Yakutistan’da Türki Yazıtlı 1.000 Yıllık Takı

1.000 yıllık takıyı bulan 5. sınıf öğrencisi Pavel Yakovlev’in köyü, bölgesel başkent Yakutsk’un 100 kilometre kuzeyinde ve dünyanın en soğuk şehri olarak biliniyor.

Takının üzerindeki dört kelimenin Orhun Yazıtları tipinde olduğuna inanılıyor.

Bu tür yazılar genel olarak, dünyanın en soğuk bölgesi ve Rusya Federasyonu içindeki en büyük bölge olan Sakha Cumhuriyeti olarak da bilinen Yakutistan’daki kayalar üzerinde bulunuyordu.

Araştırmacı Ninel Malysheva, bu tür runik yazıların çok nadir olarak tılsım ya da muska gibi eşyalar üzerinde görüldüğünü söylüyor.

Malysheva, “Namsky ilçesinde bulunan bu kemiğin gerçek olduğu doğrulanırsa, büyük bir bilimsel keşif olacak.” diyor.

“Paleontologlar, arkeologlar ve Türkologları içeren kapsamlı bir çalışma yapılması gerekiyor.”

Kuzey Doğu Federal Üniversitesi’nin bir parçası olan Yazıt Müzesi’nde, yazıtın tam olarak tarihlendirilmesi ve deşifre edilmesi için çalışmalar devam ediyor.

Bir teoriye göre takının üzerindeki yazılar, bir tür iyi dilek ifade ediyor olabilir, ancak bilim insanları bu yazının kesin anlamı çözmeyi umuyor.

Yakutistan’daki Türk runik yazıtlarının bir başka örneği de Petroglif yazıtları. Petroglif, Yakutistan’a yaklaşık 200 km uzaklıkta bulunan ve toprak boyası ile yapılmış bir yazıdır. Bunlar, dünyanın en kuzeydeki runik yazıtı olarak da biliniyor.

Son yüzyılın ortalarında araştırmacılar, bu yazıtların bir Ortaçağ hazinesinin yerini gösterdiğini düşünüyordu. Yazıtın tam çevirisi şu şekildeydi: “Az kabilesinin incileri”

Bu tür Türki yazıtlar 1.000 yıl veya daha öncesine tarihleniyor.

Göktürk ya da Orhun yazıtları olarak bilinen eski Türki yazıtlar, Göktürkler ve diğer erken Türk hanlarının 8. ve 10. yüzyıllarda kullandıkları alfabe ile yazılmıştı.

8. yüzyılın başlarına ait bu yazıtlar, adını Moğolistan’daki Orhun Vadisi’nden almıştı ve 1889 yılında Nikolai Yadrintsev tarafından keşfedilmişti.

Bu Orhun yazıtları Vasily Radlov tarafından yayınlandı ve 1893’te Danimarkalı filolog Vilhelm Thomsen tarafından deşifre edildi. Bu yazı sistemi daha sonra Uygur Kağanlığı’nda kullanıldı.

Ayrıca yazıtların bir Sibirya versiyonu da 9. yüzyıl Yenisey Kırgız yazıtlarından biliniyor. Bu versiyon, Türkistan’ın Talas Vadisi’nde ve 10. yüzyılın Eski Macar alfabesinde muhtemelen kuzenleri vardı. Genellikle sağdan sola doğru yazılıyordu.

Yakut runik harfler Sibirya’da en az incelenen yazıtlar olma özelliğini taşıyor. Bu yazıtlar, Dilbilimciler ve Türkologlar arasında ateşli tartışmalara neden oluyor. Ancak yeni keşfedilen yazıtların birçoğu Yakutistan’da bulunuyor. Burada bulunanların sayısı yaklaşık 90 kadar.

Yakutistan’da bulunan runik yazıtların birçoğu hâlâ deşifre edilmedi.

Siberian Times. 5 Temmuz 2018

Erman Ertuğrul