Budizm’de Büyü Geleneği

Diğer dinlerde sıkça görülen metafizik, sihir, büyü gibi anlaşılmaz şeyler, Budizm’de yoktur.  Budizm’in erken dönemlerinde tören ve ayinlere, karşı bir tutum söz konusudur. Buda yanlış öğretilerin ve Brahmanların yaptıkları sihir ve büyülerin karanlık olduğunu, kendi düşüncelerinin ise güneş ve ay gibi parlak ve açık olduğunu söylemektedir .

Buda evrenin bir bütün olarak sihir olduğunu fark ederek boşluğun başarısının üstün bir güç olduğunu belirtmiştir .

Buda tarafından aydınlanmaya engel görülen bu karanlık güç, Buda sonrası Budist dönem içerisinde elde edilmesi istenen bir güç olarak erken dönem metinlerinde “yılan ısırması” gibi olaylar için yazılmış metinlerde görülmektedir.

Buda sonrası Budist okullara göre, mental ritüeller bir zorunluluktur. Onlara göre, ritüellerin olmadığı meditasyon, egoyu güçlendirir. Budist uygulamayı gerçekleştiren kişi “Ben yaptım, oldu” tavrıyla kendi benliğini yüksek bir konuma sokar.
Budist okullar, Buda’nın büyü ve ritüellerle ilgili karşı çıkışlarına rağmen, korunma adına Buda’yı çağrıştıran heykel ve kutsal resimlerle zihinlerinde Buda’yı canlandırmıştır .
Budist rahipler, dhāraṇīlerin büyü yönünden etkilenerek büyü ve sihre yönelmiştir.  

Budizm’de keşişlerin doğaüstü güçler taşıdığına dair inançlar da söz konusudur. Kesişlerin ruh çağırma, hipnoz ve geleceği tahmin etme gibi görevleri de vardır. Onların görevlerinden en önemlisi kötü ruhlardan inanırla- rını korumaktadır. Bu yönden Budizm’de doğaüstü güçlere karşı yapılan ritüeller öylesine yaygındır ki her mezhebin kendine özgü bir sihir formülü bulunmaktadır.

Budizm’in Büyüsel Mezhebi: Tantrik Budizm

Tibet Budizmi, yeniliklere kapalı olan ve Hint Budizmi’nin tıkanmasına neden olan gelenekçi güçlere karşı Mahāyāna mezhebi içerisinden çıkmıştır. Kendilerini korumak ve savunmak için Mantrayanacılar gittikçe daha fazla büyüye yönelip gizli güçlere sığınmıştır. Tantrik Budizm inanırları, olağanüstü güçlerin ve varlıkların gerçekliğinin kanıtını, derin meditasyonlarda kendinden geçerek elde ettikleri iç bilgeye dayandırmışlardır.

Vajrayāna olarak da bilinen Tantrik Budizm, Buda öğretisinden çok eski Bön dinine dayalı Şamanizm ve animizme dayalı dinî harekettir. Bön dini, Tibet’in Budizm öncesi yerli dinidir. Animist inançlarla Şamanlığın karışımı olan Bön dini, sihir ve büyücülüğe dayanır. Bön dini ve Tibet Budist geleneği arasındaki benzerlikler aslında tesadüfi olsa da Bön dininin basit teknikleri, Tibet Budizmi’ne kaynaklık etmiştir .

Tantrik Budizm, yaklaşık olarak 7. yüzyıla tarihlenen ve sonradan Orta Asya, Çin ve Tibet’e yayılan bir akımdır. Sanskritçede Tantra olarak bilinen bu akım, mantra denilen büyü formüllerini ezberlemeyi, el hareketleri olarak bilinen mūdralar oluşturmayı, ritüel performans olarak bilinen maṇḍalaların kullanımı ile aydınlanmaya ulaşmayı amaçlar 

Tibet Budizmi’nin Büyü ile İlişkili Kavramları

Büyü formülleri, Buda sözünü temsil eden sembollerle gerçek yol üzerinde yürümeyi ifade etmektedir. Tantrik Budizm içerisinde büyü ile ilişkili kavramlar tantra, dhāraṇī (mistik formüller-mantra), yantra (mühür) ve mūdra (parmak kodları) terimleridir. Dhāraṇī (mantra), mūdra ve yantralar, mükemmel araçlar olarak kutsal kodları büyü ile geliştirip öğretilerin korunmasını ve yanlış anlaşılmamasını sağlar.


 Tantra

Tantra sözcüğü, Tibet Budizmi’nde dinsel tören yöntemleri kitabı olarak bilinmektedir. Bu sözcük, Sanskritçede “öğreti” anlamına gelmektedir. Kimilerinde büyücülük ve gizemcilik üstüne önemli bilgiler vardır. Tantra kavramı, zamanla Hinduizm’le gelişmiş Budizm’i, Mahāyāna Budizmi ile birleştirerek bu öğretiyi dinî bir tarikat hâline gelmiştir .

Tantrik Budizm’in kaynağı, ilkel büyülerdir. İnsanlar bilinen ya da bilinmeyen düşmanlarını yenebilmek için çeşitli yollarla başvurmuşlardır. İnsanların vahşi hayvanlardan korunmak için kullandıkları tılsım ve muskalar, ısırıklara karşı kullan- dıkları bitkiler tıp, astronomi, kehanet ve yoga gibi alanlara katkıda bulunmuştur.

