HaldunTaner- Ve Değirmen Dönerdi / Oyun İnceleme

Ve Değirmen Dönerdi

• OYUNUN ADI: .Ve Değirmen Dönerdi

• YAZAR: HALDUN TANER

• OYUNUN TÜRÜ: DRAM

• SAYFA SAYISI: 98

• OYUN ÖZETİ:

Küşat, bir ressamdır. Hayalleri olan ve sanatı her şeyin üstünde tutan bir ressam. Oyun; Küşat' ın intiharının ardından, komadayken geride kalan eşi Fahrünnisa, kayınpederi Süleyman, ressam arkadaşları Üstat ve sevdiği kadın olan Serap arasındaki konuşmalarla başlar. Küşat'ın sağlığında söylediklerinden farklı olan sözleri, birbirleriyle atışmaya kadar gider.

Oyunun sonunun anlatıldığı bu bölümden sonra Küşat'ın yeni evlendiği eşi Fahrünnisa ile ailesi Festekizlerin köşküne gidişi, oraya nasıl ısınamadığı, sanatını icra edebilmek için hiçbir alan bulamayışı, yabancılaşması ve bıkkınlığı anlatılır. Fahrünnisa ise eşinin bu bıkkınlığını ilk başlarda fark etmez, umursamaz. Aile ile Küşat yoğun çatışmalar yaşar. Ardından Küşat evin yakınlarında bir değirmen keşfeder ve orada çalışmaya başlar. Mutludur.

Derken azatla karşılaşır. Azat ona yeni bir resim yarışması düzenlendiğinden bahseder. Küşat heyecanla bu yarışmaya hazırlanmaya başlar. Bu arada Küşat'ın değirmene çıktığını fark eden bacanağı Doktor onu uyarır. Çünkü bu değirmen aile için bir tabudur ve uğursuz sayılır. Küşat buna aldırmaz. Bir gece değirmende karşısına Serap çıkar. Küşat'ın tüm duyguları yeniden canlanır. Fahrünnisa ile ona benzediği için evlendiğini söyler. Serap ise her zamanki gibi soğuk ve kışkırtıcıdır. İkisinin orada konuştuğunu Fahrünnisa'nın fark etmesiyle birlikte Küşat artık kurtulmak istediğine karar verip, Serap'ın ardından karşı kıyıya gider ve oraya yerleşir. Resim için çalışır. "Ve Değirmen Dönerdi" Küşat'ın tablosunun adıdır.

Serap gidip gelir, onu destekler fakat aşkına karşılık vermez. Bacanak Doktor, Küşat'ı ikna etmek için ziyaretine gelir ama amacına ulaşamaz. Küşat, yarışmaya katılabilmek için borçlanmıştır. Azat sık sık onu görmeye geliyordur. Yarışma sonuçlanır ve Küşat kaybeder, Azat kazanır. Anlaşılır ki, Azat yarışma için kendi çevresini kullanmıştır. Serap da aynı zamanda Azat'a destek vermiştir. Küşat yıkılır ve hepsini evden kovar. Tüm hayalleri yıkılmıştır ve bunun sonucunda intihara teşebbüs eder. O sırada eve gelen Fahrünnisa ve Süleyman onu kurtarırlar. Eve dönmek için ikna ederler. Bu arada Küşat, kendisinin öldüğü zannedilerek tablolarının satıldığını, bir dershaneye adının verildiğini, hakkında pek çok olumlu yazının yazıldığını öğrenip deliye dönmüştür ve geri döner.

• KAÇ SAHNE(Episod): 7 SAHNE, 3 PERDE

• KAÇ KİŞİ (Kadın, Erkek): 4 Kadın, 6 Erkek

• KARAKTER İSİMLERİ:

AZAT

KÜŞAT

DOKTOR

ÜSTAT

SERAP

SÜLEYMAN

HÜRREM

FAHRÜNNİSA

MİHRÜNNİSA

FASİT

ANA TEMA: Tutucu, bağnaz aile yapısıyla sanatçı kişiliğinin çatışması içinde kendi olmaya çalışan bir bireyin öyküsü temel alınıyor.

