Fiziksel Aksiyonlar Atölyesi (Oyunculuk Çalışma Notları)

Bu paylaşım bgst web sitesinden alınmıştır.

2004 yılında fiziksel aksiyon çalışmalarına teorik ve pratik bir derinlik kazandıracak bir çerçeve oluşturma girişimi ile TB içerisinde Fiziksel Aksiyonlar Atölyesi çalışması düzenlenmişti. Bu çalışma Stanislavski'nin fiziksel aksiyonlar yöntemini Brecht'in toplumsal dramaturjiyi merkeze alan bakışıyla yeniden ele almayı hedefliyordu.1

2006 Temmuz ayına gelindiğinde TB atölyenin geliştirilmeye açık olan yönlerinin tartışılmaya başlanması amacıyla bir eğitim araştırma çerçevesi üzerinden Fiziksel Aksiyonlar Atölyesinin yeniden ele alınmasına karar verildi.

Bu anlamda öncelikle Fiziksel Aksiyonlar Atölyesinin olanaklarının keşfedileceği, ardından 'olay örgüsü ve dramaturjinin' merkeze alınmasıyla atölyenin derinleştirilmesine katkıda bulunabilecek denemelerin yapılacağı bir çalışma programı oluşturuldu.

1. ÇALIŞMA: SERBEST AKSİYON ÇALIŞMASI1

2004 yılında fiziksel aksiyon çalışmalarına teorik ve pratik bir derinlik kazandıracak bir çerçeve oluşturma girişimi ile TB içerisinde Fiziksel Aksiyonlar Atölyesi çalışması düzenlenmişti. Bu çalışma Stanislavski'nin fiziksel aksiyonlar yöntemini Brecht'in toplumsal dramaturjiyi merkeze alan bakışıyla yeniden ele almayı hedefliyordu.2

2006 Temmuz ayına gelindiğinde TB atölyenin geliştirilmeye açık olan yönlerinin tartışılmaya başlanması amacıyla bir eğitim araştırma çerçevesi üzerinden Fiziksel Aksiyonlar Atölyesinin yeniden ele alınmasına karar verildi.

Bu anlamda öncelikle Fiziksel Aksiyonlar Atölyesinin olanaklarının keşfedileceği, ardından 'olay örgüsü ve dramaturjinin' merkeze alınmasıyla atölyenin derinleştirilmesine katkıda bulunabilecek denemelerin yapılacağı bir çalışma programı oluşturuldu.

23 Temmuz ve 30 Temmuz çalışmalarında, Fiziksel Aksiyonlar Atölyesinin serbest aksiyon çalışması ayağına başlandı. Amaç, çalışmanın fiziksel aksiyonlar atölyesinin kriterleri baz alınarak değerlendirilip oyuncuların gerekli görüldüğü noktada çalıştırılması idi.

Serbest aksiyon çalışmasında oyunculara çeşitli eylemler verildi ve on beş dakika boyunca hazırlık yapmaları istendi.

Eylem: Aramak

Oyuncunun verili durum önerisi: Sarhoş bir adam geç saatte evine dönmüştür, anahtarını arar.

Oyuncu eylemine belli bir fotoğrafla başlayıp belli bir fotoğrafla bitirmiyordu. Bu da oyuncun ne zaman oynamaya başladığının anlaşılmasını güçleştiriyordu. Sahne parçasına belli bir fotoğrafla başlama ve parçayı yine bir fotoğrafla bitirme uyarısı yapıldı.

Atölye Kriterleri çerçevesindeki değerlendirmeler:

- Ekonomi ve Bedensel Kullanım: Oyuncunun 'sarhoş' imgesini vermek için kullandığı sarsak duruşun ve sallanmaların, jest mimik fazlalığına yol açtığı ve anlaşılırlığı zorlaştırdığı yorumu getirildi.

- Skor ve Organizasyon: Oyuncunun tasarımı "elindeki bozuk parayı anahtar zanneder ve deliğe uydurmaya çalışır" şeklindeydi. Ancak, "parayı deliğe uydurmaya çalışma, olmadığını görme, daha sonra elindekinin anahtar değil para olduğunu anlama" aşamalarının anlaşılmadığı, oyuncunun tasarımını daha net aktarması gerektiği yorumunda bulunuldu.

- İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon / Üslup ve Dramaturji: İzleyicilerin sahnedeki parçadan anladıkları "alt orta sınıf bir aile babası, bezmiş bir ruh hali içinde meyhaneden döner" şeklindeydi. Oyuncu ise "mezuniyet töreninde içip dağıtmış ve bitmiş bir halde eve dönmüş bir öğrenci" tasarladığını belirtti. Ancak bu sahneye yansımıyordu. Tasarımın ayrıntılandırılmasındaki eksiklikler (Öğrenci nasıl eğlenmiştir, nasıl bir ruh hali içindedir) ve tavır/dramaturji (Bu öğrenciye oyuncunun tavrı nedir? Ör. Mezuniyet töreninde içip dağıtması olumlanmakta mıdır?) eksikliği sebebiyle oyuncunun önerisinin sahneye yansımadığı sonucuna varıldı.

NOT: Oyuncunun kafasındaki "yapısı itibariyle bu çalışmada yapılabilecek şeyler sınırlıdır" şeklindeki imge, toplumsal değeri olan bir dramaturji önermemesinde etkili olmuştu. Bu imgenin yanlış bir imge olduğu söylendi, atölye notlarındaki "gerdeğe girmeyi bekleyen gelin"3 örneği hatırlatılarak, basit bir sahnelemede bile toplumsal değeri olan dramaturjiler yapılabileceği belirtildi.

Eylem: Saklamak

Oyuncunun verili durum önerisi: Faili meçhul cinayet işlemiş ve elinde silahla olay yerinden uzaklaşmakta olan bir kişi, karşıdan birinin geldiğini görür ve silahını saklar.

Atölye Kriterleri çerçevesindeki değerlendirmeler:

- Skor ve Organizasyon: Oyuncunun silahı sakladığı anın, sahne parçasının bütünü içinde yeterince vurgu almadığı söylendi. Oyuncu, faili meçhul cinayetlerin aslında gizlenmediğini, cinayeti işleyen kişinin silahını saklarken çok da tedirgin olmayacağını düşündüğünü, bu sebeple ilgili kısmı özellikle uzatmadığını, hatta silahı 'saklamak'tan ziyade 'tehditkar bir şekilde yerine koyma'yı tercih ettiğini söyledi. Bu tehdidin anlaşılabilmesi için yine de saklama kısmını daha vurgulu oynaması önerildi.

- İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Oyuncunun olmayan kişiyi sahne üzerinde tasarlarken zorlandığı, sahneye bir oyuncu daha eklenmesinin, özellikle 'saklama' kısmının aksiyonunu değiştireceği görüşü ortaya atıldı. Bunun üzerine başka bir oyuncu 'sokaktan geçmekte olan kişi' olarak sahneye çıktı. Diğer kişiyle göz göze gelen oyuncu, silahı saklamadan evvel bir anlık tereddüt yaşadı, bu sayede 'tehditkar biçimde saklama' kısmını daha iyi icra etti.

- Üslup ve Dramaturji: Bu kriter çerçevesinde silahı saklama jestinin, oyuncunun yüklediği anlam sayesinde toplumsal bir jest haline gelebildiği söylendi. Ancak oyuncunun tiplemeye eleştiri getirmek adına kullandığı mizahi üslubun, hedeflediği etkinin çıkmasına engel olduğu yorumu yapıldı ve cinayet olgusu düşünülerek "Galip Sokaklara Talip"te rüya sahnesinde kullanılana benzer "ürkütücü" bir üslup kullanması önerildi4. Oyuncu bu yorumu denediğinde dramaturjik tercihinin sahneye daha iyi yansıdığı görüldü.

