Diyarbakır Kabadayıları ; Qırıklar....

“Elli elli yüz/ Biz Diyarbakırlıyız

Ceketimizi atarız/ Kol üstünde yatarız

Bize biz derler/ Başkasına çuvaldız derler

Hapishane evimiz/ Karakol kahvemiz

Bekçi polis uşağımız/ Kelepçe kol saatimiz

Altay Martı..

Hepsi de bedenlerinin bir yarısında şövalyelik, diğer yarısında cellatlık taşır. Onlar Diyarbakır qırıklarıdır. Bakışları, yürüyüşleri, davranış kalıpları birbirine benzer. Ceketleri omuzlarındadır hep. Zulalarında satır taşırlar. Ayakkabıları sivri burun, yumurta topuktur ve mutlaka arkasına basılmıştır. Tizbah (tesbih) olmazsa aksesuarı eksik kalır. Direngenlik, isyan duygusu ve gözü-karalık sanki kalıtımsaldır Diyarbakır'da. Talihin pek şefkatli davranmadığı, şiddetin akrep gibi ortalıkta dolaştığı, toprağı sürekli çiğnenen, gülüşü dondurulmuş, dili ertelenmiş, acıya tanıklık etmesini bilen bu şehirde, küçe çıkmazların, örtmelerin, havuşların, tahtların, eyvanların birbirine karıştığı mahallelerde, o iri taşlı sağlam evlerde, sancılı sokaklarda, beden dibinde ve viran caddelerde rastlayabiliriz onlara.

Hepside "şehir çocuğu" olmakla övünür. Hançepek, Kore mahallesi, Alipar, Mardinkapı, Ben-u sen ve Bağlar! En iyi şehir çocukları buralardan çıkar. Kibir, gurur, başkaldırı ve kavga daha onlar ufacık bir çocukken siner ruhlarına. Sıradan bir nedenden dolayı uzunca bir sokağın tüm insanları, evlerde kavga için özel olarak yaptırılmış başı topuz cennahlarla, satırlarla, kazma-küreklerle sokağa fırlayıp birbirinin kafasını gözünü yararsa hangi çocuk büyüyüp de "qırıklık" mertebesine ulaştığında "ölüme de tilili!" demez ki!..

Tozlu küçelerde her üç lafının biri küfür olan ve iş küfüre geldimi Kürtçe’yi de Türkçe’yi de büyük bir ustalıkla kullanabilen, meydan-beş tıraşlı, üzerinde eski bir fanila, bacağında yamalı bir pantolon, ayaklarında cizlavit ve bakışlarında insanı hayrete düşürebilecek bir saldırganlık taşıyan kaç çocuk büyüyünce özel bir söylem edinmez ki! Edinir elbette 5-6 yaşlarında bir bastıbacak, sokağından geçen hiç tanımadığı yedi yabancı birinin ardından "şebbşeeeboook!" diye bağırıp sataşır örneğin. Yada bununla da kalmaz insanı canından bezdirene dek hep aynı dizeyi tekrarlayıp durur: "Paşa paşa sırtın yere yapışa." Çok da hazır cevaptırlar sonra. Sigara içtiğini gördüğünüz bir fırlamaya "Oğlum o elindeki ne! Niye içiyorsun?" diye sorduğunuzda hiç istifini bozmadan, hatta dumanı da yüzünüze savurarak cevabı patlatır. "Sana ne! Babanın cigarası mıdır!" Büyüyüp serpildikçe hem hırçınlığı ve kaba-sabalığı, hem de mertlik ve raconculuğu artar qırığın. Tünediği bir kahve köşesinde, yada Köpeküldüren şarabını çekmeye gittiği On-gözlü köprü' nün altında her an infilak edecek bir saatli bomba gibi durur. Söylemese haddinden fazla zenginleşmiştir.

Şu veya bu nedenden kafası bozulan yada canı sıkılan qırık o esnada çevresinde bulunan herhangi birisine bulaşırken terminolojisini kullanır: "Biz ako şeyi miyiz ula rutto!" "Pot kıran ölür!" "Bize de mi lolo ula qeşmer!" "Pıreze yapma ula kevaşe!" "Allah' ın emriyle get kimseye karışma" "Qılo pılo yapma!" "Ayağı yerde olanın!" Cahit Sıtkı Tarancı' sı Ahmed Arif' i ile ünlü Diyarbakır' da şiddetin bile şiiri vardır: “Dağkapı' da hüzünlü bir akşam vakti Dan,dan,dan Ne oldi benim babam Ne olacak! üç ölü beş yaralı” Sadece bu değil elbette. Mısralarını tam olarak hatırlayamadığım ve tepeden tırnağa meydan okumayı içeren bir başka şiir ise şöyledir : “Elli elli yüz/ Biz Diyarbakırlıyız Ceketimizi atarız/ Kol üstünde yatarız Bize biz derler/ Başkasına çuvaldız derler Hapishane evimiz/ Karakol kahvemiz Bekçi polis uşağımız/ Kelepçe kol saatimiz Ya aşk! Aşık da olur elbet qırık. "Onun da kalbi vardır, O’ da insandır."