ANA FİKİR: Sanatını icra ederek kendini bulabilen bireylerin, yoz aile kafesleri içine girince ne denli kendilerinden uzaklaştırıldıkları anlatılıyor. Akabinde, içinde sanatçı ruhu taşıyan bireyler önünde sonunda çevrelenmiş oldukları duvarları yıkarlar, gerekirse sevdiklerinden ve çıkarlarından da fedâkarlık etmesini bilirler. Sonları iyi olsa da olmasa da, bu göstermiş oldukları çaba çoğu zaman onlar için bir erdemdir. Çünkü bu, bireyin kendine ve varoluşuna göstermiş olduğu saygının göstergesidir. Diğer yandan yoz ve tutucu aileler, kendilerini aşmaktan ve kendilerine karşı dürüst olmaktan o öylesine uzaktırlar ki, yüzlerine vurulan tüm gerçekleri yalanlayıp kendi tabularıyla yaşamayı sürdürürler.

• YAN FİKİRLER VE ÇIKIŞ EPİSODLARI:

• Ailelerin yozluğu, kapalılığı

• Birbirlerine benzeyen kişilerin sıradanlığı

• Tabular

• Evlilik, mantık evliliği

• Sanatçının değerinin, ona verilen değerin zamansızlığı

• Sanatçıların kimi yüzsüzlükleri ve soysuzlukları

• Aşk, karşılıksız aşk

• İlham

• Tutarsızlıklar

• Kıskançlık

• Sanatçının yalnızlığı

Çıkış Episodları:

II. SAHNE: Festekiz ailesinin sıradan ve benzer yaşantısının ayrıntılarıyla verilmesi. Böylece Küşat ile aile arasındaki çatışma noktaları açığa çıkarılmış oluyor.

III. SAHNE: Küşat'ın kendini ve sanatını yeniden bulmak için çırpınışı.

• PERDELER İÇİN YORUM (PERDE ÖZETLERİ):

I.PERDE: Küşat intihara teşebbüs etmiş, komada; başında eşi Fahrünnisa, yatmaktadır. Dışarıda ressam arkadaşları ve sevdiği diğer kadın olan Serap sohbet ederler. Hepsi Küşat'ın sağlığında olduğundan farklı davranırlar. Azat'ın da onlardan çok da farkı yoktur. Ambulans gelir ve Küşat'ı götürür. Sonra olaylar başından itibaren anlatılmaya başlanır. Küşat, yaşayacağı yer olan, eşi Fahrünnisa'nın ailesine ait Festekizlerin Köşkü'ne gelir. Köşkte her şey ona yabancıdır. Eşinin kardeşi Fasit, sakat bir çocuktur, bu nedenle komplekslidir. Sürekli ona kötü davranır. Fahrünnisa, ailesine Küşat'ın ressam değil mimar olduğunu söylemiştir. Evde her şey rutin, benzer ve katı kurallar içerir. Herkes birbirinin aynıdır. Fahrünnisa, Küşat'ın da böyle olması için onu zorlar. Küşat yadırgamıştır durumu. Küşat evin bahçesinde bir değirmen görür, sevinçle bakar. Fahrünnisa bunu tedirgin karşılar ve değirmenin uğursuz olduğunu söyler.

II.PERDE: Küşat, köşkteki bunaltıcı yaşamını sürdürmektedir. Resim yapamamaktadır. Eski ilhamını kaybetmiştir. Fahrünnisa da ailesiyle Küşat arasında kalmaktadır sürekli. Evdekiler, Küşat'ın davranışlarını beğenmemektedirler. Bir tek kayınpederi Süleyman daha anlayışlıdır. Kayınvalidesi onu hiç sevmez. Sürekli, aileye uygun biri olmadığını îma eder durur. Küşat artık iyice sıkılmıştır ve isyan eder. Azat'la karşılaşırlar. Azat, yeni ödüllü bir yarışma olduğundan bahseder. Küşat'ı heyecanlandırır bu fikir. Karar verir, yarışmaya katılacaktır. Ardından, bir akşam ailenin ıhlamur saatinde değirmeni keşfeder. Herkes onu bekler fakat o değirmenin keyfini çıkarmaktadır o sırada. Artık resim yapabileceği bir yer bulmuştur. Küşat birden değişir, kendine gelir. Aile, ondaki bu duruma bir anlam veremez ve delirdiğini düşünürler. Küşat, değirmene ikinci çıkışında Serap'la karşılaşır. Onu çok özlemiştir. Birdenbire onunla yaşadıklarına döner. Karısıyla, ona benzediği için evlendiğini söyler. Serap soğuk davranır. Serap aynı zamanda Fahrünnisa'nın kuzenidir ve âsi olduğu için aile tarafından dışlanmıştır. Serap'la yakınlaşırlar ve ardından Fahrünnisa Küşat'ın izini bulur, onu aradığı gece vaktinde. Onu sevdiğini ve artık onun istediği gibi olacağını söyler. Bu sırada Serap'ın da orada olduğunu fark eder. Buna çok sinirlenir. Beraber olduklarını düşünür. Serap oradan ayrılır. Küşat da Fahrünnisa ile tartışır ve köşkten ayrılır. Serap'ın ardından gider karşı kıyıya.

