sakladığının açık bir delili...

Ve belki de en ilginci: "Son Akşam Yemeği", dünyanın sonuna dair bir kehanet mi?

Sabrina Sforza Galitzia isimli Vatikan araştırmacısı, yapıtın Da Vinci'nin dünyanın sonuna dair kehaneti olduğu öne sürdü.

Buna göre resimdeki astrolojik ve matematiksel işaretleri yorumlayan araştırmacı dünyanın sonunun 4006 yılının 21 Mart - 1 Kasım tarihleri arasında gerçekleşeceği iddiasını ortaya koydu.

Eser aynı zamanda başka birçok resme de ilham kaynağı oldu;

Bunlardan en ünlülerinden biri Salvador Dali'nin "The Sacrament of the Last Supper" isimli yapıtı.

Bir diğeri ise Andy Warhol'un yine "Son Akşam Yemeği" ismini taşıyan çalışması.

Eğer eseri görmek istiyorsanız 2-2.5 ay önceden biletinizi almanız gerekiyor.

Milano'daki Santa Maria delle Grazie Bazilikası'ndaki eserin bulunduğu bölüme 20-25 ziyaretçiden fazlası alınmıyor. O yüzden eseri görmek istiyorsanız biletinizi epey önceden almanız lazım.

Eseri herhangi bir müzede görme şansınız yok.

Eserin herhangi bir kopyası yok. Bu yüzden yapıtı görmek isteyenlerin tek şansı Milano'daki orijinali.

Onedio

İsa’nın zamanındaki Filistin mutfağı hakkında yapılan güncel bir araştırmaya göre Son Akşam Yemeği’nin olası menüsünde fasulye yahnisi, kuzu eti, zeytin, acı otlar, balık sosu, mayasız ekmek, hurma ve aromalı şarap yer alıyor.

Yemeğin, dini temalı birçok sanatsal resimde gösterildiği gibi, dikdörtgen bir masada değil Romalıların o dönemde yaptığı gibi yerde, minderler üstünde yenildiği iddia ediliyor.

İki İtalyan arkeolog tarafından, MS 1. yüzyılın başlarında Kudüs’teki yeme alışkanlıklarını araştırmak için yürütülen çalışma İncil’in ilgili bölümlerine, Yahudi yazmalarına, antik Roma kaynaklarına ve arkeolojik bilgilere dayandırılıyor.

Antik yemekler üzerine olan Archeoricette adlı bloğun yazarı, arkeolog Generoso Urciuoli, “İncil’de yemekte neler yaşandığı anlatılıyor, İsa’nın ve yemekte ona eşlik eden 12 havarisinin ne yediği belirtilmiyor.” diyor.

Erken Hıristiyanlık tarihinde uzman Urcuioli ve araştırma eş yazarı, Turin Mısır Müzesi’nden arkeolog ve Mısır bilimci Marta Berogno bulgularını “Gerusalemme: l’Ultima Cena” (Kudüs: Son Akşam Yemeği) başlıklı bir kitapta yayımladı.

Urciuoli, “Başlama noktamız İsa’nın en nihayetinde bir Yahudi olduğu varsayımıydı. Dolayısıyla, O ve havarileri Tevrat kaynaklı geleneklere ve yeme içmeyle alakalı yasaklara riayet ediyorlardı.” diyor.

İncil’de söylendiğine göre, inananlar tarafından Hıristiyanlığın ilk zamanlarından günümüze dek anılan Son Akşam Yemeği, İsa’nın en yakın havarileriyle birlikte, Yahuda tarafından ihanete uğrayıp Romalı askerlerce yakalanışı ve çarmıha gerilişinden saatler önce yediği son yemek.

Son Akşam Yemeği sahnesi, bilindiği üzere, Leonardo Da Vinci tarafından ölümsüzleştirilmiş, ancak Urciuoli’e göre dünyanın en ünlü ve en etkileyici resimlerinden biri olan bu başyapıt tarihsel olarak gerçeği yansıtmıyor.

