Seyyid Nesimi

Nesimi hakkinda bizde cok bilgi yok maalesef. Onun hayati sonradan efsanelesmis ve asirdan asira ve nesilden nesile bize aktarilmistir. Nesiminin hayati hakkinda bilgi veren bir kitap var o’da 1546 yilinda yazilmis olan „Latifi Tezkiresi" isminde bir yapidir. Onun haricinde halk icinde yaygin olan rivayetler mevcuttur ve hala anlatilmaktalar. Bir baska kaynak`ta Nesimi’nin siirleridir ama maalesef biz o siirleri okumak’ta zorluk cekiyoruz, cünkü o’nun siirleri degisik bir dil ve bicime sahiptirler. Nesimi icin ,bir baska Hallac-i Mansur denilebilir. Hallac-i Mansur ve Nesimi birlestiren bir nokta vardir o’da: „ENEL HAK" sözcügüdür. Ikisi’de bu kelimeyi kullandilar ve onun icin öldürüldüler. Bu kelime ikisi icin büyük bir önem tasidigi icin onu kullandilar ve yobaz kesimlerin gözlerinde nokta göründüler.

Bu önsözlerden sonra simdi Nesimi’nin hayatina bir göz atalim. Nesimi’nin dogum tarihi hakkinda saglam bir bilgi yok ama büyük bir olasilakla 1339 ve 1344 yillar arasinda dünyaya gelmistir. Dogum tarihi gibi dogum yeri konusunda’da herangi bir kesinlik yok. Irakli, Diyarbakirli, Tebrizli, Sirazli veya Nusaybinli oldugu söylenir. Nesimi’nin yasaminin ilk yillarina iliskin bilgimiz yok. O nun en birinci hocasi Seyh Sibli’ydi ve Nesimi onun dervislerinden biriydi. Nesimi olgun caglarinda Fazlullah Esterabadi tarafindan egitildi ve onun haliferinden biri oldu. Fazlullah Esterabadi 1339-13394 yillar arasinda yasadi ve Hurifilik’in kurumcusudur. Devam etmeden önce Hurufilik’in kisa bir tanitimi yapayim:

Hurifilik, her seyden önce Batini inanc sistemidir. Batini sistemlerin bircok ortak özelligini tasir. Bu özellikler arasinda kisaca, âlemin baslangicsiz oldugu, kötü ruhlarin bedenden bedene gecerek azep cekmeye devam ettigi, iyi ruhlarin ilâhi varlikla birlestigi, dinlerin ic (batin) anlamiyla anlasmasi gerektigi, bununda ancak te’vil (yorumlama) ile yapilabilecegi, bu yorumlama cabalarinda ise harflerin özel anlamlari bulundugu seklinde inanclari vardir. Hurufilik genel anlamda harfcilik (harflerden anlamlar cikarma) demektir.