Atölye Kriterleri çerçevesi üzerine eklenebilecek değerlendirmeler:

- Oyuncunun önerisi, kısa bir kurgu parçası oluşturmak yönündeydi. "Adam cinayeti işledikten sonra koşarak kaçar, derken karşıdan gelmekte olan birini görür, silahını göstere göstere saklar ve yoluna devam eder." Atölye kriterleri çerçevesinde yaklaşılsaydı, bu sahne parçasının ön ve son kısımları atılıp yalnızca kesitin icrasına, yani 'saklama' kısmına odaklanılabilirdi. Ancak grubun genel görüşü oyuncuların imgesel tasarımına ve hedeflenen dramaturjinin sahne üzerine aktarılmasına yardımcı olduğu sürece, bu tip bir kurgucuğun tümüne çalışılabileceği yönündeydi. Örneğin oyuncu koşarak, hatta kaçarak antre yapmayı tercih etmişti, ancak bu tercih "faili meçhul cinayetler saklanmaz, rahatça işlenir" yönündeki dramaturjik tercihine uymuyordu. Bu yorum üzerine oyuncu daha soğukkanlı bir antre yapmayı tercih etti ve bu yöndeki düzeltme, mantık ve ardardalık çerçevesinde sahne parçacığının bütününe olumlu etki yaptı: Soğukkanlı bir şekilde girer, karşıdan gelen birini görünce bir an tereddüt yaşar ama (antredeki yorum değişikliğinin yardımıyla) kendinden emin ve tehditkar bir aksiyonla silahı yerine koyar, tehdidini sürdürerek yoluna devam eder.

Eylem: İzlemek

Oyuncunun verili durum önerisi: Çocuk ailesiyle birlikte televizyon izlerken filmde cinsel içerikli bir sahne çıkar, ailesinden çekinen çocuk kitap okuyormuş gibi yapar, aile tarafından televizyon kapatılır.

Atölye Kriterleri çerçevesindeki değerlendirmeler:

- İmgesel tasarım ve İç Aksiyon / Üslup ve Dramaturji: Oyuncunun tiplemenin yaşını, anne-babanın varlığının duruma nasıl etki ettiğini ve tepkilerini, ayrıca mekanı (evde olduğunu düşünen oyuncu çitlediği çekirdeklerin kabuklarını yere atıyor) yeterince tasarlamamış olmasının anlaşılırlık sorunu yarattığı kanısına varıldı. Özellikle yaş tasarımı, izlediği görüntüye dair tavrını ve yapılan dramaturjiyi değiştirecekti. Oyuncu yaş ve mekan tasarımını netleştirdi ve sahne parçası daha anlaşılır bir hale geldi. Ancak yine de, anne ve babanın nasıl bir tepki verdiğini oyuncunun yeterince iyi belirlemediği görüldü. Oyuncudan bu noktayı netleştirmesi de talep edilebilirdi fakat farklı bir öneri olarak oyuncunun olmayan kişilerle ilişkisini kolaylaştırmak amacıyla farklı iki oyuncu anne ve baba olarak sahneye eklendi. Bu sefer, oyuncunun tasarımı (müstehcen sahne aile üzerinde soğuk duş etkisi yapar) ile diğer oyuncuların tasarımı (rahatsız olurlar ama umursamaz görünmeye çalışırlar) uyuşmadı. Bunun üzerine diğer oyunculardan, çocuğu oynayan oyuncunun tasarımına uygun şekilde oynamaları istendi. Bu şekilde oynanınca, oyuncunun "12-13 yaşlarında bir çocuk için cinsellik içeren herhangi bir öğenin çekirdek ailede sorgusuz sualsiz yasaklanması"na dair yaptığı dramaturjinin yansıtılması sağlandı.

Atölye Kriterleri çerçevesi üzerine eklenebilecek değerlendirmeler:

- Bu örnekte, bir önceki örnekten farklı olarak oyuncu tüm sahne boyunca izlemek eylemini icra ediyordu. Fakat oyuncunun önerdiği aşamalandırma ve izlemek eylemi içerisinde icra ettiği yan eylemler sayesinde (televizyondaki sahne 'masumane' şekilde başlar, müstehcenliği giderek artar, anne babasından çekinen çocuk kitap okurmuş gibi yaparak sahneyi izlemeye devam eder, televizyon kapatılır) çalışma kesit merkezinden sıyrılıp olay merkezli hale gelebildi.

Eylem: Aramak

Oyuncunun verili durum önerisi: İşsiz kalmış bir adam, paraya çok ihtiyacı olduğu için, kasabasına sığınmış siyasi bir mahkumu ihbar etmeyi düşünür. Mahkumu politik olarak desteklemesine rağmen ihbar etmek üzere onu arar, bulduğunu sanır ve tam telefon edecekken ihbar etmekten vazgeçer.

Atölye Kriterleri çerçevesindeki değerlendirmeler:

-İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Bu örnek üzerindeki en temel tartışma, fazlaca gelişkin bir altmetin tasarlamanın hem icrayı hem de anlaşılırlığı zorlaştırmasıydı. Oyuncudan "mahkumu gördüğünü sanıp telefona yönelme, sonra vazgeçme, gördüğünün saklambaç oynayan çocuklar olduğunu anlama ve zaten mahkumu ihbar etmeye içinin elvermeyeceğinin farkına varma" şeklindeki aşamaları atarak yalnızca 'arama'yı oynaması istendi. Çünkü bu aşamalar, diğer örneklerin aksine, çalışmanın olay merkezli bir yere kaydırılmasını sağlamıyor, bilakis oyuncuyu zorluyor ve anlaşılırlığı engelliyordu. Oyuncu sadece 'arama' kısmını oynadı ve yorumu verili koşullara uygunluk açısından anlaşılır bulundu. Sonuçta küçük bir sahne parçası için bu kadar gelişkin bir altmetin tasarlamanın oyuncuyu fazlasıyla 'içe dönük' bir oyunculuğa zorladığı ve dolayısıyla oyuncunun klişelere başvurduğu yorumu yapıldı.

Eylem: Saklamak

Oyuncunun verili durum önerisi: Çocuk fırından çaldığı yiyeceği saklar.

Atölye Kriterleri çerçevesindeki değerlendirmeler:

-İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Oyuncu şöyle bir eylem çizgisi oluşturdu: Sahneye koşarak girer, sahnenin ortasında durur, elindeki yiyeceği yemeye başlar, fırın sahibinin geldiğini görünce de yemeği ondan saklar. Oyuncunun imgesel tasarımında eksiklikler olduğu fark edildi. Çocuğun ne zamandan beri koştuğu, çocuğun nereye gelince durduğu, ne çaldığı gibi ayrıntılar net olarak anlaşılmıyordu. Oyuncudan bu noktaları netleştirmesi istendi. Çaldığı şeyin ne olduğunun (ekmek mi, pasta mı, poğaça mı) dramaturjiyi etkileyeceği söylendi. Oyuncuya yardımcı olması için fırın sahibini oynayacak bir oyuncu daha sahneye çıkarıldı.

-Skor ve Organizasyon: Fırın sahibi ile karşılaşmaları, onun çocuğa acıyıp onu yakalamaktan vazgeçmesi, çocuğun korkması, o gidince rahatlaması gibi aşamaların net olarak anlaşılmadığı görüldü.

-Üslup ve Dramaturji: Fırın sahibini oynayan oyuncu, çocuğu görünce ona acıyıp dövmekten vazgeçti. Ancak çocuğu neden dövmekten vazgeçtiği sahneden anlaşılmıyordu. Buraya verilecek olan cevabın, (Örn: Çocuk gerçekten aç olduğu için çalmıştır, fırın sahibi bu durumu fark eder gibi) sahnenin dramaturjisi acısından kritik bir önemi olduğu tartışıldı.