Urciuoli, “Leonardo’nun freski yüzyıllar boyunca oluşa gelmiş bir ikonografiyi yansıtıyor. Ökaristi (Komünyon) ayinini cisimleştiren Son Akşam Yemeği freski çok kuvvetli bir sembolik anlam taşıyor ve bunun elbette ki tarihsel doğrulukla bir alakası yok.” diyor.

Araştırmacılar, tarihsel verileri milattan sonra yapılmış katakomp resimleri gibi sanat yapıtlarından elde edilen ipuçlarıyla birleştirerek, 2.000 yıl önce Filistin’deki yiyecekleri ve yeme alışkanlıklarını yeniden canlandırmayı başardı.

Bu canlandırmayla oluşturulan resim zihinlerdeki Son Akşam Yemeği sahnesinden tamamen farklı. Kudüs’teki bir evin yukarı odasında yendiği söylenen yemek, dikdörtgen bir masada, sandalyelerde oturularak yenmedi.

Urciuoli, “O dönemde Filistin’de yemek, alçak masalarda servis ediliyor, konuklar yemeği yere serilmiş minderlere ve kilimlere oturarak, arkalarını yaslar pozisyonda yiyordu” diyor.

Tabaklar, kaseler ve kapların taştan yapılmış olması da muhtemel. Bununla bağlantılı olarak, Kudüs ve Celile yakınlarındaki birçok alanda MS 1. yüzyıla tarihlendirilmiş taş kaplar bulunduğu belirtiliyor.

Urciuoli, durumu “Dinsel açıdan kirli ve temiz sayılmayla ilgili yasalara riayet eden Yahudiler taş kaplarda yiyordu, çünkü taş kaba toprak kabın aksine kirlilik bulaşmıyordu” diyerek açıklıyor.

Diğer bir ihtimal de o dönemde uluslararası bir trend olan iyi kaliteli kırmızı terra sigillata çömleklerinin kullanılmış olması.

Bunun yanı sıra, konukların masa etrafındaki yeri de kesin bir kuralla belirleniyordu, en önemlileri baş konuğun hemen sağında ve solunda oturanlardı.

Urciuoli, “Yuhanna İncili’nin ilgili bölümlerinde Yahuda’nın İsa’nın yakınında, muhtemelen hemen solunda, oturduğu işaret ediliyor. Ortak bir kaptan yemek yendikten sonra, İsa’nın elindeki ekmek lokmasını sahana batırdığı sonra bu ekmeği ona ihanet edene, Yehuda’ya verdiği veya Yehuda’nın elindeki ekmeği İsa’yla birlikte sahana batırdığı söyleniyor” diyor.

Urciuoli ve Berogno Son Akşam Yemeği sofrasında ne yendiğine dair varsayımlarını Yeni Ahit’te bahsedilen diğer iki önemli yemeği yeniden canlandırarak daralttı. Bunlar, Celile’nin Kana köyündeki düğün ve Vaftizci Yahya’nın başının kesilmesiyle bilinen, Kral Hirodes’in verdiği şölen.

Urciuoli’nin ifade ettiğine göre, Kana’daki düğün Kaşrut kuralları adı verilen, Yahudilerin beslenmeye dair dini kanunlarını kavramamıza olanak tanıyor. Bu kurallar neyin yenilebilir neyin yenilemez olduğunu ve yenilebilenlerin nasıl pişirilmesi gerektiğini açıklıyor. Öte yandan, Kral Hirodes’in saray büyükleri, komutanlar ve Celile’nin ileri gelenleri için verdiği şölen de Roma mutfağının Kudüs’teki etkisini analiz etmemizi sağlıyor.

Araştırmacıların belirttiğine göre, Kana’daki düğünde, Kral Hirodes’in şöleninde ve Son Akşam Yemeği’nde şarap ve ekmeğin yanı sıra, Antik Roma döneminde kullanılan balık sosu garumun bir türevi olan tzirin de bulunması muhtemel.