III.PERDE: Küşat hızla yarışmaya hazırlanmaktadır. Serap da ona destek vermek için sıkça gidip gelir yanına. Küşat ona aşkını söyler ama o karşılık vermez. Bu arada Azat da Küşat'ı ziyaret eder. Festekizlerden bacanağı Doktor gelir. Doktor onu ikna etmeye çalışır ama başaramaz. Küşat bir mektup alır, bu bir hayranına aittir. Onore edilir, iyice azimlenir. Yüklü bir borca da girmiştir bu sıralar. Yarışma gerçekleşir ve Azat kazanır, Küşat kaybeder. Yıkılır. Azat tanıdıklarını kullanarak ödülü almıştır. Tartışırlar. Ardından Serap'ın Azat'a da aynı kendisine olduğu gibi destek verdiğini, yakınlık gösterdiğini öğrenir. Yine de Serap'tan kopamaz ama yalvarmaz. Bu defa her ikisini de evden kovar. Ardından tabanca sesleri duyulur. Fahrünnisa ile babası gelirler ve onu kurtarırlar. Bu arada Küşat öldü sanılarak tabloları satılmış, değeri yükselmiştir. Dershaneye adı verilmiştir. Hakkında yazılar yazılmıştır. Yaşadığı fark edilince bunların tümü değişir. Küşat bu durumu anlar ve daha da sıkıntıya uğrar. Kendisine gelen hayran mektubunun Fahrünnisa tarafından gönderildiğini öğrenir.

Gitmemesi için Serap'a yalvarır fakat Serap onu dinlemez, gider. Fahrünnisa ve babası Küşat'ı ikna ederler ve köşke geri dönerler.

I.PERDE YORUMU: Oyun, Küşat'ın intihar teşebbüsünün ardından yaşananlarla başladığı için, sonra yaşananlar hakkında merak baştan oluşuyor. Seyircinin kafasında, Küşat'ın kim olduğu, ne yapmak istemediği ve aynı zamanda ne yapmak istediği iyice oturuyor. Çatışmanın nedenlerini saptamak adına aile hakkında da yeterince bilgi veriliyor. Bu perdede Küşat'ın doluşunu görüyoruz. Çıkışı için gördüğümüz en son diyalog da zaten perdenin son sahnesinde geçiyor. Değirmen...

• Küşat'ın gerginliğinin artması için yeterince olay yaşanıyor köşkte. Bunların üzerine daha çok gidilebilir rejide. Arada tabii Küşat'ın da tutarsızlıkları vurgulanmalı. Fahrünnisa ile parası için mantık evliliği yaptığını, sanatını geliştirmek adına evlendiğini söylüyor. Bu hatası da izlenebilir.

II.PERDE YORUMU: Küşat'ın kendini bulma çabasını yoğun olarak bu perdede görüyoruz. İlk perdedeki pasif, sinmiş Küşat artık sabrını yitirmiştir bu perdede. Bir şeyler yapmalıdır. Değirmen onun sığındığı liman hâlini alır. Değirmende resim yapmaya başlar ve Serap'la karşılaşır. Diyebiliriz ki, değirmen bir nevi onun geçmişini sergiler. Ona dönmek için her türlü çılgınlığı yapabilir. Evi terk ederek de bunu gerçekleştirir.

• Burada Küşat-Serap-Fahrünnisa hesaplaşması ilginç. Mutlaka üzerinde durulması gerekir. Küşat'ın ikilemleri de değişkenlik kazanıyor. Eşi ile Serap arasında bir seçim yapmak gibi bir durum ortaya çıkıyor. Diğer yandan resim yapmak için evi terk ettiğini söylüyor. O da çok dürüst değil.