Eylem: İzlemek

Oyuncunun verili durum önerisi: On yaşlarında bir çocuk heyecanla hayranı olduğu tenisçinin maçını izler, diğer izleyiciler tarafından yadırganır.

Atölye Kriterleri çerçevesindeki değerlendirmeler:

-Ekonomi ve Bedensel Kullanım: Oyuncu tenis maçını izlemenin dışında dışarıdan bilet alma, sandalyesini bulmaya çalışma gibi yan eylemler de üretmişti. Bu yan eylemlerin oyuncunun izleme eylemine hizmet etmediği görüldü, bu sebeple yan eylemler törpülendi. Oyuncu 10 yaşlarında bir çocuğu oynuyordu, fakat fiziksel kişilendirme noktasında problemlerle karşılaşıldı.

-İmgesel Tasarım ve İç aksiyon: (Anlaşılırlık Problemi) Oyuncunun göstermek istediği; 'elit' bir tenis maçında bir çocuğun sevinmesi, alkışlaması gibi doğal davranışlarının izleyenler tarafından yadırganması idi. Bu tasarım net olarak anlaşılmıyordu. Çünkü sergilenmek istenen cümle asıl olarak sahnede olmayanların tepkileri üzerinden oluşturuluyordu. Bu sebeple diğer seyircileri oynamak üzere başka oyuncular sahneye çıktı.

-Üslup ve dramaturji: Çocuğun grotesk bir üslupla oynaması, izleyenlerinse yalın bir üslubu tercih etmeleri etrafını rahatsız eden çocuk imgesi veriyordu.

-Skor ve Organizasyon: Sahnedeki topu izleme ritminin oldukça yavaş olduğu, seyircilerin bu ritimle oynayarak tepki üretmekte zorluk çektikleri görüldü.

Eylem: Okumak

Oyuncunun verili durum önerisi: Okul bahçesinde 'andımız'ı okurken unutan kız çocuğu cümleleri kafadan atmaya başlar, öğrencilerin güldüğünü görünce durum hoşuna gider, hocası gelir ve tokat atar.

Atölye Kriterleri çerçevesindeki değerlendirmeler:

-Ekonomi ve Bedensel Kullanım (Jest mimik enflasyonu) : Oyuncudan jest ve mimiklerini daha ekonomik kullanması talep edildi. Jest ve mimiklerin temizlenmesiyle, ilk aşama için daha mizahi bir etki çıktı.

Atölye Kriterleri çerçevesi üzerine eklenebilecek değerlendirmeler:

- Örnek üzerine bir dramaturji tartışması yapıldı. Aslında atölye kriterlerinde var olan üslup-dramaturji kriteri oyuncunun seçtiği üslubun dramaturjisine uygun olup olmadığını tartışır. Ancak bu noktada atölye bağlamı ötesinde ikinci bir tartışmaya geçildi. Daha eleştirel bir dramaturji oluşturmak için çocuğun tokadı yedikten sonra nasıl bir tepki vermesinin daha uygun olacağı tartışıldı. Her gün askeri bir disiplinle yapılan ant okuma eyleminin öğrenciler üzerinde bir baskı oluşturması sebebiyle tokat yedikten sonra öğrencinin rahatça yerine geçmesinden ziyade utanması ve içine kapanması önerildi. Bu öneri üzerine denemeler yapıldı.

Eylem: Çalışmak

Oyuncunun verili durum önerisi: Öğrencinin, hocanın sorduğu soruyu yanındaki arkadaşı ile rekabet ederek çözmeye çalışması.

Atölye Kriterleri çerçevesindeki değerlendirmeler:

- İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon (Anlaşılırlık) : Oyuncunun, rekabete dayalı eğitimin öğrenci üzerindeki yansımasını gösterme niyeti izleyiciler tarafından anlaşıldı. Oyuncunun skorundaki belli aşamaların daha net bir şekilde icra edilmesi talep edildi ve birkaç kez çalışıldı. Bu tekrarlamalarla birlikte jest ve mimik enflasyonu ortaya çıktı, oyuncunun jest ve mimikleri ilk icrasındaki gibi olması için yeniden temizlendi.

- Üslup ve dramaturji: Çıldırmış bir şekilde soruyu daha hızlı çözmeye çalışan çocuğun grotesk yorumu seçilen dramaturjiye uygun bulundu.

- Skor ve Organizasyon: Oyuncunun aksiyonlarının birbiri içine karıştığı uyarısı üzerine aksiyonlarını aşamalandırması üzerine çalışıldı.

Atölye Kriterleri çerçevesi üzerine eklenebilecek değerlendirmeler:

- Bu örnekte, oyuncu tüm sahne boyunca genel çalışma eylemi altında bir olay örgüsü oluşturdu, belli bir dramaturji önerisi yaptı ve bu dramaturjiye uygun bir üslup kullandı. Bu anlamda çalışmanın uzun vadede hedeflediğimiz şekilde kesit merkezinden sıyrılıp olay merkezli hale gelebildiği, ufak bir sahneleme önerisinin oluştuğu söylenebilir.

Eylem: Beklemek

Oyuncunun verili durum önerisi: Orta yaş üstü bir adam banka sırası bekler.

Atölye Kriterleri çerçevesindeki değerlendirmeler:

- Ekonomi ve Bedensel Kullanım: Oyuncuya sergilediği karakterin kaç yaşlarında olduğu soruldu. Oyuncu orta yaş üstü bir adamı canlandırdığını söyledi. Bunun üzerinden karakterin yaşını netleştirerek fiziksel kişilendirmesini tekrar oluşturması istendi.

- İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Oyuncunun emekli maaşını almak üzere bankaya gelmesinden başka bir şey tasarlamamış olduğu fark edildi. Bu noktada oyuncudan (örn: paraya ihtiyacı olup olmadığı gibi) verili durumları daha iyi tasarlaması istendi. Yeniden denendiğinde, oyuncunun huysuz bir ihtiyar yorumu yaptığı ama tasarımın hala eksik olduğu gözlendi.

- Üslup ve Dramaturji: Bekleme eyleminin icrasında bir problem olmadığı saptandı, ama bankada bekleyen yaşlı adamın durumuna dair net bir dramaturji yapılamadı.

1 Bu yazı, Fiziksel Aksiyonlar Atölyesinin "serbest aksiyon" bölümü üzerinden yapılan çalışmaların notlarını ve grup içi tartışma noktalarını paylaşmak amacıyla kaleme alındı. Atölyenin içinde yer alan diğer başlıklarla ilgili benzer yazıları ve ortaya çıkan sonuçları, çalışmalar tamamlandıkça BGST web sitesi üzerinden kamuoyuna açmaya devam etmeyi düşünmekteyiz. Atölye kapsamındaki tartışmaların bitirilmesinin ardından da atölyenin kurgu ve dramaturjiyi merkeze alarak nasıl derinleştirilebileceğine dair belli önerilerin tartışılması hedefleniyor.

--------------------

2. ÇALIŞMA: FİZİKSEL AKSİYON ÇALIŞMASI

Tiyatro Boğaziçi'nde yeniden ele alınmaya başlanan Fiziksel Aksiyonlar Atölyesinin 23 Temmuz 2006 ve 30 Temmuz 2006 tarihli serbest aksiyon çalışmalarının ardından 6 Ağustos 2006 ve 20 Ağustos 2006 tarihlerinde atölye çalışmasının ikinci çalışma başlığı olan fiziksel aksiyon çalışmasına geçildi. Bu çalışmada amaç oyuncuların seçilen fiziksel aksiyon cümlelerini belirli bir verili duruma uygun şekilde tasarlayarak icra etmelerini sağlamaktı.

Bu amaçla her oyuncuya bir fiziksel aksiyon cümlesi ve bir verili durum sunularak onbeş dakikalık bir hazırlık süresi tanındı.

Fiziksel aksiyon: Aynaya bakmak.

