Genesis Sorunsalları

Eski ahite göre Tufandan sonra insan nesli dünya üzerinde Nuh oğulları Ham,Sam ve Yefet ile devam eder.Sami topluluğu olan İbranilerin soy ağacı , ilk doğan erkek geleneğince Sam dan devam eder.Yafet ve ham ile ilgili kısa anlatılardan sonra GENESİS , Sam’a döner.

Genesis Soyağacı Yaşam Süresi İlk oğla Sahip Olma

______________ ____________ ________________

Sam…………….........……..600 yıl…………..........…100

Arpakşad……….......……..438 yıl………..........……35

Şelah………..........…………433 yıl………..........……30

Eber………...........………….464 yıl………….........….34

Peleg…………………...........239 yıl……………..........30

Reu………………….............239 yıl……………..........32

Seruc………………............230 yıl.........…………….30

Nahor………………............148 yıl……………..........29

Terah………..........…………205 yıl……….........…….70

Abrahim………...........……175 yıl….........…………100

İbranilerin yaratılışla başlayan insansoyu ,Adem ve Musa arasına yerleştirildikten sonra seçilmiş halk olmayı tescil ettirmelerini sağlayacak süreçte kilit isim Abram/İbrahim olacak-tır.Tarah’ın Ur’da yerleşik olduğunu anlatan ayetlerden sonra ailenin ilk göçü alır sırayı ; üç oğlundan biri daha urdayken ölen Terah diğer oğulları Abram’ı ve Haran’ın oğlu Lut’u yanına alarak Harran’a göç eder.Baba Terah 205 yaşında burada ölür.Ardından tanrı , Nuh’tan bu ya- na ilk kez bir insanla iletişim kurar ve Abraham’a seslenir,Tekvin 12 : 1-4

1 RAB Avram'a, "Ülkeni, akrabalarını, baba evini bırak, sana göstereceğim ülkeye git" dedi,

2 "Seni büyük bir ulus yapacağım, Seni kutsayacak, sana ün kazandıracağım, Bereket kaynağı olacaksın.

3 Seni kutsayanları kutsayacak, Seni lanetleyeni lanetleyeceğim. Yeryüzündeki bütün halklar Senin aracılığınla kutsanacak."

4 Avram RAB'bin buyurduğu gibi yola çıktı. Lut da onunla birlikte gitti. Avram Harran'dan ayrıldığı zaman yetmiş beş yaşındaydı.

Şaşırtıcı olarak Genesis’te Abram’ın kişiliği üzerine bunun öncesinde tek satır bilgi bulun maz.Dolayısıyla tanrının “büyük millet yapmak “ üzere Ur dan Harana gelen Terah’ın oğlunu niye seçtiğini anlayamayız.Fakat anlaşılmaz olan bu olay kronolojideki garipliklerden ortaya çıkar.Genesiste Abram ,Terah 70 yaşındayken olduğu görülür.Hemen ardındanda Harranday ken Terah’ın 205 yaşında öldüğüdür.Demekki Abram Babası öldüğünde 135 yaşında olmalı- dır.Oysa 12. bölümden yukarıdaki 4 ayet , tanrının Abramla konuşmasını ve Abramın Kenan a doğru yola çıkmasını 75 yaşında gerçekleştiğini söyler.

Abramın babası ölmeden 60 yıl önce haranı terk ettiği düşünülebilir ,ama bu Genesis’e uy- maz.Sıralama bozulur.Çünkü Terah’ın yanına Abram, gelini Sara ve torunu Lut’u alarak Ur dan Harana geçmesi nihai bir göç değil , bir tür mola’dır.Genesis bu yolculuğun Kenan’a ya-pıldığını söylemektedir.O halde olayların en mantıklı sıralaması bu fikrin Terah’ın kafasında olduğu ve söyleyemeden öldüğüdür.Karısı ve yeğeni ile haranda yaşamaya devam eden Ab-ram , tanrı kendisiyle konuşana kadar bu fikri bilmez.Tanrı onunla konuşur ve Kenan’a gitme si için görevlendirir.Bu durumda 135 yaşında olması gereken Abram birden 75 yaşına düşürü lür.Bu Genesis yazarlarının dikkatsizliğinden kaynaklanır.

Diğer taraftan yolculuğun rotası da biraz kafa karıştırır.Ur kentinden Kenan’ a gitmek iste- yen biri niçin doğrudan doğruya btıya yönelmeyip önce kuzeye harana gider.? Genesiste bu konuyla ilgili bilgi bulunmaması ,sözü edilen UR şehrinin Sümer kenti UR olmayıp , yakınlar daki başka UR isimli şehir olabileceğini akla getirir.Sümerolog Çıg ; Abramın yola çıktığı kentin Sümerlilerin UR’u olduğundan oldukça şüphelidir.