Urciuoli ve Berogno, Kutsal Kitap’taki araştırmalarını detaylandırarak, Son Akşam Yemeği’nin, Yahudilere Mısır’dan Çıkış’tan sonra çölde narin çardaklarda geçirdikleri kırk yılı hatırlatan, çadırların veya çardakların festivali olarak da adlandırılan Sukot bayramı sırasında yenmiş olabileceğini öne sürüyor.

Ancak, Markus İncili’ne göre İsa Son Akşam Yemeği’ne “Hamursuz Bayramı’nın ilk gününde, Fısıh kuzusu kurban edildiğinde” hazırlanıyor.

Eğer Son Akşam Yemeği İncil’de belirtiği gibi aslında Yahudilerin Mısır’dan Çıkış’ı andıkları Fısıh yemeğiyse, sofrada kuzu etinin de bulunması gerekiyor.

Bu noktada Kutsal Kitap bize bir ipucu daha sunuyor: yazılana göre menüde mayasız ekmek ve şarap da vardı. İsa ekmeği böldü, şarabı kutsadı, ardından havarilerine ekmeğin bedeni şarabınsa kanı olduğunu söyledi, böylelikle Ökaristi ayininin temeli atılmış oldu.

Urciuoli ve Berogno’ya göre, sofrada ayrıca, kısık ateşte yavaş yavaş pişen fasulye yahnisi cholent, naneye benzer bir tadı olan zufa otlu zeytin, acı otlar, Şam fıstığı, bir Yahudi tatlısı olan hurmalı haroset ve kuruyemiş ezmesi de bulunuyordu.

Urciuoli, “Acı otlar ve haroset Fısıh’ın olmazsa olmazları, cholent bayramlarda yenen bir yemek, zuha otununsa günlük olarak tüketildiği biliniyor” diyor.

Cumhuriyet

Leonardo da Vinci “Son Akşam Yemeği” adlı resmini çizmeyi düşündüğünde büyük bir güçlükle karşılaşmıştı.

İyi'yi İsa'nın bedeninde, Kötü'yü de İsa'nın arkadaşı olan ve son akşam yemeğinde ona ihanet etmeye karar veren Yahuda'nın bedeninde tasvir etmek zorundaydı.

Resmi yarım bırakarak bu iki kişiye model olarak kullanabileceği birilerini aramaya başladı.

Bir gün bir koronun verdiği konser sırasında, korodakilerden birinin İsa tasvirine çok uyduğunu fark etti. Onu poz vermesi için atölyesine davet etti, sayısız taslak ve eskiz çizdi.

Aradan üç yıl geçti. “Son Akşam Yemeği” adlı tablo neredeyse tamamlanmıştı, ancak Leonardo da Vinci henüz Yahuda için kullanacağı modeli bulamamıştı.

Leonardo’nun çalıştığı kilisenin kardinali, resmi bir an önce bitirmesi için ressamı sıkıştırmaya başladı.

Günlerce aradıktan sonra Leonardo vaktinden önce yaşlanmış genç bir adam buldu. Paçavralar içindeki bu adam sarhoşluktan kendinden geçmiş bir durumda kaldırım kenarına yığılmıştı.

Leonardo, yardımcılarına adamı güçlükle de olsa kiliseye taşımalarını söyledi. Çünkü artık taslak çizecek zamanı kalmamıştı.

Kiliseye varınca yardımcılar adamı ayağa diktiler. Zavallı, başına gelenleri anlamamıştı.

Leonardo adamın yüzünde görülen inançsızlığı, günahı, bencilliği resme geçiriyordu…

Leonardo işini bitirdiğinde, o zamana kadar sarhoşluğun etkisinden kurtulmuş olan berduş gözlerini açtı ve bu harika duvar resmini gördü.

Şaşkınlık ve hüzün dolu bir sesle şöyle dedi:

“Ben bu resmi daha önce gördüm!”

“Ne zaman?” diye sordu Leonardo da Vinci, o da şaşırmıştı..

“Üç yıl önce” dedi adam.

“Elimde avucumda olanı kaybetmeden önce… O sıralarda bir koroda şarkı söylüyordum. Pek çok hayalim vardı. Bir ressam beni İsa’nın yüzü için modellik yapmak üzere davet etmişti…”

Evren Dede