III.PERDE YORUMU: Küşat yarışmayı kaybeder. Serap'ın da Azat'la kendiyle olduğu gibi beraber olduğunu öğrenir. Yıkımları ve hayal kırıklıkları giderek artar. Dönmeyi çok arzuladığı, kendini gerçekleştirdiği yer olan sanat dünyasından da ciddi bir kazık yemiştir. Ayrıca bu süreçte Fahrünnisa'nın kendine yardım ettiğini anlar. Kendini herkese kapatır. İntihar teşebbüsü gerçekleşir, ardından da öldüğü sanılınca değerinin nasıl birdenbire yükseldiği, ölmediği anlaşılınca da her şeyin nasıl kendisinden geri alındığı.

Dengesini kaybeder Küşat.Anlamsızlığa düşer. Köşke dönmeyi ancak resim yapmak şartıyla kabul eder. Fakat kayınpederi Süleyman, gider gitmez değirmeni yıktıracağını söyler.

• EPİSODLAR İÇİN YORUM (EPİSOD ÖZETLERİ):

I.SAHNE: Küşat komada yatmakta. Yer Küşat'ın atölyesi. Dışarıda bekleyen sanatçı arkadaşları, kayınpederi ve sonradan gelen Serap. Başında eşi Fahrünnisa. Dışarıdakilerin Küşat lehine sözleri, pişmanlıkları, ikiyüzlülükleri vurgulanıyor.

• Okurken bana oyunun sonu gibi geldi ama değilmiş. Sondan önceki bölümlerden biri. Küşat'ın öldüğü sanılarak yaşananlar burada ayrıntılı verilmekte.

II.SAHNE: Küşat ve Fahrünnisa yeni evliler. Festekizlerin, Fahrünnisa'nın ailesinin evine yerleşiyorlar. Küşat çevreyi yadırgıyor. Aile ile kaynaşamıyor çünkü tuhaflar. Benzer davranışları, tabuları, kuralları var yoğunlukla. Mihrünnisa'nın kardeşi Fahrünnisa, onun nişanlısı olan doktor konuşuyorlar. Köşkü, kendilerini anlatıyorlar. Doktor, Küşat'ın askerlik arkadaşı. Doktorun tamamen menfaat için o evde bulunduğunu anlıyoruz. Anne-baba Hürrem ve Süleyman ile tanışma. Dirlik-düzenlik-birlik-benzerlik ailenin temel ilkeleri. Küşat'ın şaşkınlığı.

III.SAHNE: Küşat ile Fahrünnisa'nın evlilikleriyle ilgili konuşmalarıyla sahne başlar. Küşat çalışmak ister fakat eşi aptalca sorularıyla onun çalışmasına mâni olur. Küşat sıkılır. Doktor, nişanlısı Mihrünnisa'yı öpmek için onu yoklar sık sık ama başarılı olamaz yeterince. Bu sırada Küşat, Azat ile karşılaşır. Azat onu görmeye gelmiştir. Bir resim yarışmasından söz eder. Küşat yarışma broşürünü kayınvalidesinin yırtmış olabileceğini tahmin eder. Azat bir kadından hoşlandığını anlatır, garip bir diyalog şeklinde Küşat'a. İlerleyen sahnelerde anlarız ki bu kadın Serap'tır. Ailenin ıhlamur saati gelmiştir ve herkes Küşat'ı beklemeye başlar. Küşat gecikir ve sonra üstü başı dağılmış, bezgin, sarhoş gibi çıkagelir: Değirmeni bulmuştur...

IV.SAHNE: Değirmenin içinde Doktor ve Küşat sohbet ederler. Doktor, değirmenin geçmişini anlatır Küşat'a.

(YORUMLANIRKEN ) NE ÖNE ÇIKARILMALI?

• Küşat ile Fahrünnisa'nın aşklarının başlangıcı ve sonrasında evlenince aile içerisinde nasıl birbirlerinden uzaklaştıkları.

• Küşat ile Serap aşkı-Başlangıcı ve evrimi

• Ailenin tutuculuğu ve Küşat'la çatışmaları

• Küşat'ın yarışmaya katılmaya karar vermesi

• Diğer ressam arkadaşlarının, Küşat hakkında olaylara göre değişen tutumları.

• Küşat'ın öldüğü sanıldığında ortaya çıkanlar.

• Küşat'ın gerçek ölümü

• Serap ile Fahrünnisa karşılaşması

• Küşat'ın kafa karışıklığı

İNCELEYEN : Dilek TÜRK