“ Tevrat’ın İ.Ö 3 yy da yunanca çevrilen metninde bu şehrin adı yok.Bir çok araştırmacı, bu UR şehrinin sonradan eklendiğini söylüyorlar.İbranice olan metinde Ur kasdim olarak yazılı – yor.Mari’de bulunan çivi yazısı belgelere göre Ur-Kasdim olarak gösterilen yerin, Güney Me- zapotamya ‘da değil ,kuzeyde Harran civarında bulunan bir yer olması gerek deniyor.Bu güne kadar böyle bir yer kanıtlanamadı.fakat bu yolda çeşitli tarihsel veriler var..” M.Çığ/İbrahim peygamber.

İskenderin bölgeyi fethinden önce adı kesin olarak bilinmemekle birlikte harran’a oldukça yakın Urfanın Genesiste söz edilen UR olma olasılığı yüksektir.Kent İ.Ö. 2100 dolaylarında Huriler tarafından kurulmuş sonra Asurluların eline geçmiştir.Benzeri nitelik taşıyan ve sami dilindeki anlamı yol (harranu) olan haranda olduğu gibi Urfa’dada Ay tanrısı Sin kültürünün yoğun izleri görülür.Hatta bu Sin kültürü İbranilerin ilk dönemlerinde yaşam biçimlerinde et- kili olmuştur.Diğer taraftan İslam dünyasında Urfanın peygamberler şehri olarak anılması ve ibrahim ile ilgili efsaneler , Terah ve İbrahimin Sümer UR ‘undansa Harran yakınlarındaki Urfadan yola çıkmaları oldukça mantıklı olup izlenen rota ile ilgili soru işaretlerini ortadan kaldırır.

Genesis’e göre Abram , Kenan ülkesinde ilkin Şekem adlı kente gelip yerleşir.Burda kaldı ğı süre içerisinde tanrı onunla ikinci kez iletişim kurar ve gördüğü bütün toprakları onun soyundan gelenlere vereceğini söyler.Bir süre sonra ülkede kıtlık başlayınca Abram yanındaki lerle birlikte yiyecek bulmak için Mısır’a gider.Mısırda karısı Sara’yı kardeşi olarak tanıtır.Bu garip tavrın nedeni Sara’nın büyüleyici güzelliğidir.Karısı olduğu bilinirse ona sahip olmak için öldürülme tehlikesi vardır.Basit bir hesaba göre Mısır’a girerken 80 li yaşlarını geride bırakan sara’nın cinayet işlenebilecek kadar güzel olması ilginçtir tabi.Hiakyenin ilerleyen bölü münde firavun sara’yı beğenir ve haremine almak ister.(Firavun ismi belirtilmez tabi).Bir süre sonra başına felaketler gelen firavun bunu sara’ya bağlar ve onu geri verir.Ve kendisine söyle nen yalandan yakınır.

18 Firavun Avram'ı çağırtarak, "Nedir bana bu yaptığın?" dedi, "Neden Saray'ın karın olduğunu söylemedin? Tekvin 12

19 Niçin 'Saray kızkardeşimdir' diyerek onunla evlenmeme izin verdin? Al karını, git!" Tekvin 12

İlginç olan şudur ; tanrı yalan söyleyen Avramı değilde firavunu cezalandırır.Tam Gene- sis yazarlarına göre adalettir bu.Üstelik Avram karısını alıp gitmekle kalmaz firavun ona he- diyelerde verir.Bu olayın aynısı daha sonra kenan’da yaşanır , bu kez Gerar Kralı Abi melek ’in ülkesini ziyeret eden Avram, karısını yine kardeşi olarak tanıtır ,Kral saranın güzelliği kar şısında eşi olmasını ister ; Sara 90 yaşlarında kadındır.Firavunun yaşadıkları bu sefer Karalın başına gelir ve bir gece rüyasına tanrı girer ve Sarayı bırakmasını söyler.Tanrıdan korkan kral saranın yanında Avrama , koyunlar,sığırlar ve kölelerde verir.Abimelek , Avrama niye karın değilde kardeşin olarak tanıttığını sorar , Avramın cevabı ilginçtir, Tekvin 20:11/12

11 İbrahim, "Çünkü burada hiç Tanrı korkusu yok" diye yanıtladı, "Karım yüzünden beni öldürebilirler diye düşündüm.

12 Üstelik, Sara gerçekten kızkardeşimdir. Babamız bir, annemiz ayrıdır. Onunla evlendim.