Verili durum: Aynaya bakarken yaşlandığını fark etmek.

Oyuncunun önerisi: Bir hastalıkla boğuşan ve ameliyatlar geçiren orta yaşlı bir insan uzun bir aradan sonra aynada kendi halini ilk kez görür ve ruhen çöker.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Skor ve Organizasyon: Oyuncu, "aynaya bakmadan önce de karşılaşacağı görüntüden endişelidir" şeklinde bir tasarım yapmıştı. Ancak aynaya bakmadan önceki ve sonraki bölümleri birbirinden belirgin şekilde ayrıştırmıyordu. Bu iki bölüm arasındaki aksiyonunda ufak da olsa bir değişimin olması gerektiğine karar verildi ve oyuncu bu yönde aşamalandırma yapması konusunda uyarıldı.

-Üslup ve Dramaturji: Oyuncu böyle bir insanın yaşadığı değişimin seyirci üzerinde trajik bir etki yaratmasını hedeflediğini belirtti. İcrasında kullandığı yalın üslubun bu etkiyi yaratmak için uygun olduğu yorumu yapıldı.

Fiziksel aksiyon: X, Y'yi azarlar.

Verili durum: X,Y'nin patronudur ve haksız yere azarlamaktadır.

Oyuncuların önerisi: Boks hocası öğrencisini maç sırasında azarlar.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Ekonomi ve Bedensel kulanım: Oyuncular stilize bir vokal kullanımı tercih etmişti. Fiziksel aksiyon çalışmasında vokalin kullanılabileceği fakat gereğinden fazla kullanıldığında izlenilirliği zorlaştırdığına karar verildi ve oyuncudan vokal kullanımını törpülemesi istendi. Ayrıca oyuncuların gereğinden fazla jest kullanmaları sahnede olanların takip edilmesini güçleştiriyordu. Örneğin öğrenciyi canlandıran oyuncu maç esnasında çok fazla hareket ettiğinden daha geride duran boks hocasının izlenmesi zorlaşıyordu. Bu durumun tersi de geçerliydi. Oyunculardan fazla jestlerini atmaları ve varolan jestleri temiz bir şekilde icra etmeleri istendi.

-Üslup ve Dramaturji: Oyuncular boks hocasını baskıcı ve sert tasarlamıştı. Dolayısıyla oyuncu mizahi ve grotesk bir üslup seçmişti. Öğrenci ise hocasının kışkırtmalarıyla dövüşü kazanıyor fakat sonunda yaptığı canavarlığa yabancılaşıyordu. Aralarındaki bu farkın anlaşılması için kullandıkları üslupların ayrıştırmaları, öğrenciyi oynayan oyuncunun üslubunu yalınlaştırması istendi. Bunların yanı sıra oyunculara dramaturjide derinleşme sağlamak için belli jestlerin üzerine gidebilecekleri söylendi. Örneğin; bu kişilerin sosyal statüleri nedir, hocanın bu kadar baskıcı olmasının nedeni nedir, bu işten sağlayacakları kazanç nedir gibi sorulara cevaplar bulunarak bu öneriyi bir sahne parçası haline getirecek bir çalışmanın da yapılabileceği yönünde bir tartışma yürütüldü.

-İmgesel tasarım ve iç aksiyon: Ringde gerçekleşen bir boks maçı düşünülmüştü. Ancak oyuncular ring ortamını yeterince tasarlamamışlardı. Oyunculardan tasarımlarını netleştirmeleri talep edildi.

-Skor ve Organizasyon: Sahnede icra edilen eylemler fazlasıyla uzundu. Oysa ki anlatılmak istenen şey daha kısa bir şekilde oynandığında da anlaşılabiliyordu. Oyuncuların gereksiz bölümleri budamaları istendi.

Fiziksel aksiyon: X, Y'ye rüşvet verir Y alır.

Verili durum: X yanlış kişiye rüşvet vermektedir, Y bozuntuya vermez.

Oyunların önerisi: Memur, çalıştığı devlet dairesine gelen vatandaşı müfettiş zanneder ve ona rüşvet vermeye çalışır. Vatandaş önce anlamaz daha sonra almaya karar verir.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-İmgesel Tasarım ve İç aksiyon: Aşırı uzun bir öykü vardı. Oyuncular kısa bir sahne parçası içinde oldukça yüklü bir kurguyu seyirciye aktarmaya çalışıyorlardı. Bu durum eylem çizgisindeki bazı aksiyonların haklılaşmasına engel oluyordu. Örneğin vatandaşın bu kadar kısa süre içersindeki tavır değişiklikleri (anlamama, kabul edip bozuntuya vermeme vb.) anlaşılmıyordu. Kurdukları öyküyü budamaları ve sadece rüşvet verme bölümüne odaklanmaları istendi. Ayrıca oyuncuların birbirleriyle ilişki içerisinde oynamamaları bazı bölümlerin anlaşılmasını zorlaştırıyordu. Oyuncular eylemlerini kararlı ve net bir şekilde icra etmeleri ve ilişkili oynamaları yönünde uyarıldı.

-Skor ve Organizasyon: Rüşvet alma kısmının icrasında kararsız oynamaktan da kaynaklanan aşamalandırma problemleri vardı. Bu kısım daha detaylı bir şekilde çalıştırıldı.

Atölye kriterleri üzerine eklenebilecek değerlendirmeler:

-Oyuncular atölye çalışması içerisinde kısa bir kesit yerine daha uzun bir sahne parçasının da çalışılabileceği fikriyle hareket ederek uzun bir öykü barındıran bir öneri getirmişlerdi. Ancak temel icra problemleri olduğu sürece bu tarz denemelere girişmenin doğru olmadığı görüşü ortaya atıldı. Diğer yandan atölyede icra problemleri üzerine gereğinden fazla odaklanmanın kurgu bütünlüğü ve dramaturjinin göz ardı edilmesi sonucunu da doğurabileceği, dolayısıyla temel icra sorunlarının yapılacak denemelerin önünde engel teşkil etmeyebileceği de söylendi. Bu tartışma sonuçlandırılmadı ve atölyenin geliştirileceği çalışmalarda tekrar ele alınmak üzere ertelendi.

Fiziksel aksiyon: X, Y'ye yemek getirir.

Verili durum: X çok açtır, Y ise yemeği vermek istemez.

Oyuncunun önerisi: Vücut formlarına aşırı derecede dikkat eden evli bir çiftten, erkek golften gelmiştir ve çok açtır. Eşi yemeği getirir ancak erkeğin vücudundaki ufacık bir yağ fazlalığını bahane ederek yemeği vermeden geri götürür.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Üslup ve Dramaturji: Oyuncuların seçtikleri dramaturji, insanların bedenleriyle saplantılı bir ilişki kurmalarının kendilerine zarar veren bir noktaya geleceği yönündeydi. Seçtikleri bu dramaturji doğrultusunda bu kişileri daha stilize ve grotesk bir üslupla sergilemenin daha uygun olacağı yorumu yapıldı.

-Skor ve Organizasyon: Oyuncular eylemlerini çok hızlı şekilde icra ettikleri için belli bölümlerin anlaşılmadığı belirtildi ve daha düşük bir ritmle icra etmelerine çalışıldı.

-İmgesel Tasarım ve İç aksiyon: Aç olma durumunun yeterince anlaşılmadığı, olmayan nesne ile ilişkide sorun olduğu (örneğin yemek getiriken kullanılan hayali tepsinin düzgün tutulamadığı ve bunun yerine gerçekten bir tepsi kullanılabileceği), mizansen seçiminin de anlaşılırlıkta sorun yarattığına sebep olduğu gibi uyarılar yapıldı. Bunların yanısıra erkeğin golften gelişinin oynandığı bölümün fiziksel aksiyonun ve verili durumun anlaşılmasına bir etkisinin olmadığı konuşuldu. Bu nedenle bu bölüm atılarak tekrar denendi. Fakat bu bölüm atıldıktan sonra da oyuncuların tasarladığı tiplerin sınıfsal durumunu gösterecek herhangi bir jest kalmadığı görüldü. Yapılması gerekenin verili durumun gerektirdiği eylem(ler)in oyuncuların tasarımını anlaşılır kılacak şekilde icra edilmesi olduğu konusunda uzlaşıldı.