Bu aşklar akıl almaz bir yoğunluk taşır, ama senin benim aşkıma benzemez. Bir ceylana sevdalanır qırık, fakat bunu hiç açık etmez. Bazen kızın bile haberi olmaz. Artık iki tür kız vardır qırığın hayatında. Sevdiği kızın adı "Dava", diğer bütün kızlar "Bacı" dır. Genellikle iş yapmaz qırık. Uzunca bir süre ana-babasının cebine koyduklarıyla geçinir gider. Yavaş yavaş çatlak sesler çıkmaya başlayınca da iş başa düşer. Artık gaspçılık Allah'ın emridir. Qırıklığın şanına halel getirmemek için gizli de bir çırpınma içindedir elbette, çünkü parasız pulsuz kalıp arpacılık (hırsızlık) gibi soysuz bir işe düşmek de vardır sonunda. Bu yüzden çok çalışır qırık. Satırı jileti iyi kullanmalıdır. Bakışı, yürüyüşü, sesinin tonu ürkütücü olmalıdır. Bunlar hiç aksamamalıdır ki Hugi (haraç) yiyebilsin, paralanabilsin. Onun da bir dolu masrafı vardır çünkü! Sabaha ciğer kebabıyla başladıktan sonra sayısız çay içen qırık ara sıra da Bedendibi' ne esrar çekmeye gider.

Maksat kafa bulut olsun! Esrar bulamadığı zamanlarda pek dert edinmez. Pembe-Beyaz ve sarı bomba iki zavallı haptır ve leblebi gibi satılır. Çekil şota bir köşeye, yap "hableme" ni. Sonra duman gibi dolaş caddelerde. Çok mu dolu için, kemiği etinden kaşından bol vücuduna ateş mi düşmüş, bas jileti göğsüne! Sonra da yarı aralık kızarmış gözler ve kaskatı bir bedenle bağırmaya başla "Var mi ulan ha!" Bir qırık arada bir de olsa neden kan revan içinde kalıp tehdit eder çevresini? Niçin durup dururken kafa tutar yaşama? Bunu anlayabilmek için dönüp, bu, surlarının kenarından iplik gibi kan sızan kara kaşlı şehrin tarihine, evlere musallat olmuş zift gibi yoksulluğa, bu yaralı insanların yüzlerinde umursamazlık, öfke, mahzunluk ve anlaşılmaz bir masumluğu taşımasını becerebilen çocukların gözlerine bakmak lazım! Kavgalarda mertlik olmalıdır. Qırık bunu çok iyi bilir.

Çocukluğum ve ilk gençliğimde kaç kez tanık oldum. Öfke zapt edilememişse sözü öyle fazla uzatmaz qırıklar,ama kavgada hemencecik başlamaz. Adil ve teke tek olması gerektiğinden hemen iki taraftan biri gök gürlemesi gibi önerisini atar ortaya: -Yürü ula.Gazi köşkü' ne gidelim. Gazi köşkü ıssızdır çünkü. Engelleyecek, ayıracak insan yoktur. Hemen bir taksi çevrilir. İki qırık da ağız lafları ve hışımlarıyla kurulurlar koltuğa ve kavgaya doğru yolculuk başlar. Gazi köşkü şehrin dışında olduğundan biraz pahalı bir kavga olanıdır. İnsanlık hali, olurya, para yoktur kırığın üzerinde. Bu gibi durumlarda da kavganın hakkaniyetine gölge düşürülmez. Çünkü yürünerek gidile bilinecek iki yer daha vardır. Biri bedendibi, diğeri koşu meydanı. Omuzlarını alabildiğine kırarak, kaşlarını amansız çatarak ve tek kelime etmeden yola düşer qırıklar.

Meydanlar ikisini beklemektedir artık? Peki bu abartılı ve çoğumuza saçma gelebilecek adalet duygusu nasıl gelişmiştir bu insanlarda? Çocukluğumda beni hep şaşırtmış bir olay vardır futbolla ilgili. Topu orta sahadan kapmışsınız, rakip takımın oyuncularına çalımı basıp bellerini kırıyorsunuz.Kaleciyle karşı karşıyasınız, bir çalım da ona, kale önünüzde bomboş, hafif bir dokunsanız topa, gol! yok! olmaz! Çünkü tam o sırada rakip takımdakiler hep bir ağızdan bağırmaya başlamışlardır: Bos kale kabrağiii! bos kale kabrağiii! Bu laflar üzerinde durursunuz. Az önce gösterdiğiniz bütün hüner boşa gitmiştir. Boş kaleye gol atarsanız kabrak olursunuz. Bırakırsınız topu. Saçma sapan da olsa, içinde kurnazlıkta taşısa buradaki durumu görüyor musunuz? Raconculuk daha çocukken başlamış. Kabraktan qırık olmaz. Başka bir özelliği de kolay kolay başka bir kenti, o kentin insanlarını beğenmemesidir kırığın. Mardin'e bozuk plaka der, Urfa'nın yüzüne bakmaz, Antepi şehirden saymaz, Siirtliyi küçümser, Diyarbakır'ın saf keriz tiplerinede dudak büker. Bu türden insanlar için en yaygın kullanılan sıfat "GUNDİ" dir.