Bu sözler kabile geleneğinde bir iç evlilikten öte doğrudan doğruya ensest bir ilişkidir.Ve kökeni mezapotamya ve mısır’a kadar gider.Sümerde EN.Kİ , tanrı AN ‘ın ilk doğan çocuğu- dur, ama hükümdarlık yetkisi EN.LİL e devretmek zorunda bırakılır.Çünkü EN.Kİ cariyeden EN.LİL ise AN ın yarım kızkardeşi ile yaptığı evlilikten doğmuştur.Benzer şekilde mısırda Osiris kız kardeşi İsis ile , Seth de diğer kız kardeşi Nephtys ile evlenir.Genesis yazarları hem mitolojiden aldıkları hemde mısırdan aldıklarını kitaba aktarmışlardır.Avram böylece gerçek soylu kanını İshak’ a aktarabilecektir.

Avram için anlatılan bu hikaye mezapotamya ve Yakındoğu mitleri arasında yoğu izler taşır M.Cığ ın kitabında avramın mısır ve gerar’da yaşadıklarına dair hikayeyi Ugarit efsanesinde verir.

Cığ aynı zamanda bu ugarit efsanesi ile Avramın’ın mısırda yaşadıklarının “İnananın Ölüler Diyarına İnişi “ olarak mitindende esintiler içerdiğini söyler.

Buraya kadar Avramla ilişkin koronolojik tarih verilmez.Eldeki tek referans Urfa ve har ran ın birer asur ticaret kolonisi olması ki bu kanıt olmamakla birlikte Avram İ.Ö 2000 yılı dolaylarına yerleşebileceğini öngörür.

Oysa genesisteki akış onun tufan sonrası onuncu, yaradılıştan itibaren yirminci kuşak ol- duğunu göstermektedir ki bu durumda söz konusu tarihi çok çok daha geriye, en azından İ.Ö 2300 lere çekmek gerekir.

Mısır dönüşü yaşananlar kutsal kitap arkeologlarını biraz umutlandırır.Burada Kenan böl- gesinde irili ufaklı krallıkların birbiriyle savaş yaptıkları söz edilmektedir ve Abram’da bir bi- çimde olayların içindedir.Kutsal kitap arkeologları Abramın varlığını ilk kez ispatlayabilecek leri bilgi olarak bu olaya sarılırlar ; Tekvin.

1 Bu arada Şinar Kralı Amrafel, Ellasar Kralı Aryok, Elam Kralı Kedorlaomer ve Goyim Kralı Tidal

2 Sodom Kralı Bera'ya, Gomora Kralı Birşa'ya, Adma Kralı Şinav'a, Sevoyim Kralı Şemever'e ve Bala -Soar- Kralı'na karşı savaş açtı.

İki ayrı müttefik grubu halinde gerçekleşen bu savaş sırasıyla sodom ve gomorra’nın kralları kaçınca, diğer grup bölgeyi yağmalar ve oraya yerleşmiş olan Abram’ın yeğeni Lut u da kaçırırlar.Bu haberi alan Abram 318 uşağıyla birlikte bu adamlara saldırarak Lut’u ve mal larını kurtarır.Saldırganlarıda uzaklara sürer.

Bu hikayenin inandırıcılığı üzerinde tartışmaya gerek yok.Mısırdan çıktığında 90 yaşını aşan Abramın nasıl 318 adama sahip müthiş bir savaşcı olduğunu sorgulamıyoruz.Tanrının işi olmalı bu.Çünkü Abram’la ilgli mitlerin hepsi çeşitli yerlerden alınmış kolajdır.

Tarihçiler, arkeologlar ve din adamları uzun süre Genesis 14 de adı geçen kralların ve yapıldığı söylenen savaşın izine rastlamadılar.Derken 1897 yılında Theophilus Pinches British Museum’daki Spartoli koleksiyonunda bir dizi tableti deşifre ederken bölgede Genesis’te belir tilen savaşa rastladığını söyler.Bu metinlerde Elam kralı Kudur Laghamar’ın ,Eri-Aku ve Tud-Ghula adlı iki kralla oluşturduğu ittifaktan söz eder.Tabletteki isimler ibranice karşılıkla- rıyla ele alındığında ele alındığında Kederlaomer “Kudur-Langhamar’a ,Arok “Eri-Aku” ya Tidal de “Tud-ghula” ya dönüşüyorlardı.( Kimileri Tidal’in Hitit Kralı I.Tudhaliya olabileceği ni ileri sürdüler ,ancak iki nedenle bu iddia temelsizdi , birincisi eski ahitte Hititler bir millet olarak biliniyordu bu nedenle Goyim , yani diğer halklardan biri olarak söz edilmesi akla yat kın değildir.İkincisi ve en önemlisi I.Tudhaliya , söz konusu olayların geçtiği varsayılan tarih ten yüzyıllar sonra İ.Ö.1450 dolaylarında yaşamıştı).

