Radyo Tiyatrosu...

RADYO TİYATROSU

Radyo tiyatrosu’nun doğum yeri tartışmalı. BBC ile Amerikan radyoları “ilk olma” yarışını birbirlerine bırakmamakta kararlı. Ancak kaydı bulunan ilk radyo tiyatrosu ne İngiltere’de, ne Amerika’da, ilk kez Almanya’da, Berlin Radyosu tarafından “mikrofona kondu”. Bu eser Schiller’in “Haydutlar”ıydı.

Daha önce ünlü ve başarılı tiyatro oyunlarının sahneye mikrofon konarak taş plaklara kaydedildiği ve radyoda dinleyiciye sunulduğu biliniyor. Ancak böylesi ürünler radyo tiyatrosu olarak değerlendirilmiyor. Radyo tiyatrosu, bir oyun, roman yada öykünün yada tümüyle radyo tiyatrosu olarak yazılmış özgün bir eserin stüdyoda, ses ve müzik efektleri eşliğinde yeniden üretilmesiyle ortaya çıkan radyo programlarına deniyor.

İlk radyo tiyatrosu programının tarihi tartışmalı da olsa, yaygınlaşması İkinci Dünya Savaşı sırasında oldu. Almanya, İngiltere ve Belçika’da, sığınaklarda bombardımanın bitmesini bekleyenler için ilgi çekici programlar tasarlanırken radyo tiyatrosu, müzik programlarının önüne çıktı. O dönemden bu yana da bir radyo klasiği olarak varlığını sürdürmekte.

TÜRKİYE’DE RADYO TİYATROSU

Türkiye’de radyo tiyatrosu, TRT öncesi dönemlere uzanıyor. Özellikle İstanbul Radyosu 1950’li yıllarda ilk radyo tiyatrosu örneklerini vermeye başladı ve bunu gitgide sistemleştirdi.

Baki Süha Ediboğlu, Ekrem ve Cemal Reşit Rey kardeşler ilk mikrofona koyucular olarak ünlendiler. Bedia Muvahhit, Afife Ediboğlu, Hadi Hün, Perihan Tedü, Kemal Tözem, Sami Ayanoğlu, Şaziye Moralı, Vasfi Rıza Zobu, Ercüment Behzat Lav, Behzat Butak, Suavi Tedü ise ilk radyo tiyatrosu oyuncuları olarak...

Televizyonun olmadığı, radyonun evde izlenebilen tek kitle iletişim aracı olduğu dönemde radyo tiyatrosu gitgide bir geleneğe ve alışkanlığa dönüştü. Bu geleneği miras alan TRT’nin arşivlerinde, taş plaktan dar banta uzanan inanılmaz zenginlikte bir arşiv var.

NTV Radyo’da Radyo Tiyatrosu birer saatlik oyunlar halinde her Pazar saat 11:05’de ve 19:05’de (tekrarı) yayınlanıyor.

ARKASI YARIN

Arkası Yarın türü radyo programları, beklenilenin aksine radyoda doğmadı. Güneydoğu Belçika’daki Arden bölgesinde çeşitli vardiyalarda işe gidip gelen kömür işçilerini oyalamak ve eğlendirmek amacıyla banliyö trenlerinde tiyatro aktör ve aktristlerinin canlı olarak seslendirdiği bazı oyunlar, trenin hoparlörlerinden vagonlardaki işçilere dinletiliyordu.

Ancak uzun oyunlar madenci köylerinden yakındaki ocaklara giden işçilerin yolculuk süreleri için uzun olunca oyunları farklı sürelere bölerek bölüm bölüm yayınlamaya başladılar. Bu eğlence kısa süre içinde işçilerin büyük beğenisini kazanınca bunu radyo yoluyla bütün ülkeye yayma fikri doğdu ve ardından da Arkası Yarın bir radyo klasiği olacağı yolculuğuna başladı.