Fazlullah genc yaslarinda ilimle ilgilenmeye baslar ama 18 yasindayken tassavufa yönelip hacca gider. Tassavuf ‘da Tanri-evren-insan iliskisini bir bütünlük icinde gören ve insanin tanrisal niteliklerle (erdemlerle) donanmasini, gönlünü Tanri sevgisine baglamasini amaclayan dinsel-felsefi düsünce’dir. Fazlullah hac dönüsünde bir cok yerlere gidip yürüttügü sohbetlerde büyük bir sayginlik kazanir. 1376 ya da 1386’da Isfahan’da (Iran) kendi sistemini yaymaya baslar. Uzun süre bir magarada cileye cekilir. Bu dönemde Mehdi oldugunu ileri sürer ve cevresinde yedi kisilik bir ilk cember olusturur. Bu ilk yedi kisiyle bu yeni inanc yayilmaya ve hizla gelismeye baslar. Sonra Timurlenkin ogullarindan Miransah’in emriyle tutklanir ve Alincak kalesine hapsedilir. Burada öldürülür ve cesedi ayaklarina baglanan iplerle cekilerek, carsi pazar dolastirilir. O nun müritlerine karsi bir cok katliamlar yapilir. Bu baski yüzünde mürütleri cesitli yörelere göc ederler ve ögretilerini baska yerlere’de yayarlar. Nesimi Fazlullahin idamindan sonra Iran`da, Azerbaycan’da, Irak, Suriye’de ve Anadolu’nun da bircok yörelirine gitmistir. Nesimi kendisi bir Türk’dü ama hocasi Fazllulah kendisi Iran’liydi. Nesimi kendisi Anadolu’yu gezdiginde orda yasayan Aleviler’le yakin bir iliski kurur ve onlarla bir fikir alis verise girer. Orda yasayan insanlara düsüncesini aktarir ve bir cok müridler edinir. Alevi kisimda Hallac-i Mansur düsüncesi ve felsefesi daha mevcut oldugu icin Nesimi onlarla kolay bir sekilde baglanti kurabildi ve ordaki insanlardan hem birseyler ögrendi hemde kendi görüsünü onlara aktardi. Böylece Hurifilik düsuncesi Alevilik’tede yayildi. Nesimi öldürülmeden önce biri Farsca biri Türkce olmak üzere iki divan bize birakmistir. Nesimi’nin siirlerinde kimseyi ayaklanmaya cagiran bir hava yoktur ama siirlerinde kendi düsüncesini ve felsefesini cok acik bir sekilde dile getirmistir. Bircok siirlerin’de „ENEL HAK" sözcügünü kullanmistir. Bu sözcügü en ilk kullanan ‘da Hallac-i Mansur (856-922) ’du tam 500 sene önce. „ENEL HAK" sözcügü’nün kisa bir aciklamasi :

Bu kelime arapca’dan geliyor ve „Ben Tanriyim" veya „Ben Hakikatim" anlamina geliyor. „ENEL HAK" demek kendini asmak ; Tanri’yla, peygamber’le , imam’la özdes olma anlamina geliyor ve alevi-bektasi düsüncesinin özünü olusturur. Bu kapsamda , Tanri’ya ulastigina inanan ve bunu aciklamak icin’de „ENEL HAK" diyen Hallac-i Mansur ve Nesimi sünni ortodox tarafindan suclu bulundular ve öldürüldüler. Bir insan Tanri’nin bir görüntüsü’dür ve onun niteliklerine sahiptir ve onun icin „Ben Tanriyim" veya „ENEL HAK" diyebilir. Nesimi bu sözcügü kullandigi icin 1418’de Misir Memluk Hükumdari Seyh el-Müeyyed Seyfuddin tarafindan verilen emirle Halep’te tutuklanir ve öldürülür. Seyyit Nesimi’yi idama mahkum eden Kadi, Nesimi icin yazdigi fermanda söyle sesleniyordu:

„Bu böyle bir murdardir ki, kaninin degdigi yer yikamakla temizlenmez, orayi kesip atmak gerekir." Nesimi’nin fermenin infazi sirasinda cellat bicagi calinca, Nesimi’den fiskaran kandan bir damla, Kadi’nin parmagina da sicrar. Tabii’ki Kadi parmagini kesmeye kalkmaz. Iste o sirada Nesimin’nin söyle dedigi rivayet edilir: „Sen seriat ugruna parmagina bile kesmezsin, halbuki görüyorsun ki biz inancimiz yolunda kendi kanimizla yikaniyoruz." Nesimi kendi inanci ve felsefesi icin ölmüstür ve onun icin Aleviler’den taraf unutulmamistir ve hala anilmaktadir. Bir cok alevi ozanlarda Nesimi dile getirilmistir. Bunlar’dan bir örnek: „Mansur gibi gelüp Enelhak diyüp Abdürrazak gibi gök donlar giyüp Nesimi gibi derini yüzdürüp Gercek asik olup durabilirsin" KUL ADIL Nesimi kendisi hem Alevilik’ten etkilenmistir hemde aleviligi zenginlestirmistir. Hurufilik düsüncesi ve felsefesi Nesimi kanalliyla alevilige girmistir ve onu etkilemistir ve yeni bir sentez olusturmuslar.

--------------------

Bu Benim Tez Konum Arkadaşlar Baya Ilginç Bir Insan Bu Kişi