Arkeoloji müzesinden Vincent Scheil ad lı bir araştırmacı din adamı , Hamurabi tarafından yazılan bir mektuba rastlar.Bu mektuplarda Kudur-Laghamar’ın adından söz edilmektedir.Ard arda gelen bulgularda Şinar kralı Amrafel in ünlü babil hükümdarı Hamurabi olduğu düşüncesi bir süre arkeoloji ve tarih çevrelerinde egemen olmuştur.Çünkü o dönemlerde Hamurabinin İ.Ö. 2050 dolaylarında yaşadığı düşünül mekteydi, bu bilgiler Abramı o tarihlere yerleşti,rmeye çalışan Judeocu görüş ile uyum içinde idi.Ne varki izleyen dönemde elde edilen bulgular Hamurabinin hükümdarlık yıllarının daha yakın tarihlere, İ.Ö. 1750 lere çekilmesi sonucunu verecek kanıtların bulunması işleri değişti- rir.Hammurabi , Amraphel olsa bile, diğer krallarla aynı çağda yaşamamıştır.

Yirminci yüzyıl ortalarında elde edilen bulgularla mesele biraz daha netleşir.Aslında hem Genesis’ te hemde sparoli tabletlerinde rastlanan metinler ,içeriklerini daha eski başka bir me tinden almaktadır ve adı geçek krallar birbirlerinin çağdaşı değillerdir.

Genesis yazarları bir takım bulgular üzerine tarih oluşturmaya çalışırken hata yapmışlar – dır.Adı geçen kralları aynı zamanda yaşadı gibi düşünüp hikayeyi bunun üzerine kurgulamış lardır.Abramında içine karıştığı savaş ın bir kurgu olması ve devamında gelen Sodom ve Go morra’nın yok edilmesi hikayesinede gölge düşer.

Genesis , Abram’ın tanrıyla sık sık haberleşmesinden ,yolculuklarından ve yaptığı işlerden bahseder.Bu yaptığı işlerin hiçbirisi kendisi hakkında kronoloji oluşturmaya yardımcı olmaz. Karısı saranın kısır olması sebebiyle cariyesi hacerden ismaili dünyaya getirdiği ve 100 yaşındaykende mucizevi şekilde sara nın ona ishak’ı doğurduğunu öğreniriz.Artık adı bir çok kavmin babası olan Abraham’a döner.

Yine İbrahimi anlatan genesis metinlerinde tanrıyla yapılan anlaşma gereği kurallar ortaya çıkar.Genesiste ilk oğul ilkesinin sebebi ; batı sami kabilelerinde İ.Ö. 2000 başlarında ortaya çıkan oldukça yaygın olan bir gelenek olan “ insan kurban “ geleneğini ortadan kaldırmak ve bunu uygulayanlarla bağı koparmaktır.Kuzey suriyeden filistine kadar olan bölgelerde ilk doğan erkek çocuk tanrıya kurban verilir ve yakılırdı.genesis’ e göre tanrı ibrahimden ilk oğlunu kurban etmesini ister, ibrahim ne kadar üzülsede emre uyacak tam kurban esnasında tanrı melekleriyle ortaya çıkacak ve ibrahimi denediğini söyleyecektir.Bu ilke daha sonra Exodus ta musa’ya söylenenlerle pekişecektir.” Bütün ilk doğanlar bana aittir “ der.Yine ibrahimle ortaya çıkan başka bir ahit kuralı erkek çocukların sünnet ettirilmesidir.Bu gelenek yalnızca mısırda uygulanmış olup , mısırı bilen Samilerce kabile kültürüne ithal etmişlerdir.

Bütün bu bilgiler ışığında İbranilerin babil sürgününe kadar geçen süreleri ; yaratılış ve mısırdan çıkışa bağlayacak soy ağacı kahramanları sanal olarak yaratılmışlardır.

Efsanelerden oluşturulan bu kolaj kahramanlar iyi bir prototip çizselerde kitap yazarlarınca tarih ve coğrafik olaylardaki başarısızlıkları kahramanlara inandırıcılığı azaltır.

Genesiste anlatıldığı biçimiyle bize sunulan İbrahim’in varlığını kabul etmek imkansızdır.Fakat önümüze koyulan bu hayali kişiliğin olmadığı anlamına gelmez. ?