Bir Kaç TRT Yapımı Radyo Tiyatrosu Örnegi

Oyun: Timsah

Eser: Dostoyevski

Radyoya Uyarlayan: Haldun Taner

Yöneten: Zeki Alasya

Efektör: Erhan Mesutoğlu

Oynayan Sanatçılar:

Aleksi: Metin Akpınar

İvan: Zeki Alasya

Neneçka: Aytaç Öztuna

Kabulof: Atilla Pekdemir

Elena: Perran Kutman

Bay Şimit: Zihni Küçümen

Büyükanne: Nezahat Tanyeri

Çocuk: Birsen Kaplangı

Popoviç: Ahmet Gülhan

Polis: Zihni Göktay

General: Mete Sezer

Yaşlı Kadın: Cevzar Şifar

Komiser: Sezai Altekin

Emir Subayı: Arsun Erdal

Bayan Şimit: Ayşegül Yalçın

-----------

Oyun: Otel Mavi

Yapım: Ankara Radyosu

Yazan: Ayla Kapan, Selma Fındıklı

Yöneten: Nurşen Girginkoç

Yapımcı: Ersan Edinç

Efektör: Nebi Tamyüksel

Oynayan Sanatçılar :

Nazan: Adviye Öztürk

Ufuk: Erdal Küçükkömürcü

Burhan: Selçuk Özdoğan

Sevgi: Berrin Ötenel

Nihal: Buket Türkyılmaz

-------------

Oyun: Birkaç Kötü Yıl

Yazan: Lahmi Özen, Selma Fındıklı

Yöneten: Rüştü Asyalı

Yapımcı: Engin Demiral

Efektör: Ömer Atilla Ulaş

Oynayan Sanatçılar:

İdris Kahya: Selçuk Özdoğan

Yiğit Ağa: Tayfun Eraslan

Durmuş Dede: Fikret Ergin

Hasan: Faruk Günoğur

Zeyno: Perihan Dönmez

Sultan Gelin: Devrim Seher Yakut

Çolak Osman: Neşet Erten

Kasım Kahya: Ahmet Erkut

İlhan Bey: Levent Şenbay

Jandarma Başçavuşu: Osman Nuri Ercan

1.Köylü: Buğra Koçtepe

2.Köylü: Ali Çakır

3.Köylü: Ali Hakan Beşer

Yapım: Ankara Radyosu

‘ARKASI YARIN’IN TARİHİ

“İlk oyunlar 67 yıl önce “Radyofonik temsiller” adıyla yayınlanmaya başladı. Canlı sunuluyor ve plaklara kaydediliyordu. 15 dakikalık skeçlerin en tanınanı “Kimgiller”di. Başrollerinde Vahi Öz, Saime Arcıman, İbrahim Delideniz ve Kemal Tözem gibi ünlü ve usta isimler görev almıştı. Başlangıçta Radyo Temsil Kolu Şefliği adı altında yönetilen radyofonik temsillerin amacı, eğlendirirken eğitmek ve düzgün Türkçe’yi halka benimsetmekti. 1941 yılında bugünkü Radyo Tiyatrosu’na benzer nitelikte “Temsil Saati” adıyla dramalar da yer alıyordu. Bu program, 1960’lı yılların başında “Mikrofonda Tiyatro” adını aldı. “Radyo Tiyatrosu” adıyla günümüzdeki biçimine dönüştü. “Arkası Yarın” 1960’lı yılların başında, “Çocuk Bahçesi” 1964 yılında yayımlanmaya başladı. Arkası Yarın ve Çocuk Bahçesi o dönemlerde, kitap okuma imkânı olmayan kesimlere Türk ve dünya klasiklerinden önemli örnekleri oyunlaştırarak tanıtmayı amaçlamıştı. Programlar dinleyicilerin tiyatroya, yazılı sanat eserlerine ilgisini artırmayı, okumaya yönlendirmeyi, Atatürkçü düşünce ve milli amaçlar doğrultusunda dinleyiciyi bilinçli tutmayı hedefliyor.”

- Yeliz Aras Çelikel ( Milliyet )

Arkası yarınlar, radyo tiyatroları... Gerçekten tiyatroya gitmek için fırsat bulamadığım dönemlerde en büyük dostlarım oldular. Denememiş olanlar, duymayanlar, eski günlerin sıcak havasını tatmak isteyenler google ve youtube'dan bir çok oyuna hala ulaşabilirler.

Kamelyalı Kadın

Radyo tiyatrolarını ben de dinlemeyi eskiden çok seviyordum ama yakın zamanlarda daha az beğendiğimi fark ettim. Bunun sebebini düşününce de şu olabileceğini düşündüm, belki siz de fark etmişsinizdir, radyo tiyatroları hep asıl hikayeyi kısalttıkça kısaltıyorlar, ve genellikle hep sanki ellerinde belli bir şema var da olayları ona göre koyuyorlarmış gibi hep benzer bir plot line, hikaye çizelgesi izliyorlarmış gibime geliyor. Siz de hiç böyle hissettiniz mi