Bir de "pis burjuva" çocuklarından hoşlanmaz. Onların adı da "pisküvit çocuği" dır. Tek saygı duyduğu kesim "şehir çocukları" dır. Her gördüğü yerde selamlar, bir yerde oturuyorsa hafifçe yerinden kalkıp elini göğsüne götürüp başını eğer. Onlarla konuşurken dehşetli efendidir. "Başımın tacısın" , "Başımla beraber" , "ser çavemın, ser seremin" gibi laflar hakedenler için en sık kullanılan qırık klasikleridir. Bulunduğu mekan neresi olursa olsun, önce kendisi kalkmışsa hesabı ödeyip çekip gider, kendisinden önce biri buna yeltenirse adamı elinden kolundan tutup para verdirmemek için her türlü vücut hareketi yapar. Paraya köpek muamelesi yapmak bir hayat tarzıdır, keyif verir kırığa. Ya aşk! Aşık da olur elbet qırık. "Onun da kalbi vardır, O’ da insandır." Bu aşklar akıl almaz bir yoğunluk taşır, ama senin benim aşkıma benzemez. Bir ceylana sevdalanır qırık, fakat bunu hiç açık etmez. Bazen kızın bile haberi olmaz.

Artık iki tür kız vardır qırığın hayatında. Sevdiği kızın adı "Dava", diğer bütün kızlar "Bacı" dır. Kafası dumanlandığında etrafındakilere bir-iki anlattığı olur. Özlem çeker, iç çeker, aşk acısı çeker, gözüne uyku girmediği geceler olur, ama öldür ALLAH gidip davasıyla konuşmaz. Niçin? Yakışmazda ondan. Aşk hem engellenemez ve güzeldir, hemde köpek gibi utanılası bir şeydir. Kızı şöyle bir-iki kapı önünde görme kader alışverişe çıkmışsa ağır ağır takip etmek yeterlidir. Sanki şu güzelim şarkı qırıklar için yazılmıştır "Seni uzaktan sevmek aşkların en güzeli". Politika! Olmaz olur mu! Kıyısından köşesinden de olsa bütün Diyarbakır qırıkları "siyasi bilinç" e sahiptir.

Faşizm, ulusların kendi kaderini tayin hakkını, emperyalizmi! duymuştur en azından. Kafasına estiği toplantılara, eğitim çalışmalarına katılır. Slogan attığı da olur. "Devrimci ahlak" tan haberdardır. Lumpenlik suçlamasından ödü patlar. Siyasilere müthiş saygı duyar. Onların olduğu ortamlarda kendine biraz çeki düzen verir. Qırıklık raconunu zulaya atar, yeri ve zamanı gelince çıkarır. İşin özü "Herseyin sahnesinde belli olduğu" bu büyülü şehrin olmazsa olmaz süsleridir qırıklar. Çığlıkla öfke kardeş yaşayıp durur içlerinde. Tekrar vurgulamam gerekiyor. Haksızlık, kan, baskı, isyan, başkaldırı, yoksulluk! Bir harmanlayalım bakalım! Kaç hayat kırılır, kaç qırıkçıkar,bir harmanlayalım.

alıntıdır...

yüreğimin yarısını alıp götüren şahin bakışlı Derya'ya....

guzelmıs elıne saglık birun

Müthiş ...

çok güzel anlatılmış...

ana hatay doğum istanbul baba tarafı diyarbakır ..bir insan olarak okumak çok güzeldi

hikayede bana düşen niteleme "pisküvit çocuği" dir ..anlisan (:

çocukluğum Bağlar Ofis Ali paşa ve mergeahmed te geçti

ilk okulumu alpaslan da okudum

kale içinde 'üç tekerli pıskalet' kiralamalar

Gazi köşk te piknikler

cocukluğum = diyarbakır .... lav lav malamıne (:

diyarbakırın diyeceği çoktur...ama pek konuşmaz lal dır

yüreğinize sağlık

yüreğimin en güzel yerlerini alıp giden Qırıkları (kırık) burada anlatmak istedim sadece... Tanıdığım en mert insanlar onlardı ve o mertliklerinin içinde taşıdıkları saflıkları çok güzeldi.

Beyazkin demek "pisküvit çocuği" ha...