Fiziksel aksiyon: Aynaya bakmak.

Verili durum: Aynaya bakarken yaşlandığını fark etmek.

Oyuncunun önerisi: Orta yaşlı bir adam iş hayatındaki başarısından dolayı özgüvenli ve mutlu bir şekilde eve gelir fakat aynada gördüğü fiziksel kusurlarından dolayı yaşlandığını farkeder.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Üslup ve dramaturji: Oyuncu bu kişiyi stilize bir üslupla sergilemişti. Seçtiği üslubun dramaturjinin anlaşılmasına yardımcı olduğu belirtildi.

-Skor ve organizasyon: Aşamalandırmada netleştirilmesi gereken yerlerin üzerinde çalışıldı.

Fiziksel aksiyon: Sigara içmek.

Verili durum: Moladadır, az sonra işine dönmek durumundadır.

Oyuncunun önerisi: Sigara içmenin hoş karşılanmadığı bir Avrupa ülkesine iş için giden bir 3. dünya vatandaşı iş toplantısı arasında sigara içer.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Oyuncunun etrafındaki insanlarla kurduğu ilişki tam olarak anlaşılmıyordu. Kuracağı ilişkinin düşündüğü tavrı belirginleştireceği düşünülerek oyuncuyu da rahatlatmak için sahneye bir oyuncu daha çıkarıldı. Seçtiği yoruma hizmet etmesi içinse sigara içtiği mekanı dar ve boğucu bir yer olarak tasarlaması önerildi. Oyuncu toplantıya, iş ortamına ve birlikte çalıştığı insanlara dair tavır üzerine çok düşünmemişti. Sahnede yoğunluk arasında iki arada bir derede sigara içmeye çalışan bir kimse görünüyordu. İki oyuncu, 2 dakika içinde sigara içmeye çalışan bir eleman ve onu yoğun çalışma baskısı altında tutan müdür yorumu üzerine gittiler. Ancak oyuncular iş yeri hiyerarşisini, sigara içen insanların üçüncü dünyadan geldiğini, sigara içme vasıtasıyla 3. dünya ülkelerinin aşağılandığını birarada göstermeye çalışıyordu. Bunların hepsi bir arada verilmeye çalışılınca oyuncu icrada zorlanıyor ve neyin vurgu aldığı önemini yitiriyordu. Öne çıkarılacak şeyi seçmek gerekti: Aşağılamanın sadece sigara içme eyleminden değil de kişinin 3. dünyalı olmasından kaynaklandığı vurgusu seçildi.

-Üslup ve Dramaturji: Oyuncu böyle bir insanın yaşadığı değişimin seyirci üzerinde trajik bir etki yaratmasını hedeflediğini belirtti. İcrasında kullandığı yalın üslubun bu etkiyi yaratmak için uygun olduğu yorumu yapıldı.

Fiziksel aksiyon: Sigara içmek.

Verili durum: Moladadır, az sonra işine dönmek durumundadır.

Oyuncunun önerisi: Bir tekstil atölyesinde çalışan bir kız tek molası olan yemek molasının sonunda dışarıda sigara içer, bu sırada hayallere dalar ancak sigarasını bitirmeden molası biter ve işinin başına çağırılır.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Üslup ve Dramaturji: Oyuncunun kısa bir arada hem yemek yemesi hem de sigara içmesi, bu sırada daldığı hayallerin gerçekleşmesinin içinde bulunduğu koşullar içinde olası görünmemesi seyircide buruk bir etki uyandırıyordu. Ancak bu konuda oyuncunun tercihi ile atölye katılımcılarının tasarladıkları arasında bir farklılık vardı. Oyuncu uzun süre katılımcıların kafasındaki tasarım üzerinden çalıştırıldı. Oyuncunun tasarımında bir sorun olmamasına rağmen farklı öneriler ortaya atılması ve bir süre oyuncunun bu öneriler üzerinden çalıştırılmasının yanlış olduğuna karar verildi.

-İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Kızın gün içinde nefes aldığı tek zamanın bu olduğu düşünülerek oyuncunun sigarayı daha törensel bir ifadeyle içebileceği önerisi yapıldı. Oyuncu sigara içme eylemini hayallere dalarak yorumluyordu, ancak seyircide daha çok sıkıntılarını düşünüyor gibi bir izlenim bırakmıştı. Hayallere dalma kısmındaki aksiyonun netleşmesi için çalışıldı. Fakat oyuncu zaten bu anı bütün bir rahatlama olarak tasarlamadığı, bu anın geçici olduğunu bilerek oynadığı için mutluluğun ön planda olduğu bir yorum sergilememeyi tercih etmişti. Son olarak oyuncunun yorumunun tercih ettiği tasarıma uygun olduğu üzerinde uzlaşıldı. Bunun dışında kızın nasıl koşullarda çalıştığı anlaşılmıyordu. Bütün gün oturarak ağır koşullarda çalışan birinin yarım saatlik bir arayı nasıl geçireceği üzerine kafa yoruldu (ayakta, oturarak, vb.). Bedenini rahatlatmaya dönük hareketler yapabileceği önerisi getirildi.

-Ekonomi ve Bedensel kullanım: Sırtının ağrıdığına dair jestler koyarsa çalışma koşullarına dair bu kesit içinden veri edinebileceğimiz yorumu yapıldı. Ancak oyuncunun eklediği jestler aksiyonun içinden icra edilemedi, mekanik kaldı.

-Skor ve Organizasyon: Koşulları daha iyi tasvir edebilmek açısından ritmini ağırlaştırabileceği yorumu yapıldı, ancak bunun da ayrı bir tercih olduğu konuşuldu. Öneriyi yapan diğer oyuncu sahneye çıkarak bunu denedi. Ancak tasarlanandan farklı bir etki çıktı.

NOT: Çalışmanın bu bölümünde yapılan tartışmalarda, aynı dramaturjiyi daha iyi verebilmek için nelerin yapılabileceğinin tartışılması gerektiği, şimdilik farklı bir dramaturji üzerinden yapılan önerilerin denenmesiyle vakit kaybedilmemesi gerektiği sonucuna varıldı.

Fiziksel aksiyon: Giyinmek.

Verili durum: Giydiği kıyafet yerine geçmek istediği kişiye aittir.

Oyuncunun önerisi: Kralı öldürüp yerine geçmek isteyen kardeşi, kralı ararken kralın kıyafetlerini görüp giyer.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Üslup ve Dramaturji: Oyuncu meydan okuyarak girmeyi ve kralı bulamayınca kıyafetlerini hırsla giymeyi tercih etti. Mizahi bir üslup kullandı. Bu yorum, tasarladığı kişiye dair nasıl bir imgesi olduğu sorusunu doğurdu. Oyuncu bu kişiyi saçma bir iktidar hırsıyla gözü dönmüş biri olarak tasarladığını söyledi. Tasarımı ile tercih ettiği üslup örtüşüyordu.

-İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Giydiği kıyafetleri kralı ararken görüp giydiği anlaşılmıyordu. Oyuncunun kıyafetleri giymeye mi geldiği yoksa kralı öldürmeye mi geldiği anlaşılmıyordu. Çünkü oyuncu birini öldürme gerilimini taşımıyordu. Bu yönde çalışıldı.

