Cymbelıne...William Shakespeare...

Cymbelıne...William Shakespeare...

William Shakespeare’in (1564-1616) oyunları kabaca altı kısma ayrılabilir: trajediler, komediler, İngiliz tarihi oyunları, problem oyunları (ya da ‘karanlık komediler’ ya da trajikomediler) ve romanslar. Bu sonuncu grupla genel olarak Shakespeare’in dram yazarlığı ve mesleği sona erer. Konumuz olan Cymbeline bu sonuncu grubun ilk oyunu olabilir ve yazılış tarihi 1608 ve 1610 yılları arasında olmalıdır.

Cymbeline, Britanya tarihinin efsanevi krallarından biridir. Avrupada Rönesans çağında bile gerçek tarihle efsanenin arasındaki farkın tam olarak anlaşılmamış olması yüzünden bu oyun bir İngiliz tarih oyunu olarak da görülebilirdi ancak Cymbeline tarih oyunlarından ziyade son grup oyunlarındaki romans özelliklere sahiptir, bu özellikler ise Ortaçağlarda yazılmış olan romanslarla ve hatta klasik çağlardaki Yunan pastoral romansları ve onların taklitleriyle ortak bazı özellikler gösterir.

Bu arada adı geçen ve oyunumuzun anlaşılmasında önemli olan romans ögelerini kısaca açıklamak yararlı olacaktır. Olaylar dünyanın uzak yerlerinde ya da tarihin, karanlıklar içinde kalmış ve biraz da bu yüzden çekici bir gizeme sahip çağlarında geçer. Ağırlık noktası ilginç olaylar olduğundan kişilerin karakter özellikleri üzerinde fazla durulmaz. İyiler çok iyi ve kötüler çok kötüdür. Bazen beklenmedik bir şekilde kötü bir insan pişmanlık duyar ve iyi bir insan olur.

Böylece, bu tür eserlerde beklenen mutlu sona yapay bir yolla da olsa erişilmiş olunur. Olayların yönetilmesi ve mutlu sonun elde edilmesi için tanrısal güçlerin araya girmeleri durumuyla da sık sık karşılaşırız. Bu şekilde evrendeki açıklanamayan fakat etkisini ve hatta varlığını zaman zaman hissettiğimiz gizemi de yaşamış oluruz. Doğa üstü güçler de aynı işleve sahiptirler. Özellikle Cymbeline oyununda anlaşılması ya da açıklanması zor bazı kişilerle, olaylarla karşılaşacak olursak bunları oyundaki romans ögelerine bağlayabileceğimizi göreceğiz.

Shakespeare’in bu son grup oyunlarında, yukarıda sözü edilenlerden başka ortak özelliklerle de karşılaşabiliriz. Doğa üstü ya da Tanrısal güçleri her zaman yeteri kadar hissederken merhametli bir Tanrının her an pek iyi gitmeyen olaylara müdahale ederek insanları mutlu edeceğini tahmin ederiz ve tahminimizde yanılmayız. İnsanlar hata hatta günah işlemişlerdir fakat duydukları pişmanlık, acılar, çektikleri cezalar onların affedilmeleri ve gecikse de mutluluğa erişmeleri için yeterli olur.

Bu hata ve günah işleyen kişiler genellikle yaşlı ya da olgun kimselerdir ve bir önceki kuşağı temsil ederler. Çocukları dünyaya, hayata ve insanlara onlardan fazla sevgi ve inanç duyarlar ve babalarının affedilip mutluluğa kavuşmalarında büyük payları olur. Dikkati çeken diğer bir ortak nokta bu oyunlarda karşılaştığımız yaşlı baba ve genç kız arasındaki çok dokunaklı, olumlu ve yapıcı ilişkidir ki bunu erken çocuk yerine kız çocuklar sahibi olan Shakespeare’in kişisel tutumuna bağlayan eleştiriciler çıkmıştır.

Oyunumuzda, nerede ise trajediye yol açabilecek olaylardan sorumlu olan kişi ancak bir ölçüde yaşlı baba olup daha ziyade Jachimo adlı kötü bir genç adam ve onun yalanlarına inanan genç koca sorumluluk sahibidirler. Yani iyiler ve hata yapıp günah işleme ve felâketlere yol açma durumuna düşebilirler. Bazen felâketle karşılaşan fakat mutluluğa erişen kişi hiçbir hata işlememiş de olabilir, yani bu son grup oyunlarında, tam ir trajedide bulunmayı beklediğimiz bazı özellikleri bulamıyoruz ki bunun sebebi Shakespeare’in yeni, trajik ve komik özellikler taşıyan bir çeşit trajikomedi denemesi olmalıdır.

Oyundaki en güçlü ve ilgi çekici kişi, kadın kahraman Imogen’dir. Kadın kahramanların dramda önem kazanması Rönesans’ta görülür ve Shakespeare’den birkaç yıl önce eser vermeye başlamış Lyly ve özellikle Grene gibi oyun yazarlarının komedilerinde erkek kahramanla aynı düzeye gelirken Shakespeare’in romantik komedilerinde erkek kahramanlardan daha önemli olurlar. Bu kadınlar güzel, şefkat dolu, sevgi ve hürmet ilham eden, insiyatif sahibi, sabırlı, kötülükleri derhal affetmeğe hazır kimselerdir. Bu komedi kadınları bazı değişikliklerle Shakespeare’in son oyunlarında da karşımıza çıkar. Bu arada, gene eski komedilerde olduğu gibi erkek kıyafetine girerler ve bu oyunda göreceğimiz şekilde hüzün ögesini güçlendirirler.

Shakespeare bu oyunda efsanevi Britanya’yı, eski Roma ve Romalılar, Rönesansın ahlâk kurallarından uzak İtalyasını birleştirirken çok çeşitli, bazen hüzünlü bazen güldürücü olayları, renkli kişileri, bir araya getirip bizimkinden çok farklı hem de onu daha iyi anlamamıza yarayan bir dünya ortaya çıkarmıştır.

Engin Uzmen

CYMBELINE

William Shakespeare

Türkçesi: Prof.Dr. Engin Uzmen

İmge Kitabevi

1. Baskı, Ocak 1992

Özgün Adı

Cymbeline