Tantra, büyü geleneğinden ilginç ögeler alarak bunları aydınlanma arayışı içerisinde kolaylaştırmak amacıyla kullanarak Budizm’i zenginleştirmiştir. Tantra, eski dönemde halkın düşlerinde yaşattığı cinlere, perilere, ifritlere, devlere yer vererek özellikle göçebe köylülerin önemsediği büyücülük uygulamalarını kendi bünye- sine katmıştır. Büyüye yönelim, Budizm’i halka yakınlaştırmak adına atılmış bir adımdır. Büyücülük uygulamaları ile birleşen uygulamalarla kurtuluş yolundaki engelleri ortadan kaldırmak hedeflenmiştir. 

Dhāraṇī

“Sürdürmek ya da sürdürme yeteneğine sahip olmak” anlamına gelen bu te- rim, edebî olarak “Buda öğretisini hatırlamaya yardım etmek” demektir. Buda öğre- tisinin mantıksallığını yansıtan bu terim, tüm kötü durumları yok etmeyi amaçlar.

Budist literatür içerisinde şimdiye kadar göz ardı edilen dhāraṇī formülleri, Budist entelektüellerce kavramsallaştırılan bir terimdir. Orta Çağ Çin’inde Budistler tarafından dhāraṇī sözcüğü, “özel teknikler” şeklinde çevrilirdi. Sonradan dhāraṇīler, Mahāyāna mezhebinde Bodisatva yolunun felsefesi oldu .

Bazı araştırmacılar, dhāraṇīleri Bodisatvaların zihinlerinde ürettikleri yazı- lar olarak tanımlar. Dhāraṇīler, Buda’yı hatırlama ve anma amacı doğrultusunda
zihni aktif hale getirmektedir .
6. yüzyılın Budist bilginleri ve dhāraṇī uygulayıcıları, dhāraṇīleri sūtralar içerisinde öğrenmiştir. Bu yüzyılın sonunda dhāraṇīler, Budist doktrinin ana kaynak- larından biri olmuştur. Bu dhāraṇīler, bir Bodisatva’nın Buda yoluna girip Dharma gerçekliği ile karşılaşmasına imkân vermiştir. Rahip ve Bodisatvalar, dhāraṇīlerin özel yönünü elde etmek isterler. Bu istek, günümüzde alışılmış uygulama ve ekip biçme gücü, meditasyonun etkisini artırma ve Dharmaların özel tekniğine yaklaşan gerçek bilgiyi elde etme amacından ileri gelmektedir. Büyü formülleri ve uygulamalarını içeren dhāraṇīlerin elde edilişi özellikle Bodisatvaların dinî gelişimi açısından önemlidir. Özellikle meditasyon durumunda bir Bodisatva’nın kullandığı yöntem, dhāraṇīlerdir .

Çok sayıda dhāraṇī uygulamaları, Tantrik Budizm’in yükselişine katkı sağlamıştır. Dhāraṇīleri belki de popüler kılan ve yaygınlaştıran sunduğu vaatlerdir. Bu vaatler, kötü karma kaynaklı eylemlerden arınma, doğurganlık, eski yaşamların hatırlanması, refah, saygı, mutluluk, güzellik, korkusuzluk, uzun ömürlülük, tam bilinç, yeniden doğuş ve korunmadır

Mantra

Tantrik Budizm, dhāraṇīlerin yanında mantralarla tarım toplumundaki inanç ve geleneklerle Budizm’in büyüsel yönünü geliştirmiştir. Bu kavramlar, hem dünyevî hem de ruhsal olarak siddhi “başarı” kavramına ulaşmayı kolaylaştırmaktadır.
Çeşitli büyü teknikleri ile Budalığa ulaşan kişi, Tantracılarca siddha olarak adlandırılır. Ustaca kullanılan mantralar, bilinç durumunda değişikliklere yol açar.
Mantraların özü, büyü değildir. Mantralar ancak akıl sürecine geçilince büyü etkisini verir. Mantralar, vücudun, aklın ve sezginin birleşimi olan mūdra ve dhyāna uygulamaları ile üst seviyeye çıkar . 

Mūdra

Vücudun gizemi ile ilişkili olan bu terim, Buda kutsallığı ile ilgilidir. Bu kavram, şiddete başvuran birini engellemek, şeytanları ve kötü ruhları kovalamak gibi faydalar içermektedir (Phuac, 2008: s. 33). Beden, mūdralar yoluyla harekete geçirilir. Sunular, tütsüler, çiçekler oluşturularak mental olarak zihin işleme hazırlanır. Mūdralar, Hintli dansçıların hareketlerine benzese de, onlardan farklıdır. Mūdralar, mistik güç uyandıracak zihinsel hareketlerle kişiyi yüksek bilinç durumuna ulaştırmaktadır .

Yantra
Yantralar, aklın gizemi ile ilişkilidir. Meditasyon, evrensel yasaları tamamen anlamaya yardım eder. Evrensel yasaları anlayıp bu emirleri hayatına katan kişi bir yantra oluşturur. 

Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Atatürk University Journal of Faculty of Letters
Sayı / Number 65, Aralık/ December  2020, 17-32