--------------------

3. ÇALIŞMA: VOKAL AKSİYON ÇALIŞMASI

Fiziksel Aksiyonlar Atölyesinin üçüncü başlığı olan Vokal Aksiyon çalışması, 20 Ağustos ve 27 Ağustos tarihlerinde yürütüldü. Bu çalışmanın hedefi, bir fiziksel eylem olarak değerlendirilen vokal kullanımının eklenmesiyle fiziksel aksiyon çalışmasının bir versiyonunu üretmekti. Bu çalışmada da atölye kriterleri üzerinden gidildi. Oyunculardan ikili gruplar halinde kendilerine verilen replikleri verili durumlara adapte ederek icra etmeleri istendi. On beş dakikalık hazırlık süresinin ardından yapılan çalışmalar sahne üzerinde tek tek ele alındı.

Replik: "Nereye"

Verili durum: Gitmesini istemediği birini durdurmaya çalışır.

Oyuncuların Yorumu: 3. lige mensup bir futbol takımının antrenörü, soyunma odasında oyunculara taktik verdikten sonra maça çıkmak isteyen hevesli genç futbolcuyu durdurur ve kendisinin yedek olduğunu ima eder.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Ekonomi ve Bedensel Kullanım: Antrenörün taktik verirken kullandığı jestlerin fazlalığı izleme açısından zorluk yaratıyordu. Bu nedenle oyuncudan gerekli olmayan jestleri kullanmaması istendi.

-İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Fiziksel aksiyonların icrasında sorun olmasa da aksiyon vokal kullanımına yansımıyordu. Vokalin haklılaşması için kesitin vokal kullanımından önceki aşamalarına çalışıldı. Oyuncular genç futbolcuyu çabalayan ancak yine de iyi oynamayan biri, antrenörü ise dalga geçilen, beceriksiz biri olarak tasarlamışlardı. Ancak oyuncuların icrası bu tasarımla örtüşmüyordu. Tasarım sorununun sahnede sadece bir futbolcu olmasından kaynaklanabileceği gerekçesiyle diğer futbolcuları oynamak üzere iki oyuncu sahneye çıkarıldı. Bu şekilde antrenörün çok ciddiye alınmadığı az çok anlaşıldı, ancak vokale yansımama sorunu değişmedi.

-Üslup ve Dramaturji: Oyuncuların göstermeye çalıştığı, takım üzerinde hiyerarşi kurmaya çalışan ancak oyuncuların ve kendisinin durumu itibarıyla bu çabası boşa çıkan bir antrenördü. Futbolcu sayısı artınca bu etki daha belirgin bir şekilde ortaya çıktı. Bir 3. lig takımındaki tartışmalar, bu kesit üzerinden pek de toplumsal değer taşıyan tartışmalara dönüştürülemeyeceği için bu çalışma üzerinde çok durulmadı.

Replik: "Manyaksın"

Verili durum: Karşısındakini övmek için söyler.

Oyuncuların Yorumu: Partiye hazırlanan iki genç kız rekabet halinde süslenirler.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Üslup ve Dramaturji: Oyuncuların yorumu, iki kızın da karşısındakini beğenmediği halde sahte bir şekilde beğendiğini göstermesi yönündeydi. İki kızın çok grotesk çizilmesi bu tipleri iflah olmaz gösteriyordu. Oyuncuların seçtiği dramaturjiye göre bu, parti kültürünün bir eleştirisini de içeriyordu. Bu konuda iki yönlü bir tartışma yürüdü. Birincisi grotesk icranın, parti kültürünün eleştirisini değil de sadece bu iki kıza ait bir sorunu gösterdiği yönündeydi. Bu incelikli bir dramaturji yapmanın önünde engel teşkil edebilirdi. İkincisi ise dramaturjiyi kızları çelişkili göstererek ve koşullarını vurgulayarak çizmenin farklı bir yorum oluşturabileceği idi. Son kertede oyuncuların kurguladığı dramaturji seyirci tarafından anlaşıldığı için bir sorun oluşmuyordu.

-İmgesel tasarım ve İç Aksiyon: Aksiyonun vokale yansımaması sorunu vardı. Vokal kullanımından önceki aşamalara çalışıldıysa da vokalin haklılaşmaması sorunu devam etti. Daha sonra ise atölye kriterleri bir kenara bırakılarak oyunculardan, üslup ve dramaturji kriterinde tartışılandan farklı bir yorum geliştirmeleri istendi. Bir deneme niteliğindeki bu çalışmada oyuncular daha sade ve sadece rekabete odaklanan bir yorumla oynadılar. Bu şekilde iki oyuncu arasındaki etkileşim arttı ve bu da vokale olumlu yansıdı.

-Ekonomi ve Bedensel Kullanım: Oyuncuların beden kullanımında belli klişeleri kullanma yönünde bir tercihleri vardı. Bu da oyuncuların tiplemelere daha mesafeli yaklaşmalarına neden oldu. Bu durum ilk yoruma hizmet etse de yukarıda bahsi geçen ikinci yorumda bir sorun teşkil etti.

-Skor ve Organizasyon: Aşamalandırma tercih edilmemişti. Belli eylemlerin bir rutin içinde icra edilmesi söz konusu idi. İzlenirlik ve anlaşılırlık açısından sorun yaratmadığı için değiştirilmesi istenmedi.

Replik: "Muhteşem olmuş"

Verili durum: Onaylanmak, kabul görmek için söyler.

Oyuncuların Yorumu: Bir üniversite rektörü tiyatro salonunu yenilemiş ve salonu göstermek amacıyla öğrencisine salonu gezdirmektedir. Salonu gezerken sahnenin ortasına sabit bir kürsü konduğu gören öğrenci de, buna bir anlam verememesine rağmen en azından salonun kullanım hakkına sahip olmak amacıyla rektöre "muhteşem olmuş" der. Fakat rektörün salonun anahtarını kimseye vermeye niyeti yoktur..

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Ekonomi ve Bedensel Kullanım: Öğrenciyi icra eden oyuncunun kürsüyü itmeye çalışıp yerinden oynatamama jesti bedensel kullanımdan ötürü öğrencinin itmeye gücü yokmuş gibi algılanmasına yol açıyordu. Bu yönde bir uyarıdan sonra oyuncu kürsünün sabit olduğunu vurguladı ve bedensel olarak da rektörün elindeki anahtara yöneldi. Bu şekilde sorun çözüldü.

-İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Salona giren iki kişiden birinin öğrenci olduğu tam olarak anlaşılmıyordu.Daha sonra tekrar denendiğinde, oyuncunun, iki tipleme arasında yaş farkı ve hiyerarşi olduğunu vurgulamasının yeterli olduğu, kendisinin canlandırdığı tiplemenin öğrenci olduğunun anlaşılmasının gerekli olmadığı konusunda uzlaşıldı. İkinci bir eleştiri noktası da iki oyuncunun imgesel tasarımlarının aynı olmaması üzerine oldu. Tartışmalarla iki oyuncu tasarım birliğine vardıktan sonra hem verili durum daha iyi anlaşıldı hem de kullanılan vokal verili durum üzerinden haklılaştı.

-Üslup ve Dramaturji: Oyuncuların düşündükleri; hiyerarşi olarak üst konumda bulunanın, salon gibi ortak kullanılabilecek altyapı olanaklarını tekeline alması eleştirisi üzerine kurulu idi. Rektörü oynayan oyuncunun kullandığı grotesk üslubun ve öğrenciyi oynayan oyuncunun kullandığı yalın ve empatiye dayalı üslubun böyle bir etki yaratmak için uygun olduğu belirtildi.

Replik: "Gerçekten mi?"

Verili durum: Bildiği bir haberi almasına rağmen şaşırır.

Oyuncuların Yorumu: Nüfuzlu ve torpilli bir er, bir konudan dolayı (bir önceki akşam kendisine mutfaktan yemek vermediği için), alt-sınıftan gelme başka bir erin askerliğinin 6 ay uzamasına sebep olur. Torpilli er gelir ve gergin bekleyen diğerine bunu söyler. Diğeri zaten durumu öğrenmiştir ve torpilli eri bıçaklarken şöyle der: "Gerçekten mi?".

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-İmgesel Tasarım ve İç Aksiyon: Verili durumlar ve oyuncuların yorumu üzerinden düşünüldüğünde bıçaklama eylemi haklılaşmıyordu. Bu nedenle bu jest "tehdit ederek üzerine yürüme" şeklinde değiştirildi.

-Ekonomi ve Bedensel Kullanım: Tehdit etme aşamasında jest-mimik fazlalığı göze çarpıyordu. Bu nedenle oyuncunun gerekli olmayan jestleri kullanmaması istendi. Bu kez de oyuncunun yorumu zayıfladı. Aynı güçlü aksiyonu daha temiz jestlerle de vermenin gerektiği konusunda anlaşıldı.

-Skor ve Organizasyon: Haberi vermeye gelen er diğerine oldukça rahat yaklaşıyordu. Ancak kurgulanan tasarım içinden bu yaklaşım haklılaşmıyordu. Oyuncuya daha temkinli yaklaşması gerektiği uyarısı yapıldı. Oyuncu bu skoru denedi ve bir iyileşme kaydedildi.

-Üslup ve Dramaturji: Haber veren erin seçtiği grotesk üslubun tasarladıkları dramatürji ile uyuşmadığı söylendi. Oyuncunun daha sade bir üslup kullanmasıyla belli bir iyileşme sağlandı.

Replik: "Başım ağrıyor"

Verili durum: Bahane etmek için söyler.

Oyuncuların Yorumu: Erkek işten atılalı 4-5 ay olmuştur ve tüm zamanını evde yatarak TV karşısında geçirmektedir. Kadın da ev işi yapmaktadır ve bu durumdan rahatsızlık duyarak adama en azından çöpü atmasını söyler. Adam yerinden bile kalkmayarak, 'Başım ağrıyor' der. Kadın ağrımadığını iddia eder ama adam tekrar üsteler.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Ekonomi ve Bedensel Kullanım: Kocayı oynayan oyuncunun jest-mimik kullanımının ekonomik olmadığından verili durumun anlaşılmasında bir engel oluşturuyordu. Oyuncu jest ve mimik kullanımını azaltmaya çalıştı ama verili durum iyi tasarlanmamış olduğu için çok olumlu sonuçlanmadı.

-İmgesel Tasarım ve İç aksiyon: İç aksiyonun imgesel tasarımla uyuşmadığı söylendi. İmgesel tasarımın çatışmayı güçlendirecek şekilde kurgulanması önerildi. İlk halinde tasarlanan verili durum baz alındığında, kocayı oynayan oyuncunun iç aksiyonlarının tam olarak verili durumla uyuşmadığı ve net olmadığı söylendi. Sonraki denemelerde oyuncular daha ilişkili oynadıklarında iç aksiyon açısından belli bir ilerleme kaydedildi.

-Skor ve Organizasyon: Kadının verdiği tepkinin çok sönük kaldığı ve tasarlanan verili durum içinden daha şiddetli bir yorum tercih etmesi gerektiği belirtildi. Oyuncu bir sonraki seferde farklı bir skor geliştirdi. Sahne üstünde temizlik yaparak başlarken bu kez bu eylemi sahne arkasına taşıdı ve antresini doğrudan kocaya yönelerek gerçekleştirdi. Ortaya çıkan skor daha iyi oldu.

Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:

-Sergilenen örneğe dair "klişe" olma eleştirisi yapıldı. Bu bir atölye kriteri olarak değerlendirilemeyeceği için bu aşamada ele alınmadı. Bu tartışma, sahneye konan örneğin imgesel olarak kışkırtıcı olması ve merak-şaşırma uyandırmasına yönelik olarak atölye sonrası değerlendirmeye bırakıldı.

Çalışmanın işleyişine dair tartışmalar : Çalışma sırasında belli örnekler üzerinden yürüyen çalışmanın amacı ile ilgili tartışmalar çalışmanın sonunda yeniden ele alındı. Mevcut çalışmanın amacı verili durumun vokal yoluyla seyirciye aktarılmasıydı. Ancak birçok örnekte bu amaca ulaşılamadığı konuşuldu. Burada sorunun daha çok çalışmanın kendisinde olduğu, bu çalışmanın, daha çok bir önceki başlık olan fiziksel aksiyon çalışmasının uzantısı olduğu değerlendirildi.

Vokal açısından deneysel bir çalışmanın hazırlanması atölyenin yeniden ele alınacağı ikinci aşamaya bırakıldı.

Oyuncuların vokal kullanımını geliştirecek çalışmaların yapılması gerekliliği üzerine bir tartışma yapıldı. Ancak bu noktada oyunculuk çalışmasını temel alan, "iyi vokal icrası"na dayalı bir çalışmadan ziyade Tiyatro Boğaziçi'nin bir yöntem arayışı içinde olduğu vurgusu yapıldı.

--------------------

4. ÇALIŞMA: KOLEKTİF FİZİKSEL AKSİYON ÇALIŞMASI

Fiziksel Aksiyonlar atölyesi içindeki çalışmalarımızı anlatan önceki üç yazıda da belirtildiği gibi Tiyatro Boğaziçi'nde yeniden ele alınmaya başlanan Fiziksel Aksiyonlar Atölyesinin, serbest aksiyon, fiziksel aksiyon ve vokal aksiyon çalışmalarının ardından 3 Eylül 2006'da atölye çalışmasının son çalışma başlığı olan kolektif fiziksel aksiyon çalışmasına geçildi. Bu başlığın atölyenin içinde yer alan diğer üç başlıktan biraz ayrıldığını belirtmekte fayda var. Bu başlık daha çok fiziksel aksiyon çalışmasının farklı üsluplarda nasıl kullanılabileceği konusunda farklı denemelerin yapıldığı bir çalışmaydı: empatiye dayalı yalın ve doğal bir oyunculuk üslubunun da -farklı sahneleme öğelerinin de kullanımı sayesinde- eleştirel bir dramatürjinin seyirciye aktarılması amacıyla kullanılabileceğini gösteriyordu.

Çalışmada amaç, farklı üslupların sahnede bir arada kullanılması sayesinde aynı eylemin seyircide yarattığı etkinin farklılaşması ve bu sayede bir dramatürji tartışmasının yapılmasıydı.

Çalışmada yöntem olarak şöyle bir sıra izlendi:

1. Oyuncular ikili gruplara ayrıldılar ve her gruba aynı fiziksel aksiyon cümlesi verilerek on beş dakikalık bir hazırlık süresi tanındı. Fiziksel Aksiyon Cümlesi: X hasta olan Y'ye yardım eder.

1. grubun önerisi: Felçli hastaya bakıcısı yemek yedirir.

-İmgesel tasarım ve iç aksiyon: Oyuncuların jestleri genel olarak anlaşılır bulundu. Ancak oyuncular grotesk bir üslup tercih edince hasta ile empati kurulamadı.

-Dramatürji ve üslup: Oyuncuların kurguladığı dramatürjiye göre felçli hastayla empati kurulması tercih ediliyordu. Bu sebeple oyunculara dramatürjilerine uygun olması için kullandıkları grotesk üslubu yalınlaştırmaları önerildi. Yeniden denendiğinde önceki örneğe göre daha yalın olsa da, felçli hastayı oynayan oyuncuda icra problemleri ortaya çıktı.

2. grubun önerisi: Yardım ederken sırtı tutulan kardeşine masaj yapar.

-İmgesel tasarım ve iç aksiyon: Oyuncular kardeş olduklarını tasarlamışlardı fakat eylemi icra ederken sahne üstünde buna dair bir tavrın oluşmadığı gözlemlendi.

-Skor ve organziasyon: Oyuncular kardeş olduklarının anlaşılması için skor değişikliği; yardım eden kardeşin eylemi suçluluk duyarak icra etmesi önerildi. İkinci denemede oyuncuların tavırları daha net anlaşıldı. Ayrıca oyunculara yardım etme jestine hizmet etmeyen eylemleri atmaları önerildi.

3. grubun önerisi: Bir sokak çocuğuna yoldan gecen bir kabadayı ceketini verir.

-İmgesel tasarım ve iç aksiyon: Oyuncuların tasarımı anlaşılır ve atölye kriterlerine uygun bulundu.

-Dramatürji ve üslup: Oyuncuların tasarladıkları sahne üzerinde anlaşılmasına rağmen, dramaturjik olarak sokak çocuğuna ceket verme eyleminin nasıl bir tavırla icra edilmesi gerektiği konusunda bir tartışma açıldı. Bu tartışmanın değerli bir tartışma olduğu not edildi ancak yürütülen çalışmaya hizmet etmediği için daha sonraya ertelendi.

4. grubun önerisi: Otobüste tansiyonu düşen birine yer vererek yardım eder.

-Beden kullanımı ve jest-mimik ekonomisi: Oyuncuların bedensel kullanımlarında fazlalık olarak gözüken bazı jestleri temizlemek gerekiyordu. Bu yönde bir uyarı yapıldı.

-İmgesel tasarım ve iç aksiyon: Oyuncuların imgesel tasarımları anlaşılıyordu ancak otobüsün hareket ediyor olmasına dair oyuncuların imgesel tasarımları ortaklaşmıyordu. Oyunculara imgesel tasarımlarını ortaklaştırmaya çalışmaları önerildi. İkinci denemede imgesel tasarımda ortaklaşılsa da tansiyon düşmesi üzerine yapılan jestler gerçeğe uygun bulunmadı. Bunlar üzerinden jestlerin icrasının haklılaşmasına çalışıldı.

5. grubun önerisi: Özel hastanede hastabakıcı tüm vücudu felçli olan bir hastaya bakım yapar.

-İmgesel tasarım ve iç aksiyon: Oyuncuların imgesel tasarımı anlaşılıyordu.

-Skor ve organizasyon: Skorda yer alan ve "yardım etme" dışında fazlalık olarak duran jestlerin atılması önerildi.

İlk aşama sonunda ikili gruplara verilen fiziksel aksiyon cümlesi üzerinden oyuncuların önerdiği eylemler aşağıdaki gibi sıralanıyordu:

• a. Yer verme
  
• b. Yemek yedirme
  
• c. Masaj yapma
  
• d. Ceket verme
  
• e. Kan dolaşımını hızlandırma

2. İkinci aşama için yukarıdaki eylemlerden "masaj yapma" eylemi seçildi ve bütün gruplar sahneye çıktı. Toplu olarak, 3.grubun önerdiği eylemler dizisi icra edildi. İlk olarak tüm grupların senkronizasyonu amaçlanarak skorlarını ortaklaştırmak üzerine çalışıldı. Daha sonra eylem bütün gruplar tarafından senkronize bir biçimde 3 kere tekrar edildi. Tekrarla birlikte oyuncularda eylemi "mekanik" icra etme durumu oluştu. Eylemin toplu icrası grup terapisi yapılıyormuş gibi bir etki oluşturdu.

3. Üçüncü aşamada ise, çiftlerden birinin eylemi ön tarafta grotesk bir şekilde icra etmesi istenirken diğer grupların daha yalın bir şekilde icraya devam etmeleri talep edildi. Bu şekilde eylem tekrar edildi. İlk olarak, grotesk icra eden çiftte "grotesk olmak için grotesk icra" eğilimi oluştu. Oyunculara bunu haklılaştırmaları gerektiği söylendi. Ancak, üslubu belirlemek için öncelikle bir dramaturji olması gerektiğinden bu haklılaştırma gerçekleştirilemedi. İki oyuncuya, bir dramaturji belirlemeleri ve üzerine çalışmaları için süre verildi ve ayrı çalışma yapmaları talep edildi. Diğer gruplar ile çalışmaya devam edildi. Eylemi icra eden gruplara teker teker bakıldığında; iki kişi arasındaki yardımlaşma durumunun anlaşıldığı, eylem tekrar edildiğinde ise seyircide, masaj yaptıranın masaj yapan ile kullanımcı bir ilişki kurduğu gibi bir etkinin oluştuğu yorumu yapıldı.

Sahneye toplu olarak bakıldığında ise durumun yardımlaşmadan ziyade grup terapisi/seansı şeklinde görüldüğü ve seyircide yabancılaştırıcı bir etkiye sahip olduğu konuşuldu.

Daha sonra ayrı olarak çalışan grup da sahneye yeniden eklendi ve grotesk bir üslupla diğer çiftlerin önünde hep birlikte eylemi sergilediler. Seçtikleri yorum "bir kadının 'geyşa misali' erkeğe cinsel hizmet sunması" idi. Ancak seyircide oluşan etkinin değişmediği gözlemlendi. Bunda temel sebep olarak bu kez de seçilen dramaturjinin eylem icra edilirken haklılaşmaması gösterilebilir.

4. Bu aşamada ise eylem aşama aşama hızlandırılarak bütün gruplar tarafından hep birlikte icra edildi. Eylem hızlandıkça oyuncuların iç aksiyonlarının kaybolduğu gözlemlendi. Masaj yaptıran kişinin masaj yapan üzerinde tahakküm kurması, ona işkence yapması gibi bir etki oluştu. Bazı çiftlerde tekrarlamaya anlam katıldı; yani eylemin tekrarından doğması gereken etkiyi oyuncular aksiyonlarının içine yerleştirdiler, tekrar etmenin verdiği aksiyon eylemlerin icrasında etkili oldu. Bu da işkence yapıldığına dair seyircide oluşan etkiyi artırdı.

5. Son olarak, eylemi üslup olarak grotesk icra eden çiftten "kavga etmiş karı-koca, erkek kadının gönlünü almak için ona masaj yapar" cümlesini oynamaları istendi. Diğer çiftler eylemi eskisi gibi icra etmeye devam ettiler. Amaç, bu şekilde, arkada sahte bir evlilik terapisi varken önde olan bir kavganın, yıpranmış bir ilişkinin gerçek yüzünün icra edilmesiydi. Ancak dramaturjik olarak etkili bir yoruma ulaşılamadı.

Çalışmadan sonra grup içinde yapılan değerlendirmede, çalışmanın genel olarak atölye kriterlerine uygun bir çalışma olduğu üzerinde uzlaşıldı. Çalışma içinde 3. aşamada yaşanan, grotesk üslup ile yalın üslubun bir arada kullanılmasından doğan etkinin sahneye yansıtılamaması sorununun oyunculara dramatürjiden bağımsız sadece üslup verilmesi olduğu tespit edildi. Çalışma sürerken, çok daha önceden bu sorunun farkına varılabileceği ve bir grubun aslında çalışmanın başında diğerlerinden ayrılıp, aynı eylemi daha farklı bir üslup ve dramatürji ile çalışmasının önerilebileceği yönünde bir eleştiri yapıldı.

Sonuçta, çalışmanın amacı olarak konan üslupsal denemelerle sahnede farklı bir etkinin oluşması konusunda 3. aşamada çıkan bir sorun dışında başarılı olunduğu söylenebilir. Bunların yanında, çalışma sırasında fark ettiğimiz ve dikkate alınması gereken diğer bir nokta ise ikinci aşama için seçilen eylemin az aşamalı olması ve mümkünse nesne ile ilişki kurulmayan bir eylem seçilmesi olarak belirtilebilir.

birun ellerine saglık dogaclamar guzel olmus...aklımday dı ama olsun katkıda bulunucam...

beklerük efenim...bende yakın bi zamanda devamın